Η προσωπική ταυτότητα προκύπτει από τη σύνθεση των στοιχείων τα οποία γεννιούνται, διαμορφώνονται και ενσωματώνονται στον άνθρωπο μέσα από τις εμπειρίες, τα βιώματα και τον κάνουν να αισθάνεται ξεχωριστός.
Από την παιδική ηλικία το άτομο έχει ήδη αποκτήσει κάποια ιδέα για τον εαυτό του˙ αυτοαντίληψη «τι πιστεύω για μένα». Η εν λόγω αυτοαντίληψη αναπτύσσεται μέσα από τις βιολογικές αλλαγές αλλά και τις σχέσεις που έχει αναπτύξει με την οικογένεια και το στενό του περιβάλλον (φίλους και σημαντικούς άλλους). Οι σχέσεις του παιδιού σε αυτή την ηλικία, του καθρεπτίζουν το συναίσθημα της προσωπικής του αξίας, καθορίζουν με άλλα λόγια την αυτοεκτίμησή του «τι αισθάνομαι για μένα».
Η διαμόρφωση της ταυτότητας είναι μία πολύπλοκη, πολυσύνθετη και πολυπαραγοντική διαδικασία, κατά την οποία το άτομο βιώνει τόσο θετικά, όσο και αρνητικά συναισθήματα, απαραίτητα, όμως για την επίτευξη των στόχων του. Θεωρητικά η διαμόρφωση της ταυτότητας κορυφώνεται στην εφηβεία ωστόσο κοινωνικές συνθήκες αλλά και τυχαία γεγονότα προκαλούν τον άνθρωπο να αναπροσαρμόζει την ταυτότητά του. Συνεπώς θα πρέπει να είναι κανείς σε θέση να επαναπροσδιορίζει τα θεμελιώδη υπαρξιακά ερωτήματα «Ποιος είμαι;» , «Πού πάω;» και «Γιατί;».
Η φωτογραφία δίνει την δυνατότητα του αναστοχασμού και όπως εύστοχα έχει διατυπώσει η Brigitte Bardot «μια φωτογραφία μπορεί να είναι ένα στιγμιότυπο της ζωής που θα υπάρχει για πάντα , το οποίο δεν θα σταματήσει ποτέ να κοιτάει πίσω σε εσένα», χωρίς να αφαιρεί την δυνατότητα της προσωπικής εξέλιξης και ανάπτυξης.
Η αφήγηση με έναυσμα την φωτογραφία δημιουργεί ένα κόσμο σιωπηρής σημασίας, διευρύνει το πεδίο των δυνατοτήτων και ενθαρρύνει τις πολλαπλές προοπτικές. Επεκτείνει τη αφηγηματική μορφή και δίνει δυνατότητα στο άτομο να κινηθεί πέρα από τη τρέχουσα ή συνεχιζόμενη σύγκρουση και να αναπτύξει ένα νέο νόημα της ζωής. Το υποκείμενο της φωτογραφίας καλείται να παρατηρήσει τη Φωτογραφική αυτό αφήγηση (photographic self narrative) και να «σκεφτεί φωναχτά» την ιστορία του. Ουσιαστικά πρόκειται για αυτό συνέντευξη υποβοηθούμενη από τη φωτογραφία.
Η προσέγγιση της Φωτο-αφήγησης δίνει στο υποκείμενο την ευκαιρία να κατανοήσει ακόμα και να ευχαριστηθεί την πιο μακροπρόθεσμη, συνεχιζόμενη και προσωπική σχέση˙ την δια βιου σχέση με τον εαυτό ως μυστικό δίδυμο αδέλφι. Εστιάζει την προσοχή του αφηγητή στον εαυτό του και είναι επιτακτική όσον αφορά την ολοκλήρωση του «ποιος είμαι εγώ» . Οι φωτογραφίες είναι ίχνη της διαπροσωπικής επικοινωνίας και αντανάκλασης. Αυτά τα ίχνη χρησιμοποιούνται από τον αφηγητή ώστε να σκεφτεί φωναχτά, να συνομιλήσει με τον εαυτό του και να σκάψει κάτω από την επιφάνεια, χρησιμοποιώντας μια σειρά από φωτογραφίες.
Χρησιμοποιώντας την τεχνική της Φωτο αφήγησης Ellen Fisher Turk βοηθά γυναίκες να ξεπεράσουν την κακή εικόνα εαυτού, και να δομήσουν μια πιο «επίκαιρη» και «υγιή» ταυτότητα, η οποία θα διευκολύνει την προσωπική τους ανάπτυξη. Συνήθως πρόκειται για γυναίκες οι οποίες έχουν μια κακή εικόνα εαυτού η οποία μπορεί να προέρχεται από διατροφικές διαταραχές, σεξουαλική κακοποίηση ή από κάποιο χειρουργείο. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για γυναίκες που έχουν αρνητικά συναισθήματα για το σώμα τους ακόμα και πρόκειται για γυναίκες που δυσκολεύονται να αποδεχθούν το γεγονός της γήρανσης ή δεν ικανοποιούν την προσδοκία για την τελειότητα.
Η ιδέα ξεκίνησε όταν η Berkley, θύμα βιασμού, πλησίασε την φίλη της Ellen και της ζήτησε να την φωτογραφίσει γυμνή. Ήλπιζε ότι βλέποντας το σώμα της κάτω από ένα καινούριο πρίσμα θα βελτίωνε την εικόνα του εαυτού της και θα μπορούσε να σβήσει τα αρνητικά συναισθήματα που είχε για το σώμα της. Η Turk αναφέρει: «Δουλεύοντας μαζί της έψαξα για την μοναδικότητα και την αυθεντικότητά της αλήθειας του ποια ήταν. Παρατήρησα τον τρόπο που το φως έπεφτε στο πρόσωπο της και τις γωνίες του σώματος της, ανάμεσα στις γραμμές και το σχήμα του . Όταν έκανα αυτές τις παρατηρήσεις τις κράτησα. Σύντομα έγινε εμφανές ότι το πώς την έβλεπα εγώ ήταν διαφορετικό από το πώς έβλεπε εκείνη τον εαυτό της. Σταδιακά άρχισε να περιγράφει τον αυτό της με τον τρόπο που το έκανα εγώ». Άλλωστε όπως αναφέρει και ο Yalom η σχέση είναι που θεραπεύει και είναι απαραίτητη από την πλευρά του θεραπευτή η ανευ όρων αποδοχή, η αυθεντική συμμετοχή , η συναισθηματική κατανόηση. Όπως κάθε θεραπευτική διαδικασία, έτσι και η Φωτοθεραπεία ενισχύει την έννοια της εγγύτητας γιατί θίγονται θέματα όπως η απομόνωση και η «πείνα» για εγγύτητα.
Η ιδέα είναι ότι δείχνοντας στις γυναίκες που υποφέρουν κυρίως από διατροφικές διαταραχές, εικόνες του εαυτού τους, μπορούν να βοηθηθούν ώστε να αποδεχθούν το σώμα τους. Συνήθως όταν τα άτομα νιώθουν να καταπνίγονται από αρνητικά συναισθήματα όπως είναι ο φόβος, η μοναξιά, ο θυμός, η ενοχή, το άγχος και το στρες, ο πόνος, η συναισθηματική αναστάτωση, προσπαθούν να τα αποφύγουν, υιοθετώντας κάποια διατροφική διαταραχή, η οποία φαντάζει ως ένας αποτελεσματικός και «βολικός» τρόπος διαχείρισης ή/και αλλαγής των συναισθημάτων αυτών. Ο Yalom περιγράφει αυτή την έννοια με τον όρο ψυχολογική «αδειοσύνη», έννοια η οποία επανέρχεται συχνά όταν δουλεύει κανείς με άτομα με διαταραχές διατροφής. Με τον καιρό, η δυσλειτουργική διατροφική συμπεριφορά γίνεται πιο σημαντική και χρήσιμη διότι μετατοπίζει την προσοχή του ατόμου από αυτό που «νιώθει» σε αυτό που «τρώει». Με άλλα λόγια, το άτομο έχει την ικανότητα να αλλάζει τα συναισθήματά του μέσω μιας συμπεριφοράς (στη συγκεκριμένη περίπτωση, τρώγοντας).
Αυτή η τρωτή εικόνα εαυτού είναι που κάνει τις συνεδρίες πιο δυνατές. Πιο συγκεκριμένα δίνονται στις γυναίκες 36 φύλλα επικοινωνίας με ισάριθμες φωτογραφίες τους και τους ζητείτε να κρατήσουν σχόλια από την εμπειρία της φωτογράφισης, να παρατηρήσουν τις φωτογραφίες τους και να καταγράψουν τις σκέψεις τους αναφορικά με αυτές τις εμπειρίες τους.
Η Φωτοθεραπεία χρησιμοποιεί τις πολλαπλές εικόνες των γυναικών προκειμένου να αλλάξουν τις αρνητικές αντιλήψεις εαυτού, να διαφοροποιήσουν την θλιβερή ζωή τους, όπως γράφει ο Yalom, στο βιβλίο του ο Δήμιος του Έρωτα. Άλλωστε τα πρώτο βήμα στην θεραπευτική αλλαγή είναι η ανάληψη της ευθύνης. Αν κάποιος δεν νιώθει καθόλου υπεύθυνος για την μοίρα του, τότε πως θα την αλλάξει;
Μέσα από τη γυμνή φωτογράφηση οι γυναίκες γίνονται ορατές αλλά δεν κρίνονται και τους δίνεται η ευκαιρία να δουν αυτό που περισσότερο φοβούνται˙το σώμα τους. Έτσι έχουν την ευκαιρία να αλλάξουν/διαφοροποιήσουν την μέχρι τώρα αυτοαντίληψή τους.
Άλλωστε
“Είμαστε αυτό που πιστεύουμε ότι είμαστε”.
Η Ellen Fisher Turk είναι ξεκάθαρη:
“Φωτογραφίζω τις γυναίκες ως έργο τέχνης. Βλέπω συνηθισμένες γυναίκες ως θεϊκά εμπνευσμένες . Οι ίδιες επιλέγουν που θα φωτογραφηθούν και σε ποιες στάσεις , πολλές από αυτές είναι γυμνές”
Μέσα από αυτή την μετατροπή της αυτό εικόνας και του τρόπου που αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους, οι γυναίκες ενδυναμώνονται και τείνουν να διαφοροποιούν την ζωή τους. Αλλαγές παρατηρούνται στον τρόπο που ντύνονται, στους φίλους, στους συντρόφους και της ζωής τους. Μοιάζει η φωτογραφία να τις ωθεί να ξεκινήσουν τις ζωές τους. Πολλές γυναίκες βίωσαν, για πρώτη φορά την ομορφιά τους, την πιθανή αίσθηση της δύναμης τους, της ατομικότητας τους, της μοναδικότητας τους.
Οι Fisher & Turk ισχυρίζονται ότι εφόσον το «βλέμμα» είναι πλέον του ιδίου του «Αντικειμένου», αντί να συγκρίνει τον εαυτό του με τα πολιτισμικά πρότυπα, «βλέπει τον εαυτού του, την μοναδικότητα του». Είναι τώρα οι ίδιες οι γυναίκες που κάνουν την παρατήρηση. Είναι τώρα οι ίδιες η πηγή της ομορφιάς, χωρίς καμιά από αυτές τις γυναίκες να είναι αστέρας του κινηματογράφου. Πρόκειται για συνηθισμένες γυναίκες που φωτογραφίζονται καλλιτεχνικά.
Ο Δρ. Sacker σημειώνει ότι «ενώ οι φωτο συνεδρίες δεν θεραπεύουν τις διαταραχές, μπορούν να βοηθήσουν στην αλλαγή εδραιωμένων αρνητικών αντιλήψεων».
Και όπως ο Pablo Picasso αναφέρει:
«Όλοι ξέρουμε ότι η τέχνη δεν είναι αλήθεια.
Η τέχνη είναι ένα ψέμα που λέει την αλήθεια»
Φωτογραφία εξωφύλλου: Ellen Fisher Turk
Πηγές:
Μακρή - Μπότσαρη, Ε. (2001). Αυτοαντίληψη και αυτοεκτίμηση: μοντέλα, ανάπτυξη, λειτουργικός ρόλος και αξιολόγηση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
-Για τις διατροφικές διαταραχές
http://www.psy-therapy.gr/diatrofikes-diataraxes/
http://www.mednutrition.gr/pos-epidra-i-tileorasi-stis-diatrofikes-massynitheies