Ο Henry Miller του απέδωσε το ψευδώνυμο «Το μάτι του Παρισιού». Και όχι άδικα. Ο Brassaï θεωρείται ένας από τους πατέρες της φωτογραφίας δρόμου και είναι γνωστός για την αγνή αγάπη του για την Πόλη του Φωτός, το Παρίσι.
"Το μάτι του Παρισιού και η ουγγρική ψυχή του"
Brassaï 9 Σεπτεμβρίου 1899 8 Ιουλίου 1984
Ο Henry Miller του απέδωσε το ψευδώνυμο «Το μάτι του Παρισιού». Και όχι άδικα. Ο Brassaï θεωρείται ένας από τους πατέρες της φωτογραφίας δρόμου και είναι γνωστός για την αγνή αγάπη του για την Πόλη του Φωτός, το Παρίσι. Απαθανατισμένο σε εξαιρετικά νυχτερινά στιγμιότυπα, το Παρίσι της δεκαετίας του 30, έχει ξεχωριστή θέση στο καλλιτεχνικό έργο του Ούγγρου φωτογράφου. Επάξια του αποδίδεται ο τίτλος ενός από τους μεγάλους φωτογράφους του 20ου αιώνα.
Τα πρώτα χρόνια
Γεννημένος το 1899, Gyula Halasz το πραγματικό του όνομα, ο Brassaï ήταν ουγγρικής καταγωγής, αφού η γενέτειρά του, το Brasso στην Τρανσυλβάνια (τώρα Brassov, Ρουμανία), ανήκε στην τότε Αυστρο-Ουγγρική αυτοκρατορία. Γιός Ούγγρου πατέρα και μητέρας από την Αρμενία, ο μικρός Halasz μεγάλωσε στο Brasso, αλλά έζησε με την οικογένειά του και στο Παρίσι, αφού ο πατέρας του, καθηγητής γαλλικής φιλολογίας, κατείχε θέσει διδάσκοντος στο πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Ο Halasz σπούδασε ζωγραφική και γλυπτική στην Ουγγρική Ακαδημία Καλών Τεχνών στη Βουδαπέστη. Εντάχθηκε στον Αυστρο-Ουγγρικό στρατό και υπηρέτησε μέχρι το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Το 1920, μετακόμισε στο Βερολίνο για να εργαστεί ως δημοσιογράφος.
Το Παρίσι
Το 1924 μετακόμισε στο Παρίσι. Η χρονιά αυτή αποτελεί σταθμό στη ζωή του και την καλλιτεχνική του πορεία. Εδώ, θα περάσει το υπόλοιπο της ζωής του, θα γνωρίσει το φωτογραφικό μέσο και θα αποκτήσει το ψευδώνυμο Brassaï, με το οποίο θα γίνει γνωστός διεθνώς. Όταν ο Brassaï έφτασε στο Παρίσι, άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος, αν και αυτό που τον τραβούσε περισσότερο ήταν να τριγυρνά στη γειτονιά του Montparnasse. Εκείνη την εποχή η γειτονιά αυτή έσφυζε από ζωή και από νέους καλλιτέχνες. Καλλιτεχνικώς σε αυτή τη φάση, είχε στραφεί προς την ζωγραφική, το σχέδιο και τη γλυπτική. Αυτή τη χρονική περίοδο γνωρίστηκε και έγινε φίλος με σπουδαίους καλλιτέχνες και συγγραφείς όπως ο Pablo Picasso (18811973), ο Joan Miró (18931983), ο Salvador Dalí (19041989), ο Henry Miller (18911980), και ο Jaques Prévert (19001977), πολλοί από τους οποίους απεικονίζονται αργότερα στη συλλογή του The Artists of My Life, δημοσιευμένη το 1982.
Η φωτογραφία
Αρχικά διστακτικός με τη φωτογραφία, ο Brassaï αρχίζει να τραβάει φωτογραφίες με σκοπό να εμπλουτίζει τα άρθρα του. Σύντομα ωστόσο, ενθαρρυμένος από τη δουλειά και την επιρροή του Αντρέ Κέρτεζ (1894-1985), ξεκίνησε να εκτιμά την φωτογραφία ως καλλιτεχνικό μέσο, και σταδιακά την ερωτεύτηκε, ώσπου κατέληξε και στο πρωταρχικό του αντικείμενο φωτογράφισης: το Παρίσι. Με την φωτογραφική μηχανή ανά χείρας, και με τo ψευδώνυμο Brassaï (αυτός που κατάγεται από την πόλη Bresso), ξεκίνησε να περιφέρεται στους δρόμους του Παρισιού, τη νύχτα, ψάχνοντας θέματα για τη δουλειά του ως δημοσιογράφος, αλλά κυρίως ακολουθώντας το νέο του πάθος.
Η αγάπη του για την Πόλη του Φωτός
Ο έρωτας του Brassaï για το Παρίσι ξεκίνησε στη γειτονιά του Montparnasse. Θεωρούμενη ως η τότε καρδιά του Παρισιού, το προάστιο αυτό ήταν γνωστό ως το πιο πολύχρωμο και ζωντανό, με τον κόσμο του το βράδυ να αποτελείται από δύσμοιρους εγκληματίες, νυχτοπερπατητές, καλλιτέχνες και ανθρώπους που αναζητούσαν την απόλαυση. Μετά τα μεσάνυχτα, ο Brassaï περπάτησε στα άδεια πεζοδρόμια με τις σκιές των αγαλμάτων, τραβώντας δυνατές φωτογραφίες του Παρισιού και αιχμαλωτίζοντας φιγούρες που μόνο εκείνες τις ώρες θα μπορούσαν να εμφανιστούν. Μία συλλογή από περίεργες φιγούρες και θαμπούς ατμοσφαιρικούς δρόμους, ήταν το πρώτο πρότζεκτ του, αποτυπώνοντας με αυτό τον τρόπο την αίσθηση του νυχτερινού Παρισιού. Μέσα από μια σειρά φωτογραφιών με χαρακτηριστική υφή και κόκκο, έθεσε τα θεμέλια της πρώιμης φωτογραφίας δρόμου. Η σειρά φωτογραφιών, δημοσιευμένη το 1933 με τον τίτλο Paris de nuit (Το Παρίσι το βράδυ), θεωρείται κλασσική στην ιστορία της φωτογραφίας. Το 1935, ο Brassaï κέρδισε την διεθνή αναγνώριση με μια δεύτερη σειρά φωτογραφιών, (Voluptes de Paris), απαθανατίζοντας τους ανθρώπους που έδιναν ζωή στις Παρισινές νύχτες. Ο έρωτάς του για την πόλη του φωτός σίγουρα εκφράστηκε στο έπακρον στις νυχτερινές λήψεις. Ωστόσο, εξελίχτηκε και πέρα από αυτές. Βροχερές μέρες και μέρες με ομίχλη αναδεικνύονται μέσα από φωτογραφίες του Rue de Rivoli, σκιαγραφώντας με τον καλύτερο τρόπο τη ψυχή της πόλης και των κατοίκων της. Η δουλειά For the Love of Paris, είναι μια πρόσφατη συλλογή φωτογραφιών που ταξιδεύουν τον θεατή στο Παρίσι του Brassaï, σαν μια νοερή βόλτα στους δρόμους της πόλης που τον γοήτευσε.
Τα γκράφιτι και ο πόλεμος
Καθοδηγούμενος από το ενδιαφέρον του πώς τα γκράφιτι και γενικά τα συνθήματα στους τοίχους μορφοποιούν και μεταμορφώνουν, ο Brassaï περιπλανήθηκε στους δρόμους του Παρισιού αποτυπώνοντας τη μεταμόρφωση αυτή. Οι φωτογραφίες αυτές αποτέλεσαν μέρος της σειράς Graffiti (1961).
Μετά την έναρξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν το Παρίσι, ο Brassaï μετακόμισε στα νότια της χώρας, αλλά επέστρεψε πίσω για να σώσει μερικά αρνητικά που είχε κρύψει εκεί. Ωστόσο, επειδή η φωτογράφιση στο δρόμο ήταν απαγορευμένη κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, αυτή την περίοδο ο Brassaï στρέφεται στη ζωγραφική και τη γλυπτική. Η απελευθέρωση σηματοδοτεί ταυτόχρονα την επιστροφή του στη φωτογραφία και στα θέματα στα οποία είχε αφοσιωθεί πριν τον πόλεμο.
Διεθνής αναγνώριση
Διεθνώς αναγνωρισμένος για την καλλιτεχνική και εμπορική δουλειά του, ο Brassaï έλαβε σημαντικό αριθμό βραβείων κατά τη διάρκεια της ζωής του. Έχει γίνει κεντρικό θέμα αναρίθμητων εκθέσεων σε πολλά μέρη του κόσμου.
Ο μύθος και η τέχνη του Ούγγρου ειδήμονα της φωτογραφίας, ζουν σε βιβλία, εκθέσεις αλλά κυρίως, στους γεμάτους με έμπνευση δρόμους του Παρισιού.
Κείμενo: Ιωάννης Προμπονάς