Ο Νγκουγιέν Νγκοκ Λόαν σηκώνει το περίστροφο και πυροβολεί εξ επαφής τον συμπατριώτη του, Νκουγιέν Βαν Λεμ. Ο Λόαν είναι ο αρχηγός της Αστυνομίας του Νότιου Βιετνάμ και ο Λεμ είναι Βιετκόνγκ, Νοτιοβιετναμέζος κομμουνιστής. Μετά την εκτέλεση, ο Λόαν κινείται προς τους δημοσιογράφους και φωτογράφους που βρίσκονται μπροστά στο γεγονός. «Αυτοί οι άνθρωποι σκότωσαν πολλούς δικούς μου ανθρώπους, νομίζω ότι ο Βούδας θα με συγχωρήσει», λέει ατάραχος.

Η συγκλονιστική σκηνή της εν ψυχρώ εκτέλεσης του Λεμ από τον Λόαμ απαθανατίστηκε από τον φωτογράφο του Associated Press (AP), Eddie Adams, και παραμένει μία από τις πιο συγκλονιστικές φωτογραφίες του πολέμου στο Βιετνάμ. Η εικόνα παγώνει τον χρόνο ακριβώς τη στιγμή του θανάτου, καθώς έχει τραβηχτεί αμέσως μετά το πάτημα της σκανδάλης, τη στιγμή που ο Λεμ έχει πάρει μια έκφραση του πόνου, λίγα χιλιοστά του δευτερολέπτου αφότου η σφαίρα έχει διαπεράσει το κεφάλι του. Αν παρατηρήσουμε τη φωτογραφία από κοντά, θα δούμε τη σφαίρα που μόλις έχει διαπεράσει το κεφάλι του Λεμ. 

«Οι φωτογράφοι παραμένουν το πιο αποτελεσματικό όπλο στον κόσμο», είπε κάποτε ο Άνταμς. Η παραπάνω φωτογραφία του, που τραβήχτηκε την 1η Φεβρουαρίου του 1968 στη Σαϊγκόν, τον δικαίωσε, αφού όχι μόνο του χάρισε το Βραβείο Πούλιτζερ το 1969, αλλά αποτύπωσε την ωμότητα και τη βαρβαρότητα του πολέμου, φουντώνοντας το αντιπολεμικό κίνημα στις ΗΠΑ. Ο συναισθηματικός αντίκτυπος της φωτογραφίας έκανε πολλούς Αμερικανούς να ζητούν επιτακτικά το τέλος των εχθροπραξιών στο Βιετνάμ.

Η φωτογραφία προκάλεσε ανεπανόρθωτη ζημιά στην εικόνα των Αμερικανών, οι οποίοι πολεμούσαν στο πλευρό της κυβέρνησης του Νοτίου Βιετνάμ, εναντίον των κομμουνιστών του Βορείου Βιετνάμ και των ομοϊδεατών τους Βιετκόνγκ στο Νότιο Βιετνάμ.

Από την άλλη, η εκτέλεση του Λεμ επρόκειτο να αλλάξει για πάντα τη ζωή του Λόαν. Ένα από τα 11 παιδιά ενός εύπορου πολιτικού μηχανικού, ο Λόαν γεννήθηκε στην πόλη Χουέ. Διακρίθηκε για τις σχολικές του επιδόσεις και έγινε πιλότος στην πολεμική αεροπορία του Νότιου Βιετνάμ. Στη συνέχεια, αναρριχήθηκε γρήγορα και στην ηγεσία της Αστυνομίας και έγινε γνωστός για τον οξύθυμό του χαρακτήρα και τα ξεσπάσματα θυμού, κατά τη διάρκεια επιθέσεων ενάντια σε Βιετκόνγκ και άμαχο πληθυσμό.

Κάποιοι από αυτούς που γνώριζαν τον Λόαν είπαν ότι δεν θα εκτελούσε εν ψυχρώ τον Λεμ σε περίπτωση που δεν ήταν παρόντες οι δημοσιογράφοι και οι φωτογράφοι. Ο ίδιος είπε ότι προχώρησε σε αυτή την ενέργεια, επειδή ο Λεμ ήταν επικεφαλής μίας ομάδας που σκότωσε την οικογένεια ενός υφιστάμενού του. Παρόλα αυτά, αυτή η δολοφονία και γενικά οι θηριωδίες των δυνάμεων του Νότιου Βιετνάμ μετά την επίθεση του Τετ, προκάλεσαν την αντίδραση της αμερικανικής πλευράς. Αργότερα, ο Λόαν δικαιολόγησε την πράξη του λέγοντας ότι ένας υφιστάμενός του αρνήθηκε να εκτελέσει την εντολή του. «Σκέφτηκα τότε ότι έπρεπε να το κάνω εγώ», είπε. «Αν διστάσεις, τότε οι άνδρες σου δεν θα σε ακολουθήσουν».

Τρεις μήνες αργότερα, ο Λόαν τραυματίστηκε σοβαρά και μεταφέρθηκε στην Αυστραλία για να λάβει ιατρική βοήθεια. Εκεί, οι αντιδράσεις ήταν τόσο έντονες που γρήγορα μεταφέρθηκε στην Ουάσινγκτον. Στη συνέχεια, επέστρεψε στη Σαϊγκόν, όπου απαλλαγμένος από τα αστυνομικά του καθήκοντα αφιέρωσε τον χρόνο του σε ορφανά. Όταν η Σαϊγκόν παραδόθηκε, ο ίδιος ζήτησε από τους Αμερικανούς να τον φυγαδεύσουν. Εκείνοι τον αγνόησαν, αλλά παρόλα αυτά κατάφερε να διαφύγει με την οικογένειά του στις ΗΠΑ. Εγκαταστάθηκε στη Βιρτζίνια, όπου και άνοιξε μία πιτσαρία. Έκλεισε το 1991, όταν αποκαλύφθηκε η ταυτότητά του και η πελατεία του σχεδόν εκμηδενίστηκε. Σε μία από τις τουαλέτες της πιτσαρίας κάποιος είχε γράψει: «Ξέρουμε ποιος είσαι».

Παρά την καταξίωσή του, ο Eddie Adams δήλωσε ότι μετάνιωσε για τον αντίκτυπο που είχε η φωτογραφία του και ζήτησε συγγνώμη από τον Λόαν και την οικογένειά του. Σε μια επιστολή του στο περιοδικό TIME έγραψε: «Ο στρατηγός σκότωσε ένα Βιετκόνγκ και εγώ τον σκότωσα με τη φωτογραφική μου μηχανή. Οι φωτογραφίες είναι το πιο ισχυρό όπλο στον κόσμο. Οι άνθρωποι τις πιστεύουν, αλλά οι φωτογράφοι συχνά ψεύδονται, έστω και χωρίς δόλο. Οι φωτογραφίες λένε συχνά τη μισή αλήθεια, όπως και στην περίπτωση του Λόαν […] Δεν λέω πως ήταν σωστό αυτό που έκανε, αλλά ότι πρέπει να μπεις στη θέση του».

Από την επόμενη μέρα, αυτή η τελευταία στιγμή της ζωής του Λεμ θα απαθανατιζόταν στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων σε εθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των New York Times. Μαζί με πλάνα ντοκιμαντέρ του NBC, η φωτογραφία αυτή έδωσε στους Αμερικανούς μια πλήρη εικόνα της βαρβαρότητας του πολέμου του Βιετνάμ και βοήθησε να τροφοδοτήσει μια αποφασιστική αλλαγή στην κοινή γνώμη.

 “Ήταν σαν γροθιά στο στομάχι με τρόπο που μόνο ένα οπτικό κείμενο μπορεί να κάνει”, είπε η Michelle Nickerson, αναπληρώτρια καθηγήτρια ιστορίας στο Loyola University Chicago που έχει μελετήσει το αντιπολεμικό κίνημα κατά την εποχή του Βιετνάμ. «Η φωτογραφία παρουσίασε τις εξελίξεις στην Τετ με τρόπο που δεν μπορείς να ποσοτικοποιήσεις από την άποψη του πόσοι άνθρωποι εκείνη τη στιγμή στράφηκαν εναντίον του πολέμου».

Η εκτέλεση έγινε την 1η Φεβρουαρίου 1968, δύο ημέρες αφότου οι δυνάμεις του Βιετκόνγκ και του Βορείου Βιετνάμ εξαπέλυσαν τις συντονισμένες επιθέσεις στην Τετ. Ξαφνικά, αντάρτες βρέθηκαν σε δεκάδες πόλεις, σχεδόν σε κάθε επαρχία του Νοτίου Βιετνάμ. Βρίσκονταν στους δρόμους της Σαϊγκόν, της πρωτεύουσας. Βρίσκονταν ακόμη και μέσα στο βαριά φυλασσόμενο συγκρότημα της Πρεσβείας των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ήταν ένα συγκλονιστικό θέαμα για τους Αμερικανούς, οι οποίοι είχαν διαβεβαιωθεί από τον Πρόεδρο Lyndon B. Johnson και τον ανώτατο στρατηγό του στο Βιετνάμ, William C. Westmoreland, ότι ο εχθρός βρισκόταν στο σημείο λίγο πριν την διάλυσή του.

contact sheet iFocus

Η Meredith H. Lair, εμπειρογνώμονας στον πόλεμο του Βιετνάμ στο Πανεπιστήμιο George Mason, είπε ότι η επίθεση «ανάγκασε τους ανθρώπους να αναρωτηθούν εάν είχαν τροφοδοτηθεί με ψέματα από τη διοίκηση και να αμφισβητήσουν εάν ο πόλεμος πήγαινε τόσο καλά όσο τους είχαν κάνει να πιστέψουν, καθώς και να αμφισβητήσουν εάν ο πόλεμος θα μπορούσε να κερδηθεί εάν ο εχθρός υποτίθεται ότι ήταν ταλαιπωρημένος ενώ αυτός εμφανιζόταν τόσο δυνατός και αναζωογονημένος».

Τους μήνες μετά την επίθεση στην Τετ, η κοινή γνώμη μετατοπίστηκε πιο γρήγορα από οποιοδήποτε άλλο σημείο του πολέμου, είπε ο Dr. McMahon. Η φωτογραφία του Adams κέρδισε το βραβείο Pulitzer και το περιοδικό Time την χαρακτήρισε ως μία από τις 100 φωτογραφίες με τη μεγαλύτερη επιρροή που τραβήχτηκαν ποτέ.

«Μπορεί να μιλήσει για “τη φωτογραφία εκτέλεσης από τον πόλεμο του Βιετνάμ” όχι μόνο η γενιά που τον έζησε, αλλά πολλές γενιές αργότερα μπορούν να θυμηθούν αυτή την εικόνα», είπε η Susan D. Moeller, η συγγραφέας του “Shooting War: Photography and the American Experience of Combat” και καθηγήτρια ΜΜΕ και διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Maryland. «Αμέσως έγινε κατανοητό ότι ήταν μια εμβληματική φωτογραφία».

Ωστόσο, οι αποφάσεις για το πώς να εμφανιστεί αυτή η φωτογραφία και άλλες γραφικές εικόνες του πολέμου του Βιετνάμ ήταν θέματα συζήτησης στην αίθουσα σύνταξης των Times. «Θυμάμαι ορισμένες φωτογραφίες», είπε ο συντάκτης φωτογραφιών John G. Morris, «τις οποίες μόλις ήμουν αποφασισμένος να βάλω στην πρώτη σελίδα». Αυτή ήταν μια, όπως και η φωτογραφία του 1972 μιας γυμνής 9χρονης, της Phan Thi Kim Phuc, που ξεφεύγει από επίθεση ναπάλμ. Αυτή η φωτογραφία μπήκε στο κάτω μέρος της σελίδας.

Στο Νότιο Βιετνάμ, η εικόνα της εκτέλεσης αντηχούσε με διαφορετικό τρόπο. Στους Αμερικανούς το 1968, μετέφερε ότι το Βόρειο Βιετνάμ και οι Βιετκόνγκ ήταν πολύ ισχυρότεροι από ό,τι είχαν οδηγηθεί να πιστεύουν. Στους Νοτιοβιετναμέζους, μετέφερε το αντίθετο: αυτές οι δυνάμεις «δεν είχαν πλέον την αύρα της παντοδυναμίας που είχαν πριν», είπε ο Mark Philip Bradley, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο.

Έπειτα, υπήρξαν οι συνέπειες για το πρόσωπο για το οποίο οι θεατές έτρεφαν τη λιγότερη συμπάθεια: τον στρατηγό Loan, τον δήμιο, που τελικά θα μετακομίσει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1978, η κυβέρνηση προσπάθησε ανεπιτυχώς να ακυρώσει την πράσινη κάρτα του. Πέθανε 20 χρόνια αργότερα στη Βιρτζίνια, όπου λειτουργούσε μια πιτσαρία.

Πηγές:

 https://www.nytimes.com/2018/02/01/world/asia/vietnam-execution-photo.html

 https://www.vice.com/

 https://www.bbc.com/news/world-us-canada-42864421

Masters of Photography: Alex Webb

Κείμενο Χρήστος Κοψαχείλης

Πρόσφατα Άρθρα

Εκθέσεις Φωτογραφίας (25 Σεπ 2023)

To 1927 Art Space υποδέχεται αυτό το φθινόπωρο τον φωτογράφο Πολύβιο Ανεμογιάννη και παρουσιάζει την έκθεση φωτογραφίας Far East.   Πρόκειται για ένα οδοιπορικό στις λαϊκές γειτονιές...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (25 Σεπ 2023)

"Οι συμβολικοί «τόποι» που εξερευνά κανείς στη διαδικασία της απεξάρτησης, η αίσθηση της διαρκούς εγρήγορσης και της αναμονής «αυτού του ενός και μοναδικού πράγματος που θα επεκτείνει τη ζωή πέρα...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (22 Σεπ 2023)

Το BOOZE Κ.Ο.Τ.Ε.Σ. φιλοξενεί την ατομική έκθεση φωτογραφίας του Ηλία Κωνσταντακόπουλου elsewhere (ΑΛΛΟΥ) (σε κάποιον άλλον τόπο_προς κάποιον άλλον τόπο) από την Τετάρτη 4 Οκτωβρίου έως την Τετάρτη...

Agora (19 Σεπ 2023)

 Η νέα Polaroid I-2 συνδυάζει την παραδοσιακή αναλογική εμπειρία με τη σύγχρονη τεχνολογία μίας φωτογραφικής μηχανής και δημιουργεί ένα νέο σημείο αναφοράς στη στιγμιαία...

News (19 Σεπ 2023)

Αν θέλετε να ρουφήξετε τη φωτογραφία στο έπακρο. Αν αναζητάτε την ουσία. Αν είσαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσετε τις γνώσεις και τον εαυτό σας. Αν θέλετε να βιώσετε τη γέννηση της ιδέας που γεννά το...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (18 Σεπ 2023)

Η γκαλερί "Χρύσα" στην Κατερίνη υποδέχεται τον εικαστικό, καλλιτεχνικό φωτογράφο Παναγιώτη Φτάρα. Συνδιοργανωτές είναι ο Οργανισμός Πολιτισμού Ο.Π.Π.Α.Π. και οι Εκδόσεις Οξύνοια. Εγκαινιάζει...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (18 Σεπ 2023)

Κάθε μορφή τέχνης διαμορφώνει έναν διάλογο μεταξύ δημιουργού και αποδέκτη συνειδητά, αλλά και ασυνείδητα. Είναι μια εξιστόρηση με μια άλλη γλώσσα, με ένα άλλο μέσο που απελευθερώνει μια διαφορετική...

News (14 Σεπ 2023)

Μια συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με τον Οργανισμό ΝΕΟΝ Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ Επιμέλεια προγράμματος | Γιώργος Κουμεντάκης (Καλλιτεχνικός Διευθυντής ΕΛΣ)...

News (14 Σεπ 2023)

Τα Great Photo Awards με χαρά ανακοινώνουν το μεγάλο νικητή, τους νικητές επιμέρους κατηγοριών και τους επιλαχόντες με αναρτήσεις, του διεθνούς φωτογραφικού διαγωνισμού με θέμα “Black & White...

News (14 Σεπ 2023)

Το φθινόπωρο έφτασε και φέρνει μαζί του τα βραβευμένα και πολυαγαπημένα εργαστήρια θεραπευτικής φωτογραφίας του Eyes of Light. Δύο εργαστήρια, ένα δια ζώσης για άτομα από Αθήνα και ένα διαδικτυακό...

News (12 Σεπ 2023)

Για 18η χρονιά συνεχίζεται ο ετήσιος κύκλος διαλέξεων του γνωστού θεωρητικού της φωτογραφίας και του κινηματογράφου, Πλάτωνα Ριβέλλη.  Φέτος, το θέμα τους είναι:  Η...

Cinema (12 Σεπ 2023)

Το Photometria International Photography Festival εντάσσεται στην κανονική ροή της δράσης του Chaniartoon International Comic & Animation Festival για την ανάδειξη της καλύτερης ταινίας των...