«Μην κρατάτε κάτι που φεύγει, μην διώχνετε κάτι που έρχεται»

Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης (Λ. Συγγρού Β.) γράφει: 

«[…] να αφήνεις κάποτε τους φίλους, την αγάπη και τη μουσική, για να ξεκινήσεις χωρίς να ξέρεις που θα σε βγάλει η άκρη».

Η ιδέα αυτή περιλαμβάνεται στην έννοια του ελεύθερου συνειρμού˙  «τη διαδικασία κατά την οποία το άτομο σκέφτεται ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς σχετικά με ένα θέμα, μια εικόνα, μια λέξη, μια σκέψη»

Ο ελεύθερος συνειρμός αποτελεί τη βασικότερη τεχνική της ψυχαναλυτικής μεθόδου η οποία στα αγγλικά αποδίδεται με τον όρο brain storming. Ως θεραπευτική τεχνική χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Sigmund Freud, θεμελιωτή της ψυχανάλυσης. Σκοπός της τεχνικής είναι η αυθόρμητη ανάδυση ασυνείδητου υλικού, το οποίο βρίσκεται  πίσω από τα συμπτώματα. Σε έναν δεύτερο χρόνο, μετά την ανάδυση,  ακολουθεί η συνειδητοποίηση των απωθημένων εσωτερικών συγκρούσεων. 

Ως τεχνική ο ελεύθερος συνειρμός επιτρέπει στο θεραπευόμενο να εκφράζει ελεύθερα τις σκέψεις του, χωρίς να προσπαθεί να προβλέψει ή καθοδηγήσει το αποτέλεσμα, δηλαδή σε ποιες  άλλες σκέψεις, συναισθήματα, εικόνες θα τον οδηγήσουν. Επίσης στον ελεύθερο συνειρμό δεν απασχολεί τον θεραπευόμενο (ούτε και τον θεραπευτή)  αν αυτό που λέγεται  είναι σωστό ή λάθος, ωραίο η άσχημο. Ζητούμενο είναι ο θεραπευόμενος να καταλαβαίνει καλύτερα πως πραγματικά νιώθει, ποιες είναι οι ανάγκες του και έτσι να πλησιάσει πραγματικό του  εαυτό.    

Ο ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Μπούκουρας εύστοχα συνοψίζει γράφοντας: «Η ψυχανάλυση ζητά από τον αναλυόμενο να θέσει σε κίνηση αντιθετικές λειτουργίες του εγώ,  να ταλαντεύεται από τη μια στην άλλη και να τις συνδέει, δηλ.: να οπισθοδρομεί και να προωθείται, να είναι παθητικός και ενεργητικός, να εγκαταλείπει κάθε έλεγχο και να τον συγκρατεί, να εγκαταλείπει τη δοκιμασία της πραγματικότητας και να τη διαφυλάττει. Για να μπορεί να κάνει σκέψεις ο αναλυόμενος πρέπει να μπορεί μερικώς και χρονικώς να εγκαταλείπει την επαφή  του με την πραγματικότητα». 

Παρόμοια «εσωτερική διαδρομή» ακολουθεί και ο φωτογράφος ο οποίος χρησιμοποιεί τη φωτογραφική του μηχανή θεραπευτικά (Θεραπευτική Φωτογραφία). Με αφορμή μια εικόνα, μια λέξη, μια σκέψη ή  μια ανάμνηση, ανασύρει  «καταχωνιασμένα» συναισθήματα, σκέψεις, αγωνίες, όνειρα (κυριολεκτικά και μεταφορικά). Ίσως σε ένα δεύτερο χρόνο  καταφέρει να συνειδητοποιήσει τις συνδέσεις τους και να  αγγίξει ένα επίπεδο αυτογνωσίας. 

Προσπαθεί να είναι παρών και απών,  να αλλάζει το σημείο θέασης του εαυτού του, να είναι σε θέση να υποστηρίζει αλλά και να εγκαταλείπει προηγούμενα συναισθήματα, σκέψεις, βιώματα με τρόπο αυθόρμητο,  χωρίς να εκλογικεύει, να ερμηνεύει,  να χάνει την επαφή με το συναίσθημα της "αποφασιστικής στιγμής". Πειραματίζεται˙ «βάζει» και ταυτόχρονα "βγάζει" από το κάδρο του κομμάτια του εαυτού του, ώστε η δημιουργία του να τον περιλαμβάνει αλλά να μην τον καθορίζει˙ να μην του στερεί την ευλυγισία της ταυτότητάς του. Η απελευθερωμένη εσωτερική του φωνή τον βοηθά  να διαλέγει το θέμα, τη φόρμα αλλά και το περιεχόμενο. Άλλωστε η ελευθερία  αποτελεί την υπέρτατη ανησυχία για πολλούς διανοητές της ύπαρξης. Για τον Yrvin Yalom η ιδέα έχει ως εξής: «αφού όλοι ζούμε  σε ένα σύμπαν χωρίς εγγενή σχεδιασμό, οφείλουμε να επινοήσουμε, οι ίδιοι τη ζωή μας, τις επιλογές μας και τις πράξεις μας».

Μια Ιαπωνική παροιμία προτρέπει:

«Μην κρατάτε κάτι που φεύγει, μην διώχνετε κάτι που έρχεται»

ryan mcginley leaves fall iFocus.gr

Το φροϋδικό μοντέλο ψυχικής λειτουργίας υποστηρίζει ότι δυνάμεις σε σύγκρουση μέσα στο άτομο γεννούν τη σκέψη, το συναίσθημα και τη συμπεριφορά του. Αυτές οι συγκρουόμενες δυνάμεις υπάρχουν σε διάφορα επίπεδα συνειδητότητας, μερικές μάλιστα είναι εντελώς ασυνείδητες.

Παρομοίως η τεχνική, το θέμα, η απόσταση από το θέμα, το κάδρο, η γωνία λήψης επιλέγονται συχνά ασυνείδητα ή λιγότερο συνειδητά σε σχέση με την πραγματική ανάγκη, το κίνητρο, το στόχο. Ενέργειες που προσφέρουν ανακούφιση στον φωτογράφο και τον οδηγούν σε άλλα θέματα, άλλες επιλογές, άλλες συναισθηματικές διακυμάνσεις. Σε ένα δεύτερο χρόνο η ελεύθερη διαδικασία ωριμάζει τον φωτογράφο και τον φέρνει σε διάλογο με «ξεχασμένα κομμάτια» του  εαυτού του. Άλλωστε ό,τι ονομάζουμε «εσωτερική-ψυχική πραγματικότητα» και «εξωτερική πραγματικότητα» δεν έχουν απόλυτα σαφή και διακριτά όρια. Οι συνθήκες ύπαρξης κάθε υποκειμένου αλληλοδιηθούνται και ανασχηματίζονται καθώς μεταλλάσσονται. 

Ο φωτογράφος και δάσκαλος φωτογραφίας Πλάτωνας Ριβέλλης αναφέρει:

«Αν δεχθούμε πως η δημιουργία είναι μια πνευματική απάντηση στους φόβους και τις απορίες μιας ανθρώπινης ύπαρξης και ένα εργαλείο για αναζήτηση της αλήθειας που κρύβεται μέσα μας, τότε είναι παράλογο να αποτελεί αιτία απόγνωσης και πηγή πικρίας. Τούτο βέβαια δεν σημαίνει πως τα συναισθήματα μας αυτά μας εγκαταλείπουν, γιατί τότε ίσως αποδυναμώνονται και το κίνητρο της δημιουργίας. Απεναντίας, η ύπαρξη τους επιτείνει την ανάγκη της δημιουργίας ανακουφίζεται από αυτή αλλά δεν οφείλεται σε αυτήν». 

Και ο Pablo Picasso συμπληρώνει: 

«Υπάρχει μια στιγμή στη ζωή, όταν έχεις πολύ δουλέψει, που οι φόρμες έρχονται μόνες τους. Όλα έρχονται μόνα τους. Και ο θάνατος!!»

Φωτογραφίες Ryan McGinley

Πρόσφατα Άρθρα

Εκθέσεις Φωτογραφίας (09 Ιουν 2025)

Έκθεση Φωτογραφίας & παρουσίαση μονογραφίας του Ανδρέα Zαχαράτου στο χώρο τέχνης Metaphor Athens Για πρώτη φορά στην  Αθήνα και στον  χώρο τέχνης METAPHOR Athens θα γίνει...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (09 Ιουν 2025)

 «Τα σημαντικά πράγματα παραμένουν σημαντικά,  όσο κι αν αλλάζει ο κόσμος»  Σε έναν κόσμο απορίας, αδιεξόδων και ανατροπών η φωτογραφία έρχεται να δώσει φωνή στο συναίσθημα, να...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (09 Ιουν 2025)

Η νέα έκθεση του καλλιτεχνικού φωτογράφου και εικαστικού θεραπευτή Αλέξανδρου Χριστοδουλόπουλου είναι ένας εσωτερικός διάλογος με τη θάλασσα – όχι ως τοπίο, αλλά ως ψυχικό τοπίο. Μέσα από μια σειρά...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (09 Ιουν 2025)

Ο Ηλίας Δημητρίου, ερασιτέχνης φωτογράφος από τη Φλώρινα, ασχολείται με τη φωτογραφία από πολύ μικρή ηλικία — τόσο με την αναλογική όσο και με την ψηφιακή μορφή της, με ιδιαίτερη έμφαση στην...

Cinema (09 Ιουν 2025)

Επί οκτώ μέρες στη Βωβούσα, στα Ζαγοροχώρια Ιωαννίνων, ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΜΕ ένα ΟΜΑΔΙΚΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ που βασίζεται σε προφορικές ιστορίες, βλέπουμε ταινίες, κάνουμε πρακτικές ασκήσεις, εξερευνούμε το χωριό...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (22 Μάι 2025)

Έκθεση φωτογραφίας «Στην αγκαλιά της φύσης» της Φωτογραφικής ομάδας Κατερίνης στα πλαίσια του 1ου Φεστιβάλ Εθελοντισμού "ΑγκαλιάΖΩ" στο Αιγίνιο Πιερίας  Η Φωτογραφική Ομάδα Κατερίνης με χαρά...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (21 Μάι 2025)

Το Εργαστήρι Αναλογικής Φωτογραφίας του Τμήματος Πολιτισμού του Δήμου Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας διοργανώνουν Έκθεση Φωτογραφίας με τίτλο:…πέρα από το μπλε Φωτό Αλεξοπούλου...

Cinema (20 Μάι 2025)

Ο Ελληνογαλλικός Σύλλογος Ιωαννίνων, συνεχίζει την πετυχημένη δράση του στο χώρο του Photometria Photography Center. Την Παρασκευή 23 Μαϊου στις 21:00, θα προβληθεί η ταινία με τίτλο «Le Pires»...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (20 Μάι 2025)

«Από τα σπήλαια της προϊστορίας έως τις τοπιογραφικές αποτυπώσεις των ρομαντικών, το τοπίο υπήρξε διαχρονικά καθρέφτης της σχέσης του ανθρώπου με τον κόσμο. Άλλοτε τόπος ασφάλειας, άλλοτε πεδίο...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (16 Μάι 2025)

Το T.A.F. / the art foundation σε συνεργασία µε το το Δίκτυο Hocus Photus παρουσιάζουν την οµαδική έκθεση “SYNCHRON-e-CITIES”, η οποία εγκαινιάζεται στον εκθεσιακό χώρο...

News (13 Μάι 2025)

Η Φωτογραφική Λέσχη Λιβαδειάς, την Τετάρτη 14 Μάϊου 2025 και ώρα 20:30 έχει τη χαρά να φιλοξενεί στον χώρο της (Γεωργαντά 4 και Πρωτέως - Λιβαδειά) την Μαρία Παυλάκη η οποία θα παρουσιάσει το...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (13 Μάι 2025)

 Η Bleach Kollektiv επιμελείται και παρουσιάζει την ατομική έκθεση της Βάσως Χατζηγιαννάκη. Η σειρά έργων είναι εναλλακτικές τεχνικές σκοτεινού θαλάμου που ενώ μοιάζουν να έχουν βγει από το...