Ο μεξικανός επαναστάτης, Φορτίνο Σαμάνο, στέκεται περήφανος μπροστά από το εκτελεστικό απόσπασμα. Η φωτογραφία τραβήχτηκε το 1917 από τον βραζιλιάνο φωτογράφο Agustin Victor-Casasola, ο οποίος τη δημοσίευσε με τη λεζάντα: «Ο Φορτίνο Σαμάνο καπνίζει το τελευταίο τσιγάρο πριν από την εκτέλεσή του. Βλέπουμε έναν άνθρωπο σε ειρήνη με τον εαυτό του και με τον θάνατο».
Το 1910 στο Μεξικό, επί προεδρίας Πορφιρίου Ντιάζ, ξεσπάει αγροτική επανάσταση με πρωτεργάτες τον Εμιλιάνο Ζαπάτα και τον Φραντσίσκο Μαδέρο, με το σύνθημα που τους εκπροσωπούσε «Γη και Ελευθερία». Στην μεγάλη διάρκεια αυτής της αγροτικής επανάστασης, η ηγετική προσωπικότητα και η δυναμικότητα του Εμιλιάνο Ζαπάτα με τον Πάντσο Βίγια και τον Πασκουάρ Ορόζκο μπόρεσαν να καταλάβουν την πόλη του Μεξικού, ρίχνοντας έτσι την δικτατορία του Ντίαζ.
Η ζωή του Φορτίνο Σαμάνο μέσα σε αυτήν την επανάσταση αποτελεί μια ιστορία φάντασμα αφού δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα για την ύπαρξή του και το έργο του, αλλά γνωρίζουμε αρκετά για την αφοσίωσή του και τον σκοπό του. Ο Φορτίνο Σαμάνο ήταν υπολοχαγός και υπαρχηγός του Εμιλιάνο Ζαπάτα στην αγροτική επανάσταση κατά του Πορφιριάτου.
Το 1917 ο στρατός του Ντιάζ βρίσκει και στήνει στον τοίχο τον Σαμάνο για να τον εκτελέσει. Όταν ρώτησαν αυτόν τον άνθρωπο ποια είναι η τελευταία του επιθυμία, δεν απάντησε τίποτα άλλο πέραν από ένα τσιγάρο και μια φωτογραφία. Εις γνώσιν του πως θα τον εκτελέσουν λίγο αργότερα από την στιγμή εκείνη, ποζάρει στον πέτρινο τοίχο και χαμογελάει στον φακό του Βραζιλιάνου φωτογράφου Agustin Victor-Casasola. Εκτός από αυτό το γεγονός δεν υπάρχουν πληροφορίες για αυτήν την προσωπικότητα.
Ο “Σαμάνος” του Θανάση Παπακωνσταντίνου
Στην Ελλάδα έγινε γνωστός μέσω του μουσικού κομματιού «Ο Φορτίνο Σαμάνο» του Θανάση Παπακωνσταντίνου, που στην συνέχεια έγινε μουσικό άλμπουμ μαζί με τον Διονύση Σαββόπουλο.
Η περηφάνια των αγωνιστών αντικατοπτρίζεται στην εικόνα του υπολοχαγού του Ζαπάτα, Σαμάνο, μπροστά από το εκτελεστικό απόσπασμα. Ο φωτογράφος δεν ήξερε τίποτα άλλο για τον μελλοθάνατο ούτε και μάθαμε κάτι παραπάνω, όσα χρόνια και αν πέρασαν. Έμεινε μόνο η εικόνα του λίγα δευτερόλεπτα πριν εκτελεστεί…
Ο άνθρωπος που δεν φοβάται τον θάνατο, του χαμογελά και καπνίζει ένα τελευταίο τσιγάρο. Αυτή η αγέρωχη στάση ενέπνευσε και τον τραγουδοποιό Θανάση Παπακωνσταντίνου να γράψει το ομώνυμο τραγούδι, «Ο Φορτίνο Σαμάνο». Ο τραγουδοποιός έχει μιλήσει για τα συναισθήματα που του προκάλεσε η φωτογραφία: «Όταν διάβασα τη λεζάντα της φωτογραφίας, ανατρίχιασα. Η στάση του Φορτίνο Σαμάνο δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή πραγματικότητα. Ίσως γι’αυτό με συγκίνησε. Οι τωρινοί άνθρωποι, με τη συμβολή της τηλεόρασης, έχουμε υποστεί δύο σημαντικές ήττες: Από τη μια, έχουμε εθιστεί στον πόνο και στον θάνατο των άλλων – μέχρι και ζωντανή αναμετάδοση πολέμων έχουμε παρακολουθήσει – και από την άλλη, ακριβώς επειδή νομίζουμε ότι είμαστε πάντα στη θέση του θεατή, όταν χτυπήσει την πόρτα μας κάποια συμφορά ή ο ίδιος ο θάνατος ξαφνιαζόμαστε και τρομάζουμε».
Το τραγούδι έχει τρεις στροφές που αφηγούνται την ιστορία ο καθένας από την πλευρά του. Στην πρώτη ο στίχος μπαίνει στο μυαλό του Σαμάνο, στη δεύτερη, στη σκέψη του στρατιώτη και η τρίτη στροφή είναι το τσιγάρο. Μια ωδή σε έναν επαναστάτη που σκοτώθηκε όπως χιλιάδες άλλοι ανώνυμοι χωρικοί και θα ήταν άσημος αν δεν υπήρχε ένα διάσημο κλικ.
Ο Φορτίνο Σαμάνο καπνίζει και σκέφτεται:
«Είμαι ότι δεν έζησα, είμαι η βροχή που θα `ρθει
να δροσίσει άγνωστων γυναικών το κορμί.
Βράδυ στα κρεβάτια τους πως στενάζουν ξαναμμένες
ποιος Σαμάνος έφερε τούτη τη βροχή…"
Ο στρατιώτης με τ’ όπλο σημαδεύει και σκέφτεται:
«Με μια κίνηση απλή θα του κλέψω ότι έχει ζήσει
είμαι ένας μικρός θεός, είμαι ένα στοιχειό.
Πάνω από το αίμα του αύριο εδώ την ίδια ώρα
ερπετά θα σέρνονται όπως κάνω κι εγώ…»
Το τελευταίο τσιγάρο κι εκείνο σκέφτεται:
«Θα γίνω γέλιο να κρυφτώ σε παιδιά που ξεφαντώνουν
ο καιρός θα χάνεται ώσπου κάποιο απ’ αυτά
θα φωνάξει «Λιμπερτά!» κι όπως θα κοιτάει τις κάννες
θα βρεθώ στα χείλη του σαν τσιγάρο ξανά…»
Πηγές: