Ως παράδοξο χαρακτηρίζεται οτιδήποτε αντιβαίνει στην κοινή αντίληψη ή κάτι που συμβαίνει και είναι απίστευτο. Με άλλα  λόγια ό,τι προκαλεί έκπληξη μπορεί να θεωρηθεί  παράδοξο. Συχνά το παράδοξο κρύβει ένα μυστήριο εξ΄αιτίας της αδυναμίας να ερμηνευτεί, να επεξηγηθεί, να γίνει κατανοητό. 

Όσο παράδοξο και αν ακούγεται παράδοξες τεχνικές δύναται να χρησιμοποιηθούν τόσο στην φωτογραφία όσο και στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία και να δώσουν εξαιρετικά αποτελέσματα.

Από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνει ένας εκκολαπτόμενος φωτογράφος είναι οι βασικοί, τεχνικοί κανόνες για το χειρισμό της φωτογραφικής μηχανής. Για παράδειγμα μαθαίνει  το ρόλο της ταχύτητας του κλείστρου˙η σωστή ταχύτητα του κλείστρου εξασφαλίζει «καθαρές», εστιασμένες φωτογραφίες, της σωστή φωτομέτρησης˙ η σωστή φωτομέτρηση  εξασφαλίζει μια καλή τονικότητα κλπ.   

Τι συμβαίνει όμως αν ο φωτογράφος επιδιώξει να υπερβεί τους κανόνες (όχι όμως να τους αγνοήσει)  προκειμένου να επιτύχει ένα διαφορετικό αποτέλεσμα; Όταν δηλαδή τα λάθη του δεν είναι τυχαία;

Στην περίπτωση αυτή τα λάθη είναι προ επιλεγμένα, σκόπιμα, συνειδητά και συχνά επαναλαμβανόμενα. Υπάρχει λόγος που γίνονται και είναι στις προθέσεις του φωτογράφου. Αν  ο φωτογράφος θέλει να αποδώσει ένα ονειρικό, συμβολικό αποτέλεσμα, την αίσθηση του φευγαλέου κ.α., ορίζει  μια χαμηλή ταχύτητα. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιήσει το φως με τρόπο ανορθόδοξο ώστε να υπερ φωτίσει ή να υπο φωτίσει στοιχεία που περιλαμβάνονται στο κάδρο του. 

Ο Garry Winogrand συχνά επέλεγε στραβά κάδρα στις φωτογραφίες του και όπως είχε δηλώσει ήταν κάτι που το έκανε επίτηδες, ήξερε γιατί το έκανε και υπήρχαν  λόγοι που το έκανε. Παρομοίως, η Julia Margaret Cameron έκανε πορτραίτα υπερ εκτεθιμένα στο φως και άφηνε ενεστίαστους τους φακούς διότι επιδίωκε ένα ονειρικό αποτέλεσμα.   

Παρόμοια υπέρβαση των κανόνων μπορεί να πραγματοποιηθεί και στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Πρόκειται για την τεχνική της παράδοξης πρόθεσης, κατά την οποία ο ενδιαφερόμενος ενθαρρύνεται να κάνει αυτό που ακριβώς φοβάται. Ενισχύεται ώστε να σταματήσει να προσπαθεί να αποφύγει ή να ελέγξει το σύμπτωμα που τον απασχολεί.  Στην πράξη ο ψυχοθεραπευτής δίνει μια εντολή /ανάθεση στον θεραπευόμενο, η οποία ενισχύει την δυσλειτουργική συμπεριφορά του. Για παράδειγμα, ένα ζευγάρι καταφεύγει σε θεραπεία ζεύγους με κύριο σύμπτωμα τις μεταξύ τους διαφωνίες που οδηγούν σε έντονους καυγάδες. Ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να τους δώσει την οδηγία να καυγαδίζουν  συστηματικά, συγκεκριμένη μέρα και ώρα, με συγκεκριμένη διάρκεια, σε συγκεκριμένο σημείο και μόνο τότε. Καμία άλλη στιγμή και για κανέναν λόγο δεν επιτρέπεται να καυγαδίσουν.

Η αποτελεσματικότητα της τεχνικής εξαρτάται καταρχήν από τον ίδιο τον θεραπευόμενο. Όσο περισσότερο αισθάνεται ότι  αποφασίζει ελεύθερα, τόσο πιο πιθανό είναι να μην ακολουθήσει την εντολή του θεραπευτή. Αυτό προϋποθέτει βέβαια άτομα με ισχυρή αυτοπεποίθηση που τολμούν  να απορρίψουν ή να αγνοήσουν τη θεραπευτική οδηγία. 

Το ζητούμενο είναι να προκληθούν αλλαγές στις στάσεις και τις αντιδράσεις του ενδιαφερόμενου σε καταστάσεις όπου βιώνει άγχος ή δυσφορία ώστε να μην προσπαθεί να  αποφεύγει  ή να ελέγχει  το σύμπτωμα (πχ αϋπνία, κρίσεις πανικού, κ.α.). Στόχος είναι να ξεπεραστεί η αντίσταση στην αλλαγή και να πραγματοποιηθεί αποσυναρμολόγηση του φαύλου κύκλου.

Σε κάθε περίπτωση, φωτογράφος και ψυχοθεραπευτής θα πρέπει να διαθέτουν κρίση και εμπειρία ώστε να αποφασίζουν τον κατάλληλο χρόνο για την εφαρμογή της τεχνικής και πρωτίστως να έχουν ένα συγκεκριμένο στόχο που να θέλουν  να επιτύχουν. 

Η λάθος εφαρμογή της τεχνικής στην περίπτωση της φωτογραφίας θα δώσει αδιάφορα αποτελέσματα και στην περίπτωση της ψυχοθεραπείας μπορεί να επιδεινώσει τη θέση του θεραπευόμενου, ο οποίος ίσως γίνει λιγότερο ευέλικτος σε μελλοντικές παρεμβάσεις και αλλαγές. Έτσι όμως υπονομεύεται η αποτελεσματικότητα της όποιας ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης, γεγονός το οποίο είναι ανεπιθύμητο. 

Ο ψυχίατρος Irvin Yalom με σαφήνεια επισημαίνει   

"Το αποτέλεσμα της ψυχοθεραπείας δεν είναι η θεραπεία, αλλά αντ΄ αυτού η αλλαγή ή η ανάπτυξη”

 

Για την έννοια του παραδόξου βλέπε: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%B4%CE%BF%CE%BE%CE%BF

Για την τεχνική της παράδοξης πρόθεσης βλέπε: https://el.sainte-anastasie.org/articles/psicologia/descubre-la-tcnica-de-la-intencin-paradjica.html

https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/prosopikotita/gnostiki-psyxologia/8275-i-xrisi-tis-antistrofis-psyxologias.html

Φωτογραφία εξωφύλλου: ©Susan Worsham, Icing Fingers, 2014

Πρόσφατα Άρθρα

Εκθέσεις Φωτογραφίας (25 Σεπ 2023)

To 1927 Art Space υποδέχεται αυτό το φθινόπωρο τον φωτογράφο Πολύβιο Ανεμογιάννη και παρουσιάζει την έκθεση φωτογραφίας Far East.   Πρόκειται για ένα οδοιπορικό στις λαϊκές γειτονιές...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (25 Σεπ 2023)

"Οι συμβολικοί «τόποι» που εξερευνά κανείς στη διαδικασία της απεξάρτησης, η αίσθηση της διαρκούς εγρήγορσης και της αναμονής «αυτού του ενός και μοναδικού πράγματος που θα επεκτείνει τη ζωή πέρα...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (22 Σεπ 2023)

Το BOOZE Κ.Ο.Τ.Ε.Σ. φιλοξενεί την ατομική έκθεση φωτογραφίας του Ηλία Κωνσταντακόπουλου elsewhere (ΑΛΛΟΥ) (σε κάποιον άλλον τόπο_προς κάποιον άλλον τόπο) από την Τετάρτη 4 Οκτωβρίου έως την Τετάρτη...

Agora (19 Σεπ 2023)

 Η νέα Polaroid I-2 συνδυάζει την παραδοσιακή αναλογική εμπειρία με τη σύγχρονη τεχνολογία μίας φωτογραφικής μηχανής και δημιουργεί ένα νέο σημείο αναφοράς στη στιγμιαία...

News (19 Σεπ 2023)

Αν θέλετε να ρουφήξετε τη φωτογραφία στο έπακρο. Αν αναζητάτε την ουσία. Αν είσαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσετε τις γνώσεις και τον εαυτό σας. Αν θέλετε να βιώσετε τη γέννηση της ιδέας που γεννά το...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (18 Σεπ 2023)

Η γκαλερί "Χρύσα" στην Κατερίνη υποδέχεται τον εικαστικό, καλλιτεχνικό φωτογράφο Παναγιώτη Φτάρα. Συνδιοργανωτές είναι ο Οργανισμός Πολιτισμού Ο.Π.Π.Α.Π. και οι Εκδόσεις Οξύνοια. Εγκαινιάζει...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (18 Σεπ 2023)

Κάθε μορφή τέχνης διαμορφώνει έναν διάλογο μεταξύ δημιουργού και αποδέκτη συνειδητά, αλλά και ασυνείδητα. Είναι μια εξιστόρηση με μια άλλη γλώσσα, με ένα άλλο μέσο που απελευθερώνει μια διαφορετική...

News (14 Σεπ 2023)

Μια συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με τον Οργανισμό ΝΕΟΝ Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ Επιμέλεια προγράμματος | Γιώργος Κουμεντάκης (Καλλιτεχνικός Διευθυντής ΕΛΣ)...

News (14 Σεπ 2023)

Τα Great Photo Awards με χαρά ανακοινώνουν το μεγάλο νικητή, τους νικητές επιμέρους κατηγοριών και τους επιλαχόντες με αναρτήσεις, του διεθνούς φωτογραφικού διαγωνισμού με θέμα “Black & White...

News (14 Σεπ 2023)

Το φθινόπωρο έφτασε και φέρνει μαζί του τα βραβευμένα και πολυαγαπημένα εργαστήρια θεραπευτικής φωτογραφίας του Eyes of Light. Δύο εργαστήρια, ένα δια ζώσης για άτομα από Αθήνα και ένα διαδικτυακό...

News (12 Σεπ 2023)

Για 18η χρονιά συνεχίζεται ο ετήσιος κύκλος διαλέξεων του γνωστού θεωρητικού της φωτογραφίας και του κινηματογράφου, Πλάτωνα Ριβέλλη.  Φέτος, το θέμα τους είναι:  Η...

Cinema (12 Σεπ 2023)

Το Photometria International Photography Festival εντάσσεται στην κανονική ροή της δράσης του Chaniartoon International Comic & Animation Festival για την ανάδειξη της καλύτερης ταινίας των...