Νίκος Οικονομόπουλος

Δεν δουλεύω με κόνσεπτ. Δεν δημιουργώ εκ των προτέρων μια ιδέα πάνω στην οποία προσπαθώ να την αποδείξω οπτικά. Πάω σε ένα μέρος χωρίς να κάνω καμία προετοιμασία απολύτως και αντιδρώ σε αυτά που βλέπω. Αυτή είναι γενικά η προσέγγισή μου. Οπότε δεν προετοιμάζομαι. Προτιμώ να με εκπλήσσει ή όχι αυτό που βλέπω. Αυτή είναι η διαδικασία: Tο να δεις κάτι και να αντιδράσεις σ' αυτό που βλέπεις. Αυτό είναι εντελώς αντιεπιστημονικό βέβαια, αλλά αυτό είναι.

Στη σημερινή μας βιογραφική εξερεύνηση οι εισαγωγές και οι πρόλογοι είναι λίγοι. Σίγουρα το πρότυπο κάθε Έλληνα φωτογράφου! Η γοητεία αυτής της πορείας δεν σταματάει στα κατορθώματα του αλλά πολύ περισσότερο στη φωτογραφική του αντίληψη. Ξεκινώντας να ερευνώ τη ζωή του Νίκου Οικονομόπουλου με εντυπωσίασαν οι απαντήσεις πολλών φωτογραφικών ερωτημάτων του, που εμείς, σαν νέοι φωτογράφοι, έχουμε την πολυτέλεια να μελετήσουμε και να εμπνευστούμε. Έτσι πρόσθεσα μερικά κομμάτια ατόφια από παλαιότερες ή πρόσφατες συνεντεύξεις του.

Ο λόγος; Μαγεμένοι μετά την ανάγνωση θα τον καταλάβετε από μόνοι σας.

Ο Νίκος Οικονομόπουλος γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1953, και σπούδασε Νομική στην Πάρμα της Ιταλίας. Γνωστός ως "ο φωτογράφος των Βαλκανίων".

Όπως έχει δηλώσει ο ίδιος, μέχρι την ηλικία των 27 ετών η επαφή του με τη φωτογραφία ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Μέχρι τότε δεν τον είχε απασχολήσει η φωτογραφία ως αντικείμενο, αφού τα ενδιαφέροντά του εστιάζονταν κυρίως στην πολιτική, τη λογοτεχνία και τη μουσική.

Το 1977, όμως, ως ασκούμενος τότε δικηγόρος στην Πρέβεζα, έπεσε πάνω σε ένα βιβλίο που τον συνεπήρε μια συλλογή φωτογραφιών του φωτογράφου, ιδρυτικού μέλους του Magnum, Henri Cartier-Bresson, το οποίο τον ώθησε, κατά κάποιον τρόπο, στο χώρο της φωτογραφίας.

“Δεν ξεκίνησα παίρνοντας μια μηχανή και φωτογραφίζοντας ηλιοβασιλέματα. Είδα ένα βιβλίο τού Cartier Bresson σε ηλικία 27 ετών και γοητεύθηκα. Μου έδειξε ένα καινούργιο τρόπο να βλέπω τα πράγματα” είπε αργότερα ο ίδιος για τον Bresson. Άρχισα λοιπόν να παίρνω βιβλία. Για τα επόμενα τρία χρόνια είχα πάρει 30 βιβλία, ήταν και ακριβά τότε, δεν τα έβρισκες καν στην Ελλάδα”. (Βήμα, 22 Μαρτίου 1998)

Ωστόσο, θα περάσουν δυο χρόνια μέχρι να ξεκινήσει να φωτογραφίζει, το 1979.

Από το 1979 έως και το 1988 ασχολείται ολοένα και συχνότερα με τη φωτογραφία, ενώ παραιτήθηκε από την εφημερίδα στην οποία εργαζόταν ως δημοσιογράφος, προκειμένου να θέσει το χρόνο του στη διάθεση της φωτογραφίας. “Δεν πέρασα το στάδιο του ερασιτεχνισμού. Ως το 1988 δεν ήμουν φωτογράφος. Ήμουν δημοσιογράφος. Φωτογράφιζα τα Σαββατοκύριακα”.

Λίγο αργότερα, και νέος ακόμα στον κόσμο της φωτογραφίας, επιδέχεται κριτική από το σημαντικό Τσέχο φωτογράφο του Magnum Josef Koudelka, η οποία, όπως ο ίδιος παραδέχεται, τον ώθησε να συνεχίσει στη φωτογραφία.

«Αυτό που με καθόρισε ήταν η συνάντησή μου με τον Josef Koudelka, που είχε προηγηθεί του Magnum. Τον άνθρωπο αυτόν τον εκτιμούσα πολύ. Ήμουν δύο ετών φωτογράφος όταν τον γνώρισα. Είχα κάνει συνολικά 30-40 φιλμ όλα κι όλα. Μου είχε κάνει μια εξαιρετική κριτική και αυτός ήταν ο λόγος που συνέχισα. Δεν χρειάστηκε να μπω στον κόπο να ζητάω γνώμες για το τι κάνω. Από την πρώτη στιγμή είχα την υποστήριξη πολύ σημαντικών ανθρώπων για αυτό που έκανα. Δεν χρειάστηκε ούτε σε διαγωνισμούς να πάρω μέρος ούτε να δείξω φωτογραφίες μου από 'δώ κι από 'κεί».

Αφήνει πίσω του μια κανονική ζωή στην επαρχία και κυνηγά το αβέβαιο όνειρο της φωτογραφίας. Με τις οικονομίες του και τη βοήθεια της συζύγου του, ξεκινά το 1988 ένα ταξίδι που θα κρατήσει δυο χρόνια, φωτογραφίζοντας στην Ελλάδα και την Τουρκία.

Έμπλεξα» κατ’ αρχήν με την Τουρκία μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’80. Μου δημιουργήθηκε αυξημένο ενδιαφέρον για την Τουρκία και ταξίδευα πολύ εκεί φωτογραφίζοντας. Κάποια στιγμή, όταν άρχισαν τα γεγονότα στα Βαλκάνια, αισθάνθηκα ότι ήθελα να πάω να δω τι γίνεται. Και έμεινα τρία-τέσσερα χρόνια, πηγαινοερχόμουνα δουλεύοντας πάρα πολύ. Ήταν μια προσπάθεια να καταλάβω κι εγώ τι γινόταν στα Βαλκάνια. Δεν ήταν εύκολο. Είχε μια παραδοξότητα. Πήγαινες, κάποια στιγμή δεν ήθελες να είσαι εκεί πια και γύριζες πίσω, μα μετά από ένα μήνα ήθελες να ξαναπάς. Μια σχέση πολύ περίεργη, αγάπης – μίσους. Και τα Βαλκάνια έχουν αυτό το παράδοξο, από τη μια να τα ερωτεύεσαι και από την άλλη να τα μισείς. Ήταν μια περίοδος που για μένα έχει τελειώσει όμως. Δεν θέλω να επιστρέφω σε παρόμοια πράγματα.

Στο μεσοδιάστημα συναντά μέσω του Πλάτωνα Ριβέλλη τον ελληνικής καταγωγής φωτογράφο του Magnum Κωνσταντίνο Μάνο, που τον παροτρύνει να του στείλει το αποτέλεσμα της δουλειάς του.

Τελειώνοντας έτσι, στέλνει τη δουλειά του στο Μάνο και το 1990 ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη όπου προτείνεται και ψηφίζεται δόκιμο μέλος του Magnum.

Είχε δει φωτογραφίες μου ένας ελληνοαμερικανός φωτογράφος τού Magnum, ο Κώστας Μάνος, ο οποίος μου είχε πει πως όταν ολοκληρώσω κάτι-τότε φωτογράφιζα στην Ελλάδα και στην Τουρκία να του το στείλω. Με πρότεινε στη Γενική Συνέλευση του Magnum και με ψήφισαν. Από τότε άρχισα να στέλνω υλικό, το οποίο έχει διανεμηθεί αριστερά και δεξιά.

Αμέσως οι φωτογραφίες του κυκλοφορούν στα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά πρακτορεία και εκδίδονται από σημαντικά έντυπα ανά τον κόσμο. Μεταξύ αυτών, The Guardian, The Independent, Le Monde, Liberation, The New York Times, El Pais, και Die Zeit.

Δεν δουλεύω με κόνσεπτ. Δεν δημιουργώ εκ των προτέρων μια ιδέα πάνω στην οποία προσπαθώ να την αποδείξω οπτικά. Πάω σε ένα μέρος χωρίς να κάνω καμία προετοιμασία απολύτως και αντιδρώ σε αυτά που βλέπω. Αυτή είναι γενικά η προσέγγισή μου. Οπότε δεν προετοιμάζομαι. Προτιμώ να με εκπλήσσει ή όχι αυτό που βλέπω. Αυτή είναι η διαδικασία: το να δεις κάτι και να αντιδράσεις σε αυτό που βλέπεις. Αυτό είναι εντελώς αντιεπιστημονικό βέβαια, αλλά αυτό είναι. Υπάρχουν άλλοι οι οποίοι δουλεύουν αντίστροφα. Δηλαδή διαμορφώνουν μια αντίληψη και μια σκέψη εκ των προτέρων την οποία προσπαθούν να δουλέψουν και να οπτικοκοποιήσουν. Εγώ δεν δουλεύω έτσι. Δεν αισθάνομαι ότι θέλω να κάνω αυτό το πράγμα. Οπότε κινδυνεύεις να πας κάπου και να μην σου λειτουργήσει πολύ καλά. Αλλά δεν πειράζει, θα σου λειτουργήσει την επόμενη φορά.

Η είσοδος στο πρακτορείο Magnum τον ενθαρρύνει να συνεχίσει το φωτογραφικό έργο που ξεκίνησε στα Βαλκάνια. συνεχίζει το φωτογραφικό του ταξίδι στη Αλβανία, Βουλγαρία, πρώην Γιουγκοσλαβία και Ρουμανία, που θα ολοκληρωθεί το 1994.

Εκείνη την περίοδο φωτογράφισα πρόσφυγες. Όλη την έξοδο των Αλβανών που πέρασαν στην Ελλάδα και στην Ιταλία. Τώρα δεν μπορώ να το κάνω. Είμαι αλλού. Θα μπορούσα να το κάνω αν θεωρούσα ότι αυτό που κάνω κυρίως δεν είναι για μένα αλλά για τα έντυπα για τα οποία ενδεχομένως θα δούλευα. Από τη στιγμή, όμως, που έχω αποφασίσει ότι δεν θα δουλεύω για έντυπα… Προτιμώ να διδάσκω, ανακοινώνω ότι θα πάω στην Κούβα για δέκα μέρες, έρχονται δέκα μαθητές και με βρίσκουνε και περνάω καλύτερα, κάνω τα δικά μου πράγματα και ταυτόχρονα ζω απ’ αυτό.

Την ίδια χρονιά ψηφίζεται πλήρες μέλος του Magnum, ενώ κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, το 1992, βραβεύεται με το Mother Jones Award του Σαν Φρανσίσκο της Αμερικής για τη μέχρι τώρα δουλειά του.μέσω υποστήριξης από τον οργανισμό Federation Internationale des petits freres des Pauvres, φωτογραφίζει ταξιδεύοντας με τους Ρομά της Ελλάδας, όπως παλαιότερα είχε κάνει ο Kudelka, τον οποίο ο Οικονομόπουλος δηλώνει ως επιρροή του. Το 1995 εκδίδεται η δουλειά του για τα Βαλκάνια στη Νέα Υόρκη στο βιβλίο του με τίτλο “In the Balkans” (Abrams), και στην Ελλάδα με τίτλο “Βαλκάνια” (Libro). Το βιβλίο του βρίσκει απήχηση στο φωτογραφικό κοινό. (1995-96) καλείται από τη ΔΕΗ να φωτογραφίσει τους Έλληνες λιγνιτωρύχους, και για αυτό το σκοπό ταξιδεύει στα ορυχεία της Μεγαλόπολης και Πτολεμαϊδας. Η δουλειά αυτή, που εκδίδεται και αποτελεί την πρώτη συστηματική φωτογράφιση της ελληνικής εργατιάς.

Το 1997-98 φωτογραφίζει τους κατοίκους της πράσινης γραμμής στην Κύπρο, τους λαθρομετανάστες στην Ελληνοαλβανική μεθόριο, τους νέους στην Ιαπωνία. Φωτογραφίζει στη FYROM, στην Αλβανία, στην Ίμβρο, στην Κορσική, στην Ελληνοτουρκική μεθόριο, ενώ ξεκινάει το νέο το μακροχρόνιο project σχετικά με την Ελληνική διασπορά σ’ ολόκληρο τον κόσμο.

Το 1999-2000 καλύπτει τη μαζική φυγή των Αλβανών από το Κόσσοβο και φωτογραφίζει στην Τσεχία, τη Γαλλία, τη Σκοτία και την Κωνσταντινούπολη.

Το 2000 ολοκληρώνει το project για ένα βιβλίο, για το οποίο φωτογράφισε περίπου 70 αφηγητές/παραμυθάδες σε 25 νησιά του Αιγαίου. Παράλληλα ξεκινά ξανά να φωτογραφίζει στην Τουρκία προκειμένου να ολοκληρώσει ένα μακροχρόνιο προσωπικό έργο για τη χώρα.

 Συνεχίζει ταξιδεύοντας στα Βαλκάνια, και εκδίδει αργότερα άλλο ένα λεύκωμα με τίτλο “Από μηχανής χορός” (2000), με εικόνες από πανηγύρια, χορούς και μουσικές.

Ένα χρόνο μετά εκδίδεται το επόμενο του λεύκωμα με τίτλο “Για τα παιδιά”, με φωτογραφίες που συγκέντρωσε από τα προηγούμενα του ταξίδια. Την ίδια χρονιά λαμβάνει το βραβείο Abdi İpekci για τις φωτογραφίες του στην Τουρκία και την Ελληνοτουρκική φιλία που προάγει μέσω του έργου του. Τα τελευταία χρόνια ο Οικονομόπουλος συνεχίζει τα φωτογραφικά του ταξίδια.

Οι φωτογραφίες του Νίκου Οικονομόπουλου έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά, μεταξύ των οποίων "The New York Times", "The Independent", "Die Zeit", "El Pais", "Liberation", "Le Monde", "De Morgen", "The Guardian", "The Observer", ενώ έχουν εκτεθεί στις Η.Π.Α., στο Μεξικό, στη Γαλλία, στην Ιαπωνία, στη Σουηδία, στη Δανία, στην Ιταλία, στο Βέλγιο, στην Ισπανία, στην Ελλάδα κ.λπ.

Ατομικές εκδόσεις:

  • In the Balkans, εκδόσεις Abrams, Νέα Υόρκη 1995
  • Βαλκάνια, εκδόσεις Libro, Αθήνα 1995
  • Ανάσα, η τέχνη της καρδιάς, Polygram, Αθήνα 1997
  • Λιγνιτωρύχοι, Ινδικτος\ΔΕΗ, Αθήνα 1998
  • Aπό μηχανής χορός, Δίφωνο, Aθήνα 2000
  • Γιά τα παιδιά, Mεταίχμιο, Aθήνα, 2001
  • Oικονομόπουλος, Φωτογράφος, Mουσείο Mπενάκη/Mεταίχμιο, Aθήνα 2002
  • Balkanlardar, εκδόσεις Fotografevi, Istanbul 2007

Κείμενο: Γιώργος Μακρίδης | Επιμέλεια άρθρου & Φωτογραφική επιμέλεια: Δώρα Λαβαζού

Πρόσφατα Άρθρα

Εκθέσεις Φωτογραφίας (31 Ιαν 2025)

Ο Εικαστικός Κύκλος ΔΛ σε συνεργασία με την ΔΛ Gallery παρουσιάζει την Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου 2025 την ατομική έκθεση της Ρέας Παπαδοπούλου με τίτλο «Διαταραγμένα Εδάφη». «Αν βγάζετε...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (30 Ιαν 2025)

Η Γκαλερί Σύγχρονης Τέχνης Lumiere είναι στην ευχάριστη θέση να παρουσιάσει το φωτογραφικό έργο του Στέλιου Παφίτη AFIAP, ενός καταξιωμένου φωτογράφου με πάνω από 40 χρόνια εμπειρίας στον τομέα των...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (29 Ιαν 2025)

Ο Δημήτρης Λάμπρης μετά το "structures" επιστρέφει με ένα νέο project στο χώρο τέχνης Ο.art.athens . Αυτή τη φορά θα παρουσιάσει το "departures".  Έντονα ασπρόμαυρα κοντράστ, έγχρωμες...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (29 Ιαν 2025)

Η Bleach Kollektiv παρουσιάζει την οµαδική έκθεση ασπρόµαυρης αναλογικής φωτογραφίας Workers of Negative (Vol.2) στον χώρο για τη φωτογραφία ΥπΟψΗ. Τα έργα της έκθεσης είναι από τις διακριθείσες...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (28 Ιαν 2025)

Η γνωστή σχολή φωτογραφίας της Θεσσαλονίκης, Photoglobe παρουσιάζει την ομαδική έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Αναμνήσεις», μια οπτική εξερεύνηση του παρελθόντος μέσα από το φακό των μαθητών της. Η...

News (21 Ιαν 2025)

Η Φωτογραφική Ομάδα CRoP (Creative Rodos Photographers) σας προσκαλεί σε ένα ξεχωριστό σεμινάριο φωτογραφίας το Σάββατο 25 Ιανουαρίου 2025, που θα πραγματοποιηθεί στο Επιμελητήριο Δωδεκανήσου (ώρες...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (14 Ιαν 2025)

Στις 11 Ιανουαρίου 2025, η Ζωσιμαία Ακαδημία φιλοξενεί την έκθεση φωτογραφίας του καταξιωμένου φωτογράφου Σταύρου Πρωτόπαπα με τίτλο “Flana”. Η έκθεση επικεντρώνεται στη φωτογραφία δρόμου,...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (14 Ιαν 2025)

Η Δημόσια Κεντρική ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΛΙΒΑΔΕΙΑΣ και η Ομάδα Φωτογραφίας της Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς, σας προσκαλούν στην Έκθεση Φωτογραφίας «75 ΑσπρόΜαυρες εκδοχές» που διοργανώνουν από 20 έως 26 Ιανουαρίου...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (14 Ιαν 2025)

Οι λευκές πυραμίδες των αλυκών σχηματίζονται από το νερό και τον αέρα. Στοιχεία της φύσης που συνεργάζονται αρμονικά για να μάς προσφέρουν το πολύτιμο αγαθό, το αλάτι. Όλα μία μαγεία. Η φύση, τα...

Παρουσιάσεις και Συνεντεύξεις (17 Δεκ 2024)

Cyanotyping thus gave birth to a triple Metamorphosis: photographic, pictorial, graphological. The cyanotype is the ultra-elegant meeting point of photography and painting, at the chronological,...

News (12 Δεκ 2024)

Την Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου 2024, στις 19:00 θα πραγματοποιηθεί παρουσίαση του έργου δύο φωτογράφων του Φωτογραφικού Κύκλου στα πλαίσια των καθιερωμένων "Συναντήσεων της Πέμπτης" του σωματείου. Η...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (12 Δεκ 2024)

  Η Λέσχη δημιουργικής φωτογραφίας Ιωαννίνων «ΦΩΤΟΡΑΣΗ», θα πραγματοποιήσει στη Ζωσιμαία Ακαδημία την ετήσια έκθεση Φωτογραφίας, με τίτλο «Αντιθέσεις». Η διάρκειά της θα είναι από τις 11 έως...