Από τις 29 Ιανουαρίου έως τις 2 Μαρτίου με ελεύθερη είσοδο στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα»
Είκοσι αδημοσίευτες φωτογραφίες μεγάλου μεγέθους, όσες και οι μέρες των γυρισμάτων της τελευταίας ανολοκλήρωτης ταινίας του Θόδωρου Αγγελόπουλου με τίτλο «Η Άλλη Θάλασσα» παρουσιάζονται στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων από τις 29 Ιανουαρίου έως τις 2 Μαρτίου, με αφορμή τη συμπλήρωση δέκα ετών από τον θάνατο του αξέχαστου, διεθνούς φήμης σκηνοθέτη.
Η πρωτότυπη έκθεση με τίτλο «Γεφυροποιός» του φωτογράφου, σκηνοθέτη και κινηματογραφιστή Νίκου Νικολόπουλου, που διοργανώνεται από τον Δήμο Αθηναίων μέσω του Οργανισμού, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΟΠΑΝΔΑ), θα «εισάγει» μέσα από τα τυπώματά του το κοινό στο «πλατό» της τελευταίας ταινίας του ταλαντούχου σκηνοθέτη -ο οποίος στις 24 Ιανουαρίου του 2012 τραυματίστηκε θανάσιμα από διερχόμενη μοτοσυκλέτα στη Δραπετσώνα, σε διάλειμμα γυρισμάτων της ταινίας του.
Η λέξη «Γεφυροποιός» είναι κατά τον φωτογράφο η πλέον κατάλληλη για να περιγράψει το έργο ενός από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες όλων των εποχών, όπως ήταν ο Θόδωρος Αγγελόπουλος. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο τίτλος της έκθεσης περιγράφει την ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα που επικρατούσε στο πλατό της «Άλλης θάλασσας» και «ενώνει αυτό που συνέβαινε μπροστά από την κάμερα με το έργο που γινόταν πίσω, στη δική μου πλευρά».
Ο Νίκος Νικολόπουλος που εργάστηκε ως φωτογράφος πλατό για τη συγκεκριμένη ταινία, ήταν ο «αθόρυβος» αυτόπτης μάρτυρας των όσων συνέβησαν στα γυρίσματα των 20 ημερών. Οι φωτογραφίες του είναι διπλά πολύτιμες. Αφενός, μάς μεταφέρουν στο «αγγελοπουλικό σύμπαν», αποκαλύπτοντας τον τρόπο με τον οποίο ο σπουδαίος σκηνοθέτης εργαζόταν και κατηύθυνε τους ηθοποιούς, την απόλυτη προσήλωση στη δουλειά του, τη θεατρικότητα των κινήσεών του, τις μιμικές εκφράσεις και τη συναισθηματική του σχέση με όσους εργάζονταν για την ταινία. Αφετέρου, «αναζωπυρώνουν» το ενδιαφέρον για μια ταινία – αίνιγμα, η οποία δεν ολοκληρώθηκε ποτέ και εντυπώθηκε στη συνείδησή μας περισσότερο για τον άτυχο χαμό του δημιουργού της παρά για το περιεχόμενό της.
Μέσα από το σημερινό πρίσμα, οι 20 φωτογραφίες του Νικολόπουλου αποκτούν μια άλλη διάσταση. Στόχος τους πλέον δεν είναι να προαναγγείλουν, αφού δεν καλούνται να περιγράψουν την ταινία, αλλά να κοιτούν προς τα πίσω, χτίζοντας μια «γέφυρα» ανάμεσα στο παρόν και στο παρελθόν.
Την επιμέλεια της έκθεσης υπογράφει ο Χριστόφορος Μαρίνος, επιμελητής εκθέσεων και δράσεων του ΟΠΑΝΔΑ σε συνεργασία με τον Βαγγέλη Ιωακειμίδη. Τα τυπώματα θα αναρτηθούν στην ειδικά διαμορφωμένη και φωτισμένη αίθουσα του Πολιτιστικού Κέντρου, σύμφωνα με τη μουσειογραφική πρόταση που συνυπογράφουν οι επιμελητές της έκθεσης, ο καλλιτέχνης και η αρχιτέκτονας Μαρία Μανέτα, ενώ το σκεπτικό της φωτογραφικής εγκατάστασης, είναι η δημιουργία ενός «ιερού» της κινηματογραφικής Τέχνης με τους επισκέπτες να διεισδύουν στον χώρο μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας.
Χορηγός έκθεσης: Faliro House Productions
Info
Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» Δήμου Αθηναίων: Ηρακλειδών 66 & Θεσσαλονίκης | Θησείο | Στάση Μετρό: Κεραμεικός
Είσοδος: Ελεύθερη
Έναρξη: Σάββατο 29 Ιανουαρίου | 10:00-20:00
Διάρκεια: 29 Ιανουαρίου – 2 Μαρτίου 2022
Μέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη – Παρασκευή | 11:00 – 19:00
Σάββατο – Κυριακή | 10:00 – 15:00 | Δευτέρα κλειστά
Η χρήση μάσκας είναι υποχρεωτική κατά την παραμονή στον εκθεσιακό χώρο.
Τηλ. επικοινωνίας: 210 3452150
ΓΕΦΥΡΟΠΟΙΟ
Ο γεφυροποιός είναι ενωτικός, διαλλακτικός, διπλωμάτης. Είναι ένα πρόσωπο σεβαστό από όλους, που φροντίζει να ενώνει τα μέλη μιας κοινότητας και έρχεται να δώσει λύση σε προβλήματα ή έριδες που ανακύπτουν. Ο γεφυροποιός ενώνει ανθρώπους, χώρους και χρόνους με έναν τρόπο μαγικό και διακριτικό, χωρίς να αντιλαμβάνεσαι πώς ακριβώς το κάνει. Μπορεί κατά βάθος να είναι δεσποτικός, αλλά έχει τη δυνατότητα -το χάρισμα- να το κρύβει. Καμουφλάρει τις ατέλειες του χαρακτήρα του μαγεύοντας τους άλλους με τη φωνή και τον λόγο του. Ο γεφυροποιός είναι ένας μάγος της επικοινωνίας και της εικόνας.
Η λέξη γεφυροποιός είναι η πλέον κατάλληλη για να περιγράψει το έργο και την παρουσία ενός ταλαντούχου σκηνοθέτη, όπως ο Θόδωρος Αγγελόπουλος (1935-2012). Ο τίτλος της έκθεσης του Νίκου Νικολόπουλου στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» περιγράφει την ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα που επικρατούσε στο πλατό της Άλλης θάλασσας, της τελευταίας, ανολοκλήρωτης ταινίας του διεθνούς φήμης σκηνοθέτη. Σύμφωνα με τον Νικολόπουλο, ο τίτλος δηλώνει μια πολλαπλή σύζευξη: «ενώνει αυτό που συνέβαινε μπροστά από την κάμερα και το έργο που γινόταν πίσω, στη δική μου πλευρά». Ο Νικολόπουλος εργάστηκε ως φωτογράφος πλατό για τη συγκεκριμένη ταινία, ήταν δηλαδή αθόρυβος αυτόπτης μάρτυρας όσων συνέβησαν στα γυρίσματα, τα οποία διήρκεσαν συνολικά 20 ημέρες και διακόπηκαν στις 24 Ιανουαρίου 2012, μετά τον θανάσιμο τραυματισμό του Αγγελόπουλου εν ώρα δημιουργίας.
Οι φωτογραφίες του Νικολόπουλου είναι διπλά πολύτιμες. Αφενός, μας μεταφέρουν στο «αγγελοπουλικό σύμπαν», αποκαλύπτοντας τον τρόπο με τον οποίο ο σπουδαίος σκηνοθέτης εργαζόταν και κατηύθυνε τους ηθοποιούς, την απόλυτη προσήλωσή του επί το έργον, τη θεατρικότητα των κινήσεών του, τις μιμικές εκφράσεις και τη συναισθηματική σχέση του με όσους εργάζονταν για την ταινία. Αφετέρου, αναζωπυρώνουν το ενδιαφέρον για μια ταινία-αίνιγμα, η οποία δεν ολοκληρώθηκε ποτέ και εντυπώθηκε στις συνειδήσεις μας περισσότερο για τον άτυχο χαμό του δημιουργού της παρά για το περιεχόμενό της. Ενώνοντας το χθες με το σήμερα, ο Γεφυροποιός μάς παροτρύνει, μεταξύ άλλων, να αναρωτηθούμε για την υπόθεση της Άλλης θάλασσας. Και η αλήθεια είναι πως ελάχιστα γνωρίζουμε για αυτή την «άλλη θάλασσα», που φαντάζει στα μάτια μας ξένη, εξωπραγματική.
Γνωρίζουμε πως η ταινία γυριζόταν στη Δραπετσώνα τον Ιανουάριο του 2012 και θα αποτελούσε το τελευταίο μέρος μιας τριλογίας. Τους πρωταγωνιστικούς ρόλους κατείχαν ο Toni Servillo και η Ειρήνη Στρατηγοπούλου, οι οποίοι πλαισιώνονταν από ένα καστ καταξιωμένων Ελλήνων ηθοποιών. Στην ιστοσελίδα του παραγωγού της ταινίας, Κώστα Λαμπρόπουλου, διαβάζουμε ότι «διαδραματίζεται στην Ελλάδα του 2011 και αφηγείται την ιστορία του ‘Π’, επιχειρηματία με καταγωγή από την Πόλη και πατέρα μιας κοπέλας που ονειρεύεται να ανεβάσει με έναν θίασο την Όπερα της πεντάρας του Μπρεχτ.» Από το διαδίκτυο αλιεύουμε σκόρπιες δηλώσεις του Αγγελόπουλου που φανερώνουν τις προθέσεις του: «Θέλω να μιλήσω ξεκάθαρα για την κρίση που πλήττει τη χώρα μου» επισημαίνει. Στο ίδιο δημοσίευμα, που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατο του σκηνοθέτη, ο συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης -συνσεναριογράφος της Άλλης θάλασσας- μοιράζεται μαζί μας περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ταινία: «Ο Θόδωρος δούλευε καιρό, είχε γράψει πάνω από εκατό βερσιόν του σεναρίου, γιατί ήθελε ν’ αποτυπώσει πραγματικά τις συνέπειες της κρίσης στη χώρα. Δεν επρόκειτο, φυσικά, να την απεικονίσει ρεαλιστικά ή κυριολεκτικά. Όπως πάντα, στην ταινία υπήρχαν περισσότερα επίπεδα αφήγησης και ανάγνωσης. Ασχολιόταν με την πλευρά των μεταναστών, με την απεργία των εργατών σ’ ένα εργοστάσιο και με ένα θίασο ηθοποιών που ήθελαν να ανεβάσουν την Όπερα της πεντάρας του Μπέρτολντ Μπρεχτ και του Κουρτ Βάιλ, που γράφτηκε στην καρδιά του οικονομικού πανικού της δεκαετίας του 1920 στη Γερμανία. Ήθελε να συνδέσει με μια αφηγηματική κλωστή την αθλιότητα των ηρώων του έργου και των κατοίκων της Ελλάδας του σήμερα.»
Αν η ταινία του «γεφυροποιού» Αγγελόπουλου επιχειρούσε να αποτυπώσει την ελληνική κρίση και μάλιστα σε παροντικό χρόνο, τη στιγμή που συνέβαινε, οι φωτογραφίες του Νικολόπουλου συνθέτουν ένα προσωπικό χρονικό που ανατέμνει την ίδια την ταινία, δίνοντας, έστω και ετεροχρονισμένα, μια πρώτη γεύση (sneak preview) από την κατασκευή της. Ιδωμένες μέσα από ένα σημερινό πρίσμα, οι 20 φωτογραφίες, που αντιστοιχούν στις ημέρες των γυρισμάτων, αποκτούν μια άλλη διάσταση και λειτουργία. Στόχος τους πια δεν είναι να προαναγγείλουν, αφού δεν καλούνται να περιγράψουν απλώς την κινηματογραφική πράξη τροφοδοτώντας τα μίντια και προωθώντας έτσι την ταινία. Αντιθέτως, οι φωτογραφίες του Νικολόπουλου κοιτούν προς τα πίσω, χτίζοντας μια γέφυρα ανάμεσα στο παρόν και στο παρελθόν.
Η έκθεση δομεί μια πυκνή αφήγηση, μια διαδρομή που ξεκινά από τη μέρα και καταλήγει στη νύχτα. Οι 7 πρώτες φωτογραφίες αντιστοιχούν σε λήψεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της ημέρας, είτε σε εξωτερικούς χώρους είτε στο στούντιο, και είναι αναρτημένες στους τοίχους. Οι υπόλοιπες 13 αιωρούνται στο κέντρο της δεύτερης αίθουσας, υποβάλλοντας στον θεατή αισθήματα κατάνυξης και ευλάβειας, σαν να ατένιζε υπερυψωμένες εικόνες σε ένα ξωκλήσι ή σε έναν καθεδρικό ναό. Κοιτώντας αυτές τις αποσπασματικές εικόνες, στις οποίες πρωταγωνιστεί κυρίως ο Αγγελόπουλος (εμφανίζεται σε 11 από τις 20), καλείσαι να φτιάξεις τη δική σου αφήγηση, συμπληρώνοντας με τη φαντασία σου την εν πολλοίς άγνωστη υπόθεση, ενσωματώνοντας τις δικές σου εικόνες και εμπειρίες από εκείνα τα σκοτεινά χρόνια του 2011-2012.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Γεφυροποιός δεν είναι μια κλασική έκθεση φωτογραφίας. Λειτουργεί περισσότερο σαν μια εμβυθιστική εγκατάσταση -ο φωτισμός των έργων έχει δραστικό ρόλο, ενισχύοντας αυτή την αίσθηση εμβύθισης- η οποία ταξιδεύει τον θεατή σε διαφορετικούς χώρους και χρόνους. Τα μεγάλου μεγέθους τυπώματα διαθέτουν το χρωματικό βάθος και τις δραματικές φωτοσκιάσεις ενός ζωγραφικού έργου. Η εικόνα του ξαπλωμένου Servillo με την οποία κλείνει η έκθεση φανερώνει την αμφισημία των εικόνων του Νικολόπουλου, την ικανότητά του να συνομιλεί δημιουργικά με το όραμα του Αγγελόπουλου και να γεφυρώνει κόσμους. Ο ήρωας τον οποίο υποδύεται ο γνωστός Ιταλός ηθοποιός κοιμάται σε εμβρυακή στάση. Είναι άραγε αυτή η λήψη μέρος της ταινίας ή μήπως ο Servillo απαθανατίζεται σε διάλλειμα από τα γυρίσματα; Ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι οι εικόνες του Νικολόπουλου είναι τυλιγμένες με την αχλύ του ονείρου, ισορροπώντας ανάμεσα στη μυθοπλασία και την πραγματικότητα. Με άλλα λόγια, εδώ ο θεατής γίνεται κι εκείνος με τη σειρά του γεφυροποιός, επιβεβαιώνοντας έτσι την πεποίθηση ότι κάθε ταινία -ολοκληρωμένη ή μη- συνιστά μια περιπέτεια. Και αυτό ακριβώς το θέμα πραγματεύεται ο Γεφυροποιός του Νίκου Νικολόπουλου: την αέναη περιπέτεια του βλέμματος.
Χριστόφορος Μαρίνος
Ιστορικός τέχνης, επιμελητής εκθέσεων και δράσεων ΟΠΑΝΔΑ
Λίγα λόγια για τον Νίκο Νικολόπουλο
Σκηνοθέτης, κινηματογραφιστής, φωτογράφος
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε σκηνοθεσία στη Σχολή Κινηματογράφου και Τηλεόρασης Λυκούργου Σταυράκου και φωτογραφία στη Leica Academy. Είναι αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της Ένωσης Σκηνοθετών - Παραγωγών Ελληνικού Κινηματογράφου και μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου.
Από το 2000 έχει εργαστεί ως φωτογράφος σε περισσότερες από 40 διεθνείς και ελληνικές κινηματογραφικές παραγωγές, όπως David Cronenberg - Crimes of the Future, Jeremy Podeswa - Fugitive Pieces, Θεόδωρος Αγγελόπουλος - Η Άλλη Θάλασσα, Παντελής Βούλγαρης - Νύφες, Μικρά Αγγλία.
Toν Μάρτιο 2003 πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση στην Ιόνιο Ακαδημία της Κέρκυρας, υπό την αιγίδα της Κινηματογραφικής Λέσχης του Ιονίου Πανεπιστημίου, με φωτογραφίες από την ταινία τεκμηρίωσης I Put a Spell on Me (Screamin’ Jay Hawkins) του Νίκου Τριανταφυλλίδη.
Το 2011, όσο ζούσε και εργαζόταν στην Κωνσταντινούπολη, συν-έγραψε (με τον Εύρη Παπανικόλα) το σενάριο της μικρού μήκους ταινίας Just a Perfect Day, που ήταν υποψήφια για το βραβείο Golden Pardino – Leopards of Tomorrow στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λοκάρνο.
Το 2014 σκηνοθέτησε την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας, POLΚ (μαζί με τον Βλαδίμηρο Νικολούζο), που έκανε πρεμιέρα στο 55ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όπου τιμήθηκε με την Ειδική Μνεία της Διεθνούς Ενωσης Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI) και κατόπιν προβλήθηκε στο 44ο Φεστιβάλ Νέου Κινηματογράφου (Festival du Nouveau Cinéma) του Μόντρεαλ και στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου T-Mobile New Horizons του Βρότσουαφ (Wrocław). Για το POLK, ήταν υποψήφιος για το Βραβείο Καλύτερου Πρωτοεμφανιζόμενου Σκηνοθέτη της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου (2015).
Το 2017 παρουσίασε (σε συνεργασία με την Άρτεμι Ζερβού) την οπτικοακουστική- γλυπτική εγκατάσταση Klíros στο πλαίσιο της documenta 14 και συνεργάστηκε με τον Δημήτρη Παπαιωάννου για την παράσταση The Great Tamer.
Η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του, MUSA (συν-συγγραφή με την Άρτεμι Ζερβού), βραβεύτηκε από τη Διεθνή Επιτροπή του Agora Works In Progress στο 61ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με το βραβείο Μουσικής και Ήχου MuSou και έκανε πρεμιέρα στο 62ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (2021).