Ο Πάμπλο Πικάσο αναφέρει ότι  η τέχνη ξεσκονίζει από την ψυχή μας τη σκόνη της καθημερινότητας. Και πραγματικά, δεν είναι λίγες οι φορές που οι άνθρωποι χρησιμοποιούμε τις διάφορες μορφές τέχνης στη προσπάθειά μας να αυτοϊαθούμε, να ανακουφιστούμε  από το ψυχικό πόνο ή να εκφράσουμε έμμεσα την ανάγκη μας για βοήθεια. 

Όσον αφορά στην χρήση της φωτογραφικής τέχνης ως εργαλείο προσωπικής ανάπτυξηςκαι θεραπείας , στην διεθνή βιβλιογραφία παρατηρείται  διαχωρισμός των όρων Φωτοθεραπεία (Phototherapy) και   Θεραπευτική Φωτογραφία (TherapeuticPhotography)*. 

Αν και πρόκειται για διαφορετικές προσεγγίσεις, ο στόχος είναι κοινός˙ να οπτικοποιούν τα συναισθήματα και τα κάνουν ορατά, αφού από τη φύση τους είναι αόρατα. Αυτό δεν σημαίνει ότι η μια είναι καλύτερη, πιο αξιόπιστη ή πιο  «σωστή»  από την άλλη. Δεν αλληλοαποκλείονται και όταν υπάρχει λόγος συνδυάζονται. 

Η Weiser, παρομοιάζει τις δυο προσεγγίσεις ως τα δύο άκρα του ίδιου νήματος, πάνω στο οποίο μπορεί να τοποθετηθεί κάθε τεχνική η οποία χρησιμοποιεί τη φωτογραφία ως μέσο.  

Ο Krauss στην προσπάθεια του να ορίσει την έννοια της Φωτοθεραπείας αναφέρθηκε τόσο στην διαδικασία λήψης της φωτογραφίας όσο και στην παρατήρησή της, δίνοντας έμφαση στα συναισθήματα του ενδιαφερόμενου. Όρισε λοιπόν  την Φωτοθεραπεία ως τη «συστηματική εφαρμογή των φωτογραφικών εικόνων ή / και τη φωτογραφική διαδικασία, προκειμένου να δημιουργηθεί θετική αλλαγή στις σκέψεις, στα συναισθήματα και στις συμπεριφορές του ενδιαφερόμενου». Σε καμία περίπτωση η διαδικασία δεν περιλαμβάνει στους στόχους της την δημιουργία έργων τέχνης. Άλλωστε όπως και η  φωτογράφος Anne Geddes  επισημαίνει «το συναισθηματικό περιεχόμενο είναι το πιο σημαντικό στοιχείο μιας εικόνας, άσχετα με τη φωτογραφική τέχνη».  

Πρόκειται για μια μορφή Θεραπείας μέσω τέχνης (ArtTherapy) στην οποίαη φωτογραφία χρησιμοποιείται ως μέσο κατά τη διάρκεια της  συμβουλευτικής ή θεραπευτικής διαδικασίας, εντός ενός πλαισίου, όπου υπάρχει ένας εκπαιδευμένος ειδικός  που βοηθά τον  συμβουλευόμενο,  την ομάδα των συμβουλευόμενων ή την οικογένεια να επιλύσουν τα προβλήματά τους.

Κατά την εφαρμογή της Φωτοθεραπείας δεν εξετάζεται μονάχα η επιφανειακή ανάγνωση των φωτογραφικών στιγμιότυπων. Αντιθέτως, δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην δυνατότητα του ενδιαφερόμενου να παράγει νοήματα που προκύπτουν από την ασυνείδητη ανάδυση αναμνήσεων, παρορμήσεων, επιθυμιών και σκέψεων που για γνωστούς ή λιγότερο γνωστούς  λόγους, έχουν απωθηθεί. 

Γίνεται μια «εξερεύνηση του ασυνείδητου» του τι ακριβώς συμβαίνει πίσω από την εικόνα.Υπενθυμίζει στους ανθρώπους ότι μπορούν να παίρνουν χρόνο ώστε να σκεφτούν τον τρόπο,  δηλαδή το «πώς», οι φωτογραφίες επικοινωνούν ασυνείδητα το μη λεκτικό τους νόημα.Τα συναισθήματα, οι αναμνήσεις, οι σκέψεις και οι πληροφορίες που ανασύρονται μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτης στην θεραπευτική σχέση. 

Η ανάλυση των απαντήσεων και η ανατροφοδότηση που θα δώσει ο ειδικός στον ενδιαφερόμενο σκοπό έχουν να οδηγήσουν τον τελευταίο σε εσωτερικές, επιθυμητές θεραπευτικές εξερευνήσεις ώστε να ανακαλύψει τον εαυτό του και να προβεί στην προσωπική του ανάπτυξη. 

Ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να είναι σε θέση να κατανοήσει τη μεταφορική και συμβολική χρήση των φωτογραφιών. Να αντιληφθεί ότι κάθε φωτογραφία λειτουργεί ως εκλυτικός παράγοντας και δεν υπάρχει μόνο μια αλήθεια για κάθε φωτογραφία, αλλά πολλές αντιλήψεις σχετικά με τη ζωή του, που πιθανά να αναδύονται κάθε φορά. Έτσι «αποκτά εικόνα» της ζωής του, πράγμα που αξίζει πολύ περισσότερο από χίλιες λέξεις. 

Εξίσου σημαντικό είναι όχι μόνο να βιώσει ο ενδιαφερόμενος  συναισθηματικές εμπειρίες παρελθοντικών γεγονότων ανακαλώντας αναμνήσεις και συναισθήματα, αλλά και να αποκτήσει  επίγνωση του ρόλου που έχουν διαδραματίσει αυτά τα γεγονότα στη ζωή του και πώς ακόμα και στο τώρα συνεχίζουν και τον επηρεάζουν. 

Ταυτόχρονα στην άλλη άκρη του ίδιου νήματος  βρίσκεται η  Θεραπευτική Φωτογραφία. Πρόκειται για μια δραστηριότητα όπου η ίδια η δραστηριότητα της φωτογράφισης δύναται να λειτουργήσει «θεραπευτικά». Ο  ίδιος ο ενδιαφερόμενος προβαίνει στην αυτοδιερεύνησή του με σκοπό την προσωπική ενδοσκόπηση και αυτό έκφραση.  

Αυτό που προσφέρει η Θεραπευτική Φωτογραφία είναι να αφουγκραστεί κανείς τα συναισθήματα, τις ανάγκες του, είτε ικανοποιούνται είτε όχι,τις επιθυμίες του. Είναι η δική του ευκαιρία να στρέψει την ματιά του προς τα μέσα, να πραγματοποιήσει μια βουτιά στον εαυτό του!

Ωστόσο, η προσωπική πρόοδος δεν είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα με τη πρόοδο που πραγματοποιείται μέσω της επιστήμης της συμβουλευτικής ή της θεραπείας. 

Η Weiser περιγράφει τη φωτογραφία, είτε αυτή αποτελεί προϊόν της Φωτοθεραπείας είτε είναι αποτέλεσμα της διαδικασίας της Θεραπευτικής Φωτογραφίας, ως «πατημασιά του μυαλού», η οποία ναι μεν παρέχει τα οπτικά ντοκουμέντα τόπων, όπου οι άνθρωποι έχουν βρεθεί και που είχαν σημασία, αλλά επιπλέον μας δίνει έμμεσα και πληροφορίες για  το που κατευθύνονται.  

Έτσι ο παροντικός και ο παρελθοντικός χρόνος γίνονται μαζί μέρος του μελλοντικού χρόνου, και ο μελλοντικός χρόνος περιέχει στιγμές του παρελθόντος.

* Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η απόδοση των όρων στα Ελληνικά προέρχεται από την μετάφραση των Αγγλικών όρων, όπως αυτοί χρησιμοποιούνται στην  περιορισμένη Ελληνική βιβλιογραφία. 

Προσωπικά εκφράζω μια κάπως διαφοροποιημένη άποψη, σημειώνοντας ότι τον όρο Phototherapy θα τον απέδιδα ως Φωτογραφική θεραπεία και όχι Φωτοθεραπεία, διότι στην Ελληνική γλώσσα η λέξη photo αποδίδεται ως φωτογραφία και όχι ως φως. Θα μπορούσε να αποδοθεί ως Φωτοθεραπεία αν ο αγγλικός όρος ήταν Lighttherapy. 

Τέλος, σημειώνω ότι από την επισταμένη μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας προκύπτει ότι οι ορισμοί δεν είναι απόλυτοι, δεδομένου ότι χρησιμοποιούνται διαφορετικά στις χώρες όπου εφαρμόζονται οι τεχνικές.

 

Για την Θεραπευτική Φωτογραφία (TherapeuticPhotography) βλέπε εδώ: 

https://psicoart.unibo.it/article/viewFile/2067/1481

 https://doi.org/10.1080/08322473.2004.11432263

Για την Θεραπεία μέσω Τέχνης βλέπε εδώ: 

http://arttherapy.org/

Για τον Krauss βλέπε εδώ: 

http://www.spectrovisio.net/pdftiedostot/PhotoEuropeHandbook.pdf

Για την Weiser βλέπε εδώ:

https://phototherapytherapeuticphotography.files.wordpress.com/2014/10/weiser_2010_fusionvol2no3.pdf.

https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/08322473.2004.11432263

 http://www.phototherapy.com

Πρόσφατα Άρθρα

News (07 Ιουλ 2025)

Στο πλαίσιο των Photometria Awards 2025 με κριτή τον φωτογράφο του πρακτορείου Magnum Alec Soth, πραγματοποιήθηκε ανοιχτό κάλεσμα προς φωτογράφους από όλο τον κόσμο για να καταθέσουν την οπτική τους...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (03 Ιουλ 2025)

«Θραύσματα - Fragments» είναι ο τίτλος της έκθεσης φωτογραφίας και video art της Μαρίας Μπουρμπού, σε επιμέλεια Χαράς - Ελένης Μητσοτάκη, η οποία θα φιλοξενηθεί από τις 19 έως τις 31 Ιουλίου 2025...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (27 Ιουν 2025)

 Η φωτογραφική ματιά της Ειρήνης Παπαχρήστου ζωντανεύει μέσα από την προσωπική της έκθεση «Αντικατοπτρισμοί ζωής/Reflections on life», η οποία εγκαινιάζεται στις 2 Ιουλίου 2025 στο Garage Bar....

Εκθέσεις Φωτογραφίας (26 Ιουν 2025)

Ο Σύλλογος Εικαστικών Καλλιτεχνών Πιερίας ανακοινώνει την παράταση της έκθεσης φωτογραφίας “Joyful Moments” έως και την Κυριακή 29 Ιουνίου, στην Αστική Σχολή Κατερίνης. Η...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (24 Ιουν 2025)

Η φωτογραφική ομάδα Αμπάριζα πραγματοποιεί έκθεση φωτογραφίας από 27.06 έως και 30.06.2025. Φωτογραφίζω για να επικοινωνήσω αυτό που με κινητοποιεί, να αισθανθώ αυτό το βλέμμα, αυτή την...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (16 Ιουν 2025)

 «Ο κόσμος γύρω μας κυριολεκτικά κατακλύζεται από ανακλώμενες επιφάνειες. Υδάτινοι όγκοι, καθρέφτες, υγρά, γυαλιστερές επιφάνειες, νερά της βροχής, γιαλιά, βρεγμένα πατώματα, βιτρίνες, είναι...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (15 Ιουν 2025)

Ο χώρος τεχνης o.art.ath παρουσιάζει την έκθεση φωτογραφίας του Κωνσταντινου Κοτορενη με τίτλο: «υπαρξιάκο». Η έκθεση “υπαρξιακό” απαρτίζεται από το δίπτυχο, “Δεν Είμαι Αρκετός” και...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (15 Ιουν 2025)

Η ελιά, σύμβολο ειρήνης, ζωής και σοφίας, συνοδεύει την ιστορία του ανθρώπου και της Μεσογείου εδώ και αιώνες.  Οι φωτογράφοι του Κέντρου Δημιουργικής Φωτογραφίας Θράκης καταγράφουν, με...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (15 Ιουν 2025)

Η έκθεση των 25 καλύτερων φωτογραφιών με θέμα “Constructed Realities” που επιλέχθηκαν από τον φωτογράφο του Magnum, Martin Parr, και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του 16ου...

Book Reviews (15 Ιουν 2025)

Ένα νέο ετήσιο φεστιβάλ, με τίτλο «Οπτικές Αφηγήσεις» (Visual Narrations), εγκαινιάζεται στο Ηράκλειο Κρήτης, φιλοξενούμενο στην Αίθουσα Τέχνης της Ελληνικής Φωτογραφικής Εταιρείας...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (09 Ιουν 2025)

Έκθεση Φωτογραφίας & παρουσίαση μονογραφίας του Ανδρέα Zαχαράτου στο χώρο τέχνης Metaphor Athens Για πρώτη φορά στην  Αθήνα και στον  χώρο τέχνης METAPHOR Athens θα γίνει...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (09 Ιουν 2025)

 «Τα σημαντικά πράγματα παραμένουν σημαντικά,  όσο κι αν αλλάζει ο κόσμος»  Σε έναν κόσμο απορίας, αδιεξόδων και ανατροπών η φωτογραφία έρχεται να δώσει φωνή στο συναίσθημα, να...