Με αφορμή την πρόσφατη διεθνή διάκριση τού Σπύρου Ζερβουδάκη, με τη φωτογραφική του εργασία Terra Incognita, συζητήσαμε μαζί του για όλες αυτές τις επώδυνες αλλάγές που έχει υποστεί ο πλανήτης μας, και πώς η φωτογραφία είναι το μέσο που καταδεικνύει φλέγοντα ζητήματα με σκοπό να αφυπνίσει συνειδήσεις συμβάλλοντας θετικά στην επίλυση των προβλημάτων μέσω της δράσης.

  Ποια ακριβώς ανάγκη σε οδήγησε στην υλοποίηση τής θεματικής σου εργασίας Terra Incognita;

Όταν ζεις σε ένα νησί (Κρήτη), τουριστικό παράδεισο, που καταστρέφεται όλο και πιο γρήγορα αναρωτιέσαι αν μπορεί να αλλάξει κάτι. Κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα.

Αναπόφευκτα επηρεάστηκα από τη μυθολογία και τις κατακλυσμιαίες θεϊκές τιμωρίες.  Σήμερα όμως, ο άνθρωπος έχει πάρει τη θέση των θεών του. Μπορεί να αλλάξει τη μοίρα του αρκεί να αλλάξει τον τρόπο που διαχειρίζεται τους φυσικούς πόρους. Αρκεί να σταματήσει να συμπεριφέρεται με την αυθάδεια του ιδιοκτήτη αυτού του κόσμου.

 Θεωρείς πως αυτή σου η εργασία έχει κλείσει (φωτογραφικά) τον κύκλο της ή είναι ένα θέμα το οποίο σε απασχολεί ακόμα, άρα να υποθέσουμε πως βρίσκεται σε εξέλιξη.

Το Terra incognita έχει δρόμο ακόμη. Η πανδημία όμως άλλαξε το χρόνο αλλά και τον τρόπο ολοκλήρωσης. Παρά την καλύτερη προετοιμασία από τις άλλες φορές, η διαδικασία είναι δυναμική και όχι γραμμική. Έτσι κι αλλιώς αυτό την κάνει ενδιαφέρουσα. 

 Αρχικά εντόπισες και αξιολόγησες (φωτογραφικά) αυτά τα αχαρτογράφητα εδάφη ή πρώτα σου γεννήθηκε η ιδέα της Άγνωστης Γης και μετά μεταμορφώθηκες σε εξερευνητή αυτών των τοπίων; 

Η κεντρική ιδέα πάντα υπήρχε στο μυαλό μου. Απλά έψαχνα ένα διαφορετικό τρόπο πραγματοποίησης από τα προηγούμενα. 

Τώρα πρώτα σχεδιάζω τις εικόνες με τους πρωταγωνιστές. Έπειτα ψάχνω τα κατάλληλα μέρη, ρούχα, φως κτλ. Για να βάλω το θεατή στην ιστορία μου χρειαζόμουν ανοίκεια και αφιλόξενα τοπία. Έψαξα για τέτοιες περιοχές στο νησί μου. Λατομεία, απομακρυσμένες παραλίες, σπήλαια, ερείπια. Μετά από λίγο καιρό οι φίλοι μου που συμμετέχουν σαν «μοντέλα» άρχισαν να προτείνουν νέα μέρη αλλά και νέους τρόπους. Κάπου τότε εμφανίστηκε και η πανδημία του Covid-19. 

Επίσης τοποθέτησα το κόκκινο χρώμα στον πυρήνα του Terra incognita, ώστε να συνδέει αλλά και να απειλεί. Αυτό που κράτησα κοινό με προηγούμενες εργασίες μου είναι η χρήση του παράδοξου ως πύλη εισόδου στις εικόνες μου.

 Υπαρξιακές ή περιβαλλοντικές ανησυχίες που άρχισαν εδώ και χρόνια να εντείνονται, ειδικά με τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον πλανήτη μας, είναι θέματα που αφορούν στον παγκόσμιο πληθυσμό, η φωτογραφία αναμφισβήτητα έχει τη δύναμη να επικοινωνήσει σε μία παγκόσμια κλίμακα όλα αυτά τα θέματα που μας απασχολούν, θεωρείς πως μπορεί μέσω αυτής της μορφής τέχνης να γίνει κάτι πιο αποτελεσματικό; 

Δεν νομίζω να υπάρχει σύγχρονος λογικός άνθρωπος χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι το μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής διαχείρισης που ακολουθούμε σαν είδος οδηγεί στην καταστροφή. Και όχι μόνο βλέπουμε το τέλος να πλησιάζει, καταγράφουμε ανέμελα την πορεία μας. Σίγουρα κάποιο εξελικτικό κατάλοιπο μας ωθεί στο λάθος συμπέρασμα ότι όλα θα πάνε καλά στο τέλος.

Για το μέσο τώρα. Σκεφτόμαστε με εικόνες οπότε η φωτογραφία είναι κάτι τόσο άμεσο αλλά και τόσο οικείο. Αν χρησιμοποιηθεί η κατάλληλη οπτική γλώσσα μπορεί να παρουσιαστεί ξανά η πραγματικότητα με μορφή που θα ενδιαφέρει τον εικονοφάγο άνθρωπο του 21ου αιώνα.

 Ο Πικάσο έλεγε: “Η Τέχνη δεν είναι για διακόσμηση, η τέχνη πρέπει να είναι όπλο για μάχη”.  Η πολιτική και ο ακτιβισμός αποτελούν στοιχεία, που συνθέτουν την “στρατευμένη” τέχνη, που στόχος της είναι να αφυπνίσει, να επικοινωνήσει και να ενδυναμώσει ένα μήνυμα επίκαιρο και σημαντικό, ποια είναι η δική σου τοποθέτηση πάνω σε αυτό; 

Νομίζω ότι σ ’αυτό το είδος τέχνης δεν αρκεί ο θεατής να καταλάβει και να βρει ενδιαφέρουσα τη γλώσσα που χρησιμοποιείς. Πιο σημαντικό είναι να νοιώσει μια ηθική αγωνία και την ανάγκη να δράσει.

Φωτογραφία σημαίνει να βάζεις τάξη σε μια πολύ μικρή γωνιά του κόσμου μας που κυριαρχεί το χάος.

Terra Incognita

Πριν από περίπου 200 χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος ήταν ένα ασήμαντο βιολογικό είδος, χαμένο σε κάποια γωνία της Αφρικής. Ο μύθος υπήρξε η πρώτη μορφή κοσμοθεωρίας. Στο πρωτόγονο σύμπαν των προγόνων μας ανθρωπόμορφοι θεοί καθόριζαν τα φυσικά φαινόμενα αλλά και τη μοίρα των ανθρώπων. Αρκετούς αιώνες αργότερα, η επιστήμη εκτόπισε τη μυθική «κοσμογονία». Ο άνθρωπος προσάρμοσε το περιβάλλον στις ανάγκες του και χρησιμοποίησε τη μοναδική του ικανότητα να ζει σε βάρος όλων των άλλων έμβιων όντων που κατοικούν στον πλανήτη «του». 

Σήμερα, κυρίαρχος πλέον στη Γη, ίσως είναι το πρώτο είδος το οποίο καταγράφει την εξαφάνισή του. 

*Terra incognita. Κατά λέξη σημαίνει: άγνωστη γη. Οι Ρωμαίοι χαρτογράφοι χρησιμοποιούσαν αυτή την έκφραση για τις περιοχές που δεν είχαν εξερευνηθεί. 

 Approximately 200 thousand years ago, mankind was an insignificant biological species lost in some corner of Africa. Myth was the first form of worldview. In the primitive universe of our forefathers, anthropomorphic gods determine the natural phenomena but also the fate of the people. Several centuries later, science removed the mythical "cosmogony". Man adapted the environment to his needs and used his unique ability to live against all the other living beings who live on “his planet”. 

Today, he is dominant on the planet, but also possibly the first species to record their disappearance. 

*Terra incognita is a term used in cartography for regions that have not been mapped or documented. 

Λίγα λόγια για τον Σπύρο Ζερβουδάκη

Ο Σπύρος Ζερβουδάκης γεννήθηκε στην Αθήνα . Σπούδασε Μαθηματικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές (Msc) στα Εφαρμοσμένα Μαθηματικά στο Πολυτεχνείο Κρήτης και Φιλοσοφία των Μαθηματικών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. 

Ξεκίνησε την ενασχόλησή του με τη Φωτογραφία παρακολουθώντας μαθήματα στον Φωτογραφικό Όμιλο του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και συνέχισε παρακολουθώντας σεμινάρια και διαλέξεις. Έχει παρουσιάσει το φωτογραφικό του έργο σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έργα του βρίσκονται στο «Μουσείο Μπενάκη», στο Benetton Foundation's collection, στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, στο «Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Ελαιουργείον» και σε ιδιωτικές συλλογές εντός και εκτός Ελλάδας. 

Ζει, εργάζεται και δημιουργεί στα Χανιά της Κρήτης.