Το iFocus διοργανώνει τη Δευτέρα 5 Μαΐου 2025, στις 19.00, διαδικτυακή διάλεξη με τον Χρήστο Κοψαχείλη με θέμα:
"Φωτογραφίζοντας εργάτες και εργαζόμενους"
Με αφορμή την Εργατική Πρωτομαγιά, η διάλεξη του Μαΐου θα είναι αφιερωμένη σε φωτογράφους, οι οποίοι έχουν φωτογραφίσει συστηματικά εργάτες, με σκοπό να αναδειχθεί η διαφορετική ματιά του κάθε δημιουργού και να εκτιμηθεί το αποτέλεσμα ανεξαρτήτως των επιδιωκόμενων προθέσεων.
LEWIS HINE (1874-1940), GRAIGIE HORSFIELD (1946-), AUGUST SANDER (1876-1964), LEE FRIEDLANDER (1934-), HELGA PARIS (1984-), RICHARD AVEDON (1923-2004), IRVING PENN (1917-2009), PAUL STRANDT (1890-1976), PHILIP LORCA di CORCIA (1953-), JAKOB TUGGENER (1904-1988), DEBBIE CAFFERY (1948-), JONES COLIN (1936-2021), NEAL SLAVIN (1941-)
O Lewis Hine (1874-1940), μεταξύ 1904 και 1907 πήγαινε στο Ellis Island, στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, για να φωτογραφίσει τους χιλιάδες μετανάστες που έφταναν εκεί κάθε μέρα. Από τις λήψεις που έκανε συνειδητοποίησε ότι η φωτογραφία-ντοκουμέντο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για κοινωνικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Το 1908, άφησε τη θέση του ως καθηγητής, και έγινε φωτογράφος της Εθνικής Επιτροπής Παιδικής Εργασίας (NCLC). Κατά την επόμενη δεκαετία, ο Hine κατέγραψε την παιδική εργασία, για να βοηθήσει τις προσπάθειες της NCLC να τερματίσει αυτή την πρακτική. Η δουλειά του ήταν συχνά επικίνδυνη. Ως φωτογράφος, απειλήθηκε με βία ή ακόμη και με θάνατο από τους αστυνομικούς και τους εργοδηγούς των εργοστασίων. Εκείνη την εποχή, η ανηθικότητα της παιδικής εργασίας έπρεπε να κρυφτεί από το κοινό. Η λήψη φωτογραφιών αποτελούσε σοβαρή απειλή για τη βιομηχανία και ως εκ τούτου απαγορεύτηκε. Για να αποκτήσει είσοδο στα υφαντουργεία, στα μηχανουργεία και τα εργοστάσια, ο Hine αναγκαζόταν συχνά να μεταμφιέζεται για να ξεγελάσει τους υπευθύνους. Άλλοτε εμφανιζόταν ως επιθεωρητής της πυροσβεστικής, ως πωλητής καρτ- ποστάλ, πωλητής της Βίβλου ή ακόμα και ως βιομηχανικός φωτογράφος που καταγράφει τα εργοστασιακά μηχανήματα. Αν και η πρόθεση του Hine ήταν να αναδείξει και να καταγγείλει τις άσχημες συνθήκες της παιδικής εργασίας, το τελικό αποτέλεσμα υπερβαίνει τις προθέσεις του και τα υπέροχα πορτραίτα των νεαρών εργαζόμενων αποτελούν λαμπρά παραδείγματα της πρώιμης καλλιτεχνικής φωτογραφίας, αν και χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να αναγνωριστούν ως τέτοια.
Lewis Hine - Kids at work, (1908)
Ο Craigie Horsfield (1949-), παράτησε τις σπουδές του στην Αγγλία και ακολουθώντας τις σοσιαλιστικές πεποιθήσεις του πήγε για δυο χρόνια στην Κρακοβία, όπου παρακολούθησε μαθήματα γραφιστικής στην Ακαδημία Επιστημών και άρχισε να ασχολείται με τη φωτογραφία. Γυρνώντας με τη γυναίκα του στην Αγγλία, το 1971, έζησαν χρόνια σκληρά και στερημένα, θα έλεγε κανείς σχεδόν από επιλογή. Στη συνέχεια επέστρεφε συχνά στη Πολωνία, δουλεύοντας ως δάσκαλος αγγλικών ή ως disc jockey και φωτογράφιζε συστηματικά, αλλά για το προσωπικό του αρχείο. Επέλεξε να δοκιμάσει τη ζωή και τη τέχνη σε μια χώρα του τότε ανατολικού μπλοκ, όπου ο χρόνος είχε μεγαλύτερη διάρκεια και οι αιώνες μικρότερες διαφορές. Το 1991 αποφάσισε να δείξει τη δουλειά του και εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο για να αφήσει το αποτύπωμά του. Αυτή η πρώτη του εμφάνιση ανταμείφθηκε με άπειρα επαινετικά σχόλια και, αν και άφησε μεγάλες υποσχέσεις για τη συνέχεια, εν τούτοις τον εγκλώβισε στη φήμη που απέκτησε και το μεταγενέστερο έργο του αντανακλά τις εκάστοτε αντιλήψεις των γκαλερί για το ποιες φωτογραφίες προβάλλονται περισσότερο, με σκοπό την εμπορική επιτυχία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μια έκθεση που πραγματοποίησε το 2015, η οποία συνοδευόταν από ένα ηχητικό έργο του καλλιτέχνη ήχου από την Ουτρέχτη Reinier Rietveld. Στην εν λόγω έκθεση ο Horsfield παρουσίασε επτά φωτογραφίες εργατών που είχε τραβήξει στη Πολωνία το 1994. Οι τεράστιες εκτυπώσεις και το αμήχανο κείμενο του επιμελητή –που σύγκρινε τις φωτογραφίες των εργαζομένων με τα ζωγραφικά πορτραίτα της βασιλικής και αριστοκρατικής ελίτ της περιόδου των Τυδόρ– προσπάθησαν να κρύψουν τη μετριότητα αυτών των συνηθισμένων πορτραίτων, τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με το έργο με το οποίο μας συστήθηκε ο φωτογράφος το 1991. Ο Horsfield το ήξερε, αλλά έπρεπε να κάνει μια ακόμη έκθεση.
Craigie Horsfield – Workers, (1994-2015)
Ο Lee Friedlander (1934-), ευτύχησε να επιλεγεί το 1967, από τον John Szarkowski, διευθυντή τότε του τμήματος φωτογραφίας του Museum of Modern Art (ΜoΜΑ) της Νέας Υόρκης, μαζί με τον Garry Winogrand και την Diane Arbus για μια έκθεση που έμελλε να ταράξει τα νερά της φωτογραφίας εκείνης της εποχής. Σε μια εποχή που η Αμερική και ο κόσμος όλος κατακλυζόταν από φωτογραφίες «ντοκουμέντα» από τον πόλεμο του Βιετνάμ και από τις διαμαρτυρίες για τον τερματισμό του, η έκθεση αυτή με το χαρακτηριστικό τίτλο «New Documents» ερχόταν να υποδηλώσει τη διαφορά ανάμεσα στους φωτοδημοσιογράφους και στους νέους καλλιτέχνες, οι οποίοι, ενώ είχαν οικειοποιηθεί τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της δουλειάς των προγενέστερων, ήταν φανερό πως τους ενδιέφερε περισσότερο να ανακαλύψουν την εσωτερικότητα και να επεκτείνουν τα όρια του μέσου, παρά να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα και να πάρουν θέση πάνω σ’ αυτή. Ο Szarkowski έχρησε αυτούς τους τρεις ως ηγέτες μιας νέας γενιάς φωτογράφων, που είχε ξεπεράσει τον ανθρωπισμό της φωτοδημοσιογραφίας της ακμής των περιοδικών. Από τους τρεις, η μεν Arbus αυτοκτόνησε τέσσερα χρόνια μετά την έκθεση (1971), ο δε Winogrand πέθανε σχετικά νέος (1984), αφήνοντας τον Friedlander μόνο κληρονόμο αυτής της νεωτερικότητας. Αν και δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η εργατικότητά του, ο ενθουσιασμός του και η αμείωτη περιέργεια του, που τον ωθούν να συνεχίζει να φωτογραφίζει ακατάπαυστα ως τα σήμερα, τα μεταγενέστερα έργα του είναι άνισα και υποδεέστερα, κυρίως γιατί ο Friedlander νιώθει την ανάγκη να παρουσιάσει συνεχώς κάτι καινούργιο και παράξενο, όπως οι φωτογραφίες των εργατών από τις δεκαετίες του 80 και του ΄90.
Lee Friedlander 80s & 90s at work
Ο August Sander (1876-1964), βιοποριζόταν από ένα επαγγελματικό φωτογραφικό στούντιο, που είχε ανοίξει στη Κολωνία, ειδικευμένο στα καλοστημένα και ρετουσαρισμένα πορτραίτα των εκπροσώπων της αστικής τάξης, οι οποίοι ήθελαν μια ωραιοποιημένη εικόνα του εαυτού τους, που να μοιάζει με την ακαδημαϊκή ζωγραφική του 19ου αιώνα. Καθώς όμως η οικογένεια του μεγάλωνε, ο Sander, στη προσπάθειά του να αυξήσει το εισόδημα του, άρχισε να επισκέπτεται τα Σαββατοκύριακα τη Westerwald, την επαρχία στην οποία είχε γεννηθεί, για να φωτογραφίσει τους κατοίκους της και επέστρεφε την επόμενη εβδομάδα με τις τελικές εκτυπώσεις προς πώληση. Χωρίς να το γνωρίζει τότε, αυτή η απόφασή του ήταν η πιο καθοριστική καμπή σε ολόκληρη τη καριέρα του. Μέσα από τα πρώτα αυτά πορτραίτα των απλών γεωργών ο Sander εμπνεύστηκε να καταγράψει τη γερμανική κοινωνία στο σύνολό της. Αυτές οι πρώτες φωτογραφίες του 1912, αργότερα θα γίνουν η κύρια έμπνευση για το μνημειώδες έργο του «Οι Άνθρωποι του 20ου αιώνα». Ο τίτλος, βέβαια, ακούγεται οξύμωρος. Πως θα μπορούσε να θεωρηθεί αντιπροσωπευτικό δείγμα όλων των ανθρώπων, όταν οι φωτογραφίες προέρχονταν μόνο από μια σχετικά μικρή περιοχή της Γερμανίας; Αλλά δεν είναι η αντιπροσωπευτικότητα η ουσία του έργου του Sander. Ούτε η τυπολογία στις λεζάντες των ιδιοτήτων που συνοδεύουν τα πορτραίτα. Σε πολύ λίγα είναι ξεκάθαρα διακριτό το επάγγελμά τους και θεωρώ λανθασμένη την, ακόμη και σήμερα, ταξινόμηση των πορτραίτων του Sander σύμφωνα με τη λεζάντα τους. Η δύναμη στις φωτογραφίες του κρύβεται στα μικρά πράγματα. Στη στάση του σώματος, στη χρήση των χεριών, στο βλέμμα του εικονιζόμενου, που άλλοτε στρέφεται προς το φακό και άλλοτε τον αποφεύγει και βέβαια στην επιλεκτική χρήση του φόντου και του βάθους πεδίου. Αυτές οι μικρές λεπτομέρειες προσδιορίζουν το μεγαλείο του έργου του Sander και αυτό ακριβώς δεν κατάλαβαν οι Ναζί διώκτες του, οι οποίοι κατέστρεψαν μεγάλο μέρος του, οργισμένοι επειδή οι φυσιογνωμίες των εικονιζόμενων δεν ταίριαζαν με την άποψή τους για την «Άρια» φυλή.
August Sander, Menschen des 20. Jahrhunderts
Info
Online Παρακολούθηση
Διάρκεια: 3 ωρών (19.00 - 22:00)
Κόστος: 15 Ευρώ η διάλεξη
Δηλώσεις συμμετοχής Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., 6942879879