Ο θρήνος του πατέρα λίγο πριν από το τέλος του παιδιού του...
Τον Νοέμβριο του 1990, το περιοδικό “LIFE” δημοσίευσε μία συγκλονιστική φωτογραφία από τις τελευταίες στιγμές του νεαρού David Kirby, με το σώμα του λιωμένο από τον σχετικά άγνωστο ακόμη ιό του AIDS. Προσέξτε το χέρι του πόσο λεπτό είναι μετά την εξαντλητική ασθένεια.
Το βλέμμα του κοίταζε στο πουθενά. Ο πατέρας του τον αγκαλιάζει, παραδομένος στο μοιραίο, γνωρίζοντας ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να βοηθήσει τον γιο του. Δίπλα και η μητέρα του, με στωικό βλέμμα, που αναζητεί διέξοδο στην αγκαλιά της μικρής, που και αυτή κοιτάζει περίλυπη τον ασθενή που κανείς πια δεν μπορεί να τον βοηθήσει. Στα αριστερά της φωτογραφίας ένα άτομο (το οποίο μάλλον κοιτάζει η μητέρα) που δεν φαίνεται, πιάνει το σκελετωμένο χέρι του μελλοθάνατου David, ο οποίος μοιάζει πια με βιβλική μορφή.
Στο προσκέφαλό του, μάλλον μια εικόνα του Χριστού, με το χέρι απλωμένο να “καλεί” κάποιον κοντά του. Την στιγμή απαθανάτισε η φοιτήτρια δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο, Therese Frare, και γρήγορα η συγκεκριμένη φωτογραφία συνδέθηκε, όσο καμία άλλη, με την επιδημία που προσέβαλε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Το 2005, 25 χρόνια μετά τη λήψη της συγκλονιστικής αυτής φωτογραφίας, στην ετήσια ημέρα κατά του AIDS, η Frare δηλώνει στο περιοδικό LIFE: “Όταν σπούδαζα, έγινα εθελόντρια στο «Pater Noster House», μία κλινική κατά του AIDS στο Κολόμπους. Τον Μάρτιο άρχισα να βγάζω φωτογραφίες και να γνωρίζω το προσωπικό και έναν εθελοντή, που τον έλεγαν Peta, οι οποίοι φρόντιζαν τον David και άλλους ασθενείς”.
Ο David Kirby γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μία μικρή πόλη στο Οχάιο. Τη δεκαετία του ’80 ήταν ομοφυλόφιλος ακτιβιστής και έγινε γνωστός όταν προσβλήθηκε από τον ιό.
Ζούσε στην Καλιφόρνια και οι δικοί του τον είχαν απομακρύνει, ίσως για τις επιλογές του. Όμως, αφού αρρώστησε, ήρθε ξανά σε επαφή με τους γονείς του και ζήτησε να επιστρέψει στο σπίτι του, γιατί όπως είχε πει: «Θέλω να πεθάνω με τους ανθρώπους της οικογένειάς μου στο πλευρό μου». Η οικογένειά του τον δέχθηκε και μοιράστηκε μαζί του κάθε τραγικό λεπτό από το επώδυνο τέλος του.
Ο Peta, από την πλευρά του, ήταν ένας εξαιρετικός (και μερικές φορές πολύ δύσκολος) χαρακτήρας. Γεννημένος ως Patrick Church, ο Peta ήταν «μισός ιθαγενής Αμερικανός και μισός λευκός», λέει η Frare, «φροντιστής και νοσηλευόμενος στο Pater Noster, ένα άτομο που κινήθηκε στα όρια μεταξύ των δύο φύλων και ένας από τους πιο καταπληκτικούς ανθρώπους που έχω γνωρίσει ποτέ...».
«Την ημέρα που πέθανε ο David, επισκεπτόμουν τον Peta», είπε η Frare στο LIFE. «Μερικοί από το προσωπικό μπήκαν για να πάρουν τον Peta για να είναι μαζί με τον Davis και με πήρε μαζί του. Έμεινα έξω από το δωμάτιο του David, για να μην ενοχλώ, όταν η μαμά του David βγήκε και μου είπε ότι η οικογένεια ήθελε να φωτογραφίσω τους ανθρώπους να λένε το τελευταίο αντίο. Μπήκα μέσα και στάθηκα ήσυχα στη γωνία, μετά βίας κινούμαι, παρακολουθώντας και φωτογραφίζοντας τη σκηνή. Μετά ήξερα, ήξερα απολύτως, ότι κάτι πραγματικά απίστευτο είχε εκτυλιχθεί σε εκείνο το δωμάτιο, ακριβώς μπροστά μου».
«Από νωρίς», λέει η Frare για το διάστημα που πέρασε στο Pater Noster House, «ρώτησα τον David αν τον πείραζε να βγάζω φωτογραφίες», και μου είπε, "Αυτό είναι εντάξει, αρκεί να μην είναι για προσωπικό κέρδος." Μέχρι και σήμερα δεν έχω λάβει χρήματα για τη φωτογραφία αυτή. Αλλά ο David ήταν ακτιβιστής και ήθελε να πει το πόσο καταστροφικό ήταν το AIDS για τις οικογένειες και τις κοινότητες. Ειλικρινά, νομίζω ότι ήταν πολύ πιο συνειδητοποιημένος, σε σχέση με εμένα, με το πόσο σημαντικές μπορεί να γίνουν αυτές οι φωτογραφίες».
Η Frare κάνει παύση και γελάει: «Εκείνη την εποχή, έλεγα, εξάλλου, ποιος θα δει αυτές τις φωτογραφίες;»
Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, έως και ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι έχουν δει την εμβληματική πλέον φωτογραφία της Frare που εμφανίστηκε στο LIFE, καθώς αναπαρήχθη σε εκατοντάδες ιστορίες εφημερίδων, περιοδικών και τηλεοπτικών εκπομπών σε όλο τον κόσμο, εστιάζοντας στην ίδια τη φωτογραφία και (ολοένα και περισσότερο) στις αντιπαραθέσεις που την περιέβαλαν.
Η φωτογραφία της Frare με την οικογένεια του David να τον παρηγορεί την ώρα του θανάτου του κέρδισε επαίνους, συμπεριλαμβανομένου ενός World Press Photo Award, όταν δημοσιεύτηκε στο LIFE, αλλά έγινε εξωφρενικά διαβόητη δύο χρόνια αργότερα όταν η Benetton χρησιμοποίησε μια έγχρωμη εκδοχή της φωτογραφίας σε μια προκλητική διαφημιστική καμπάνια. Άτομα και ομάδες που κυμαίνονταν από Ρωμαιοκαθολικούς (που ένιωσαν την εικόνα να κοροϊδεύει την κλασική εικόνα της Μαρίας που κρατάει τον Χριστό μετά τη σταύρωση του) έως ακτιβιστές του AIDS (εξαγριωμένοι με αυτό που θεωρούσαν ως εταιρική εκμετάλλευση του θανάτου για να πουλήσουν μπλουζάκια) εξέφρασαν οργή. Το υψηλού προφίλ φιλανθρωπικό ίδρυμα της Αγγλίας για το AIDS, το Terrence Higgins Trust, ζήτησε την απαγόρευση της διαφήμισης, χαρακτηρίζοντάς την ως προσβλητική και ανήθικη, ενώ τα ισχυρά περιοδικά μόδας όπως το Elle, η Vogue και η Marie Claire αρνήθηκαν να την αναδημοσιεύσουν. Καλώντας σε μποϊκοτάζ της Benetton, οι Sunday Times του Λονδίνου υποστήριξαν ότι «ο μόνος τρόπος να σταματήσει αυτή η τρέλα είναι να ψηφίσουμε με τα μετρητά μας».
«Δεν είχαμε ποτέ καμία επιφύλαξη σχετικά με το να επιτρέψουμε στην Benetton να χρησιμοποιήσει τη φωτογραφία της Therese σε αυτή τη διαφήμιση», είπε η μητέρα του David Kirby, Kay, στο LIFE.com. «Αυτό στο οποίο είχα αντίρρηση ήταν όλοι όσοι έβαζαν τα δύο σεντς τους για το πόσο εξωφρενικό πίστευαν ότι ήταν, όταν κανείς δεν ήξερε τίποτα για εμάς ή για τον Ντέιβιντ. Ο γιος μου λίγο πολύ πέθανε από την πείνα στο τέλος», είπε, ωμά, περιγράφοντας μια από τις φρικτές παρενέργειες της ασθένειας. «Απλώς νιώσαμε ότι ήρθε η ώρα οι άνθρωποι να δουν την αλήθεια για το AIDS και αν η Benetton μπορούσε να βοηθήσει σε αυτή την προσπάθεια, εντάξει. Αυτή η διαφήμιση ήταν η τελευταία ευκαιρία για τον κόσμο να δει τον Ντέιβιντ, για να δείξει ότι ήταν κάποτε εδώ, ανάμεσά μας».
Ο David Kirby πέθανε τον Απρίλιο του 1990, σε ηλικία 32 ετών, λίγο καιρό αφότου η Frare άρχισε να φωτογραφίζει στον ξενώνα. Αλλά σε μια περίεργη και τελικά αποκαλυπτική ανατροπή, αποδείχθηκε ότι περνούσε πολύ περισσότερο χρόνο με τον Peta, ο οποίος και ο ίδιος ήταν οροθετικός ενώ φρόντιζε τον David, παρά με τον ίδιο τον David. Κέρδισε φήμη για την καταστροφική, συμπονετική της εικόνα ενός νεαρού άνδρα που πέθανε από AIDS, αλλά οι φωτογραφίες που έκανε μετά το θάνατο του David Kirby αποκάλυψαν μια ακόμη πιο περίπλοκη και συναρπαστική ιστορία.
Η Frare φωτογράφισε τον Peta κατά τη διάρκεια δύο ετών, έως ότου και αυτός πέθανε από AIDS το φθινόπωρο του 1992.
Καθώς η υγεία του Peta επιδεινώθηκε στις αρχές του 1992 καθώς η οροθετική του κατάσταση μετατράπηκε σε AIDS, οι Kirbys άρχισαν να τον φροντίζουν, με τον ίδιο περίπου τρόπο που o Peta φρόντιζε τον γιο τους τους τελευταίους μήνες της ζωής του. Ο Peta είχε παρηγορήσει τον David. Του μιλούσε, του κρατούσε το χέρι, προσπάθησε να ανακουφίσει τον πόνο και τη μοναξιά του μέσω απλής ανθρώπινης επαφής και οι Kirbys αποφάσισαν να κάνουν το ίδιο για τον Peta, να είναι δίπλα του καθώς η δύναμή του και η ζωτικότητά του εξασθενούσαν.
Η Kay Kirby είπε στο LIFE.com ότι «αποφάσισε όταν ο David πέθαινε και ο Peta βοηθούσε να τον φροντίσω, ότι όταν έρθει η ώρα του Peta και όλοι ξέραμε ότι θα ερχόταν, ότι θα τον φροντίζαμε. Δεν υπήρξε ποτέ καμία ερώτηση. Πήγαμε να φροντίσουμε τον Peta. Αυτό ήταν όλο.»
Η φωτογραφία έδειξε ότι τα θύματα δεν είναι παρά τα παιδιά του γείτονα. Οι γονείς που τον πλησιάζουν δείχνουν ότι δεν πρέπει να υπάρχει φόβος, καθώς τότε υπήρχε η φήμη ότι το AIDS μεταδίδεται από τον αέρα, το ποτήρι του νερού ή και το σερβίτσιο αν το έχει χρησιμοποιήσει ο χρήστης.
Η φωτογραφία έδειξε την αλήθεια της απώλειας και ανέτρεψε δεκάδες τρομοκρατικά σενάρια που κυκλοφορούσαν για το AIDS και του ασθενείς.
Αυτή η φωτογραφία, λειτούργησε ως γροθιά στην απαξίωση των κοινωνικών συνόλων προς τους θετικούς/θετικές στον HIV, ειδικότερα σε μία περίοδο κατά την οποία η αγωγή ήταν σχεδόν ανύπαρκτη και με την ύπαρξη ανυπόστατων και βάρβαρων αντιλήψεων να αποτελούν τον κορμό του κοινωνικού ρατσισμού για τους οροθετικούς. Διατυμπάνιζαν λοιπόν αυθαίρετα οι μικρόψυχοι όλου το κόσμου, πως το AIDS μεταδίδεται μέχρι και από τον αέρα. Ας φανταστούμε βάση αυτής της άκυρης θεωρίας, την κοινωνική απομόνωση που βίωναν οι άνθρωποι αυτοί.
Η φωτογραφία λοιπόν, είναι ένα μήνυμα σε όλους τους κριτές που με βωμολοχίες και κατηγορίες απομόνωναν τους οροθετικούς, πως σε μια περίοδο που η θετικότητα στον HIV άγγιζε τα ύψη, η πρόληψη και η ενημέρωση είναι η μόνη λύση και πως αυτός ο πόνος που αποθανατίζεται στην εικόνα είναι αποτέλεσμα αδιαφορίας και ρατσισμού από την κοινωνία.
Πηγές:
- https://www.mixanitouxronou.gr/fotografia-pou-allaxe-tin-stasi-tou-kosmou-apenanti-sto-aids/
- https://www.culturenow.gr/pagkosmia-hmera-kata-toy-aids-me-dyo-istorikes-fotografies/
- https://www.life.com/history/behind-the-picture-the-photo-that-changed-the-face-of-aids/