“Μια παράξενη γλώσσα για να ξεχνάμε τους τρόπους με τους οποίους ενθαρρυνόμαστε να κοιτάζουμε το γυναικείο σώμα”
Το 1978, μια ζεστή ηλιόλουστη μέρα, η 19χρονη Francesca Woodman τριγύριζε ανάμεσα στους πάγκους της δημοτικής αγοράς στην Piazza Vittorio της Ρώμης, όταν πήρε την απόφαση να αγοράσει ένα σωρό ζωντανά χέλια. Με τη βοήθεια της συγκάτοικού της Sloan Rankin, μετέφερε τα στριμωγμένα χέλια πίσω στην αρχαία πόλη, στο διαμέρισμά τους, στη Via dei Coronari.
Οι δυο τους ήταν εγγεγραμμένες ως φοιτήτριες στο πρόγραμμα European Honors του Rhode Island School of Design και συχνά περνούσαν τον χρόνο τους περπατώντας στις όχθες του Τίβερη μέχρι την υπαίθρια αγορά Porta Portese. Η Piazza Vittorio ήταν επίσης μια ευχάριστη βόλτα. Με την ασυνήθιστη εικόνα των χελιών ως βασικό στοιχείο, η Woodman άρχισε να δημιουργεί μερικές από τις πιο εντυπωσιακές και διαχρονικές φωτογραφίες της φευγαλέας και σύντομης καριέρας της (η δημιουργός αυτοκτόνησε σε ηλικία 22 ετών).
Πριν από τα χέλια, η Woodman είχε αγοράσει ψάρια για την τέχνη της. Βρισκόταν στη φάση εκείνη όπου αγόραζε φρέσκα προϊόντα, ζωντανές οργανισμούς με τα οποίες αυτοσχεδίαζε και δημιουργούσε. Περπατώντας ανάμεσα στους πάγκους, θα ζητούσε – με τα άπταιστα ιταλικά της – τα μακριά ασημένια ψάρια και τα μεγάλα φρέσκα λεμόνια που τράβηξαν την προσοχή της. Αυτά τα στοιχεία εμφανίστηκαν στην προηγούμενη σειρά της “Ημερολόγιο ψαριών - 6 ημέρες” (Νοέμβριος 1977), ένα δώρο που έκανε στον φίλο της Giuseppe Casetti. Ο Casetti φιλοξένησε την πρώτη έκθεση της Woodman στη Ρώμη στο βιβλιοπωλείο του στο Maldoror, και όταν ρωτήθηκε για την Woodman, θυμόταν συχνά πώς η τσάντα της ήταν πάντα γεμάτη από περίεργα εργαλεία, φαγητό και αστειευόμενος είπε: «βρωμάει ψάρι».
Δημιουργήθηκε μέσα σε μια εβδομάδα στις αρχές Μαρτίου και το “Ημερολόγιο ψαριών - 6 ημέρες” λειτουργεί ως ένα χρονικό πέρασμα: τα φρέσκα λεμόνια φαίνονται να ξεφλουδίζουν και τα λεία υγρά ψάρια πολλαπλασιάζονται μπροστά στο βλέμμα της κάμερας δίπλα στο γυμνό σώμα της Woodman. Τα στοιχεία αυτά αποδείχθηκαν χρήσιμα όχι μόνο για την ευχάριστη αισθητική τους λάμψη, αλλά και για την παροδική τους φύση, την ικανότητά τους να μεταμορφώνονται απαλά και βαθμιαία, κατά παραγγελία, καθώς τα σώματα των ψαριών σαπίζουν σιγά σιγά, τα λεμόνια μαραίνονται και το δέρμα τους ξεφλουδίζει. Αυτές οι φάσεις της ηλικίας εμφανίζονται ιδιαίτερα στο έργο της Woodman και σε άλλους τομείς. Αρκεί να σκεφτεί κανείς το ξεφλούδισμα σοβάδων στους εγκαταλελειμμένους τοίχους του εργοστασίου ζυμαρικών όπου τραβήχτηκαν τόσες πολλές από τις εικόνες της κατά τη διάρκεια της παραμονής της στη Ρώμη. Η ηλικία και η ικανότητά της να εκτίθεται διακριτικά, και η απρόβλεπτη φύση των ζωντανών πραγμάτων, ήταν τα θέματα που η Woodman ήθελε να συλλάβει.
Δεν ήταν μια τεράστια στροφή η μετάβαση από την αγορά και χρήση ψαριών στα χέλια, αλλά η αισθητική στροφή προς τα ευκίνητα τυλιχτά αυτά σώματα θέτει νέα ερωτήματα. Η σημασία του γιατί η Woodman επέλεξε τα χέλια παραμένει ένα μυστήριο, ωστόσο μια ματιά στις σπουδές της και στην επαφή της με τον υπερρεαλισμό και τη σημασία των συμβολικών αντικειμένων βοηθάει να φωτιστούν οι πιθανοί συνειρμοί. Παραδοσιακά, το επιμήκες σώμα του χελιού έχει συνδεθεί με τη φαλλική αρσενική ενέργεια. Στην Ιταλία, όπως σε πολλά μέρη του κόσμου, τα χέλια εκτιμώνται για τη γλυκιά γεύση τους, και εκλαμβάνονται ως ακριβά εδέσματα ήδη από τα περίτεχνα συμπόσια των αρχαίων Ρωμαίων. Υπάρχουν παραμύθια από την αρχαία Ρώμη που περιγράφουν ορισμένους ευγενείς που έτρεφαν χέλια με σκλάβους, και εξίσου ιστορίες αριστοκρατών που τα χάιδευαν και τα στόλιζαν με πολύτιμα κοσμήματα. Κάποιος στερέωσε ακόμη και σκουλαρίκια στο ραχιαίο πτερύγιο του χελιού του, ένας άλλος το στόλισε με μικρά περιδέραια «ακριβώς όπως κάποια υπέροχη κοπέλα». Αρπακτικά των οποίων το (φρέσκο) αίμα είναι δηλητηριώδες για τον άνθρωπο, τα χέλια είναι πλάσματα με πλούσια ιστορία. Προκαλεί φόβο, αλλά και σεβασμό: ένα νόστιμο πιάτο, ένα λατρεμένο κατοικίδιο.
Σε ένα από τα συχνά ταξίδια της στη Βενετία, ίσως για να δει τη Μπιενάλε το 1978, η Woodman γδύθηκε για να βγάλει τις εικόνες του χελιού της σε ένα σπασμένο μωσαϊκό δάπεδο. Το σώμα της τυλίγεται γύρω από το πλάσμα, τα χέρια και τα πόδια της αμαυρώνονται και μιμούνται καθώς η μορφή της γίνεται ένα ενιαίο τόξο. Στην ακολουθία, το σώμα της μετατοπίζεται σαν το ίδιο το χέλι, γλιστρά γύρω από το δοχείο στο οποίο βρίσκεται το χέλι. Εμφανίζεται από κάθε πλευρά: πρώτα από αριστερά, πάνω και μετά από τα δεξιά. Γυμνή μπροστά στην κάμερα, γίνεται σχεδόν, χωρίς το στοιχείο του σεξ, περισσότερο ζώο παρά γυναίκα. Η συγγραφέας Deborah Levy σημείωσε κάποτε ότι η Woodman είχε ουσιαστικά δημιουργήσει μια «παράξενη γλώσσα για να ξεχνάμε τους τρόπους με τους οποίους ενθαρρυνόμαστε να κοιτάζουμε το γυναικείο σώμα». Αυτή η γλώσσα μας επιτρέπει να επαναξιολογήσουμε τη γυναικεία μορφή κοιτάζοντας τον φυσικό κόσμο και ρωτώντας από τι είμαστε φτιαγμένοι.
Σε αυτές τις φωτογραφίες, ο όρος της Levy "ξεχνάω" αποκτά ανανεωμένη σημασία, που βρίσκεται απευθείας στα ευτελή σώματα αυτών των υδάτινων πλασμάτων που η Woodman συνέλλεξε από τις ρωμαϊκές και βενετικές αγορές. Τα μυώδη χέλια λειτουργούν ως ένα σύμβολο κάποιας μεγάλης δεσμευτικής αρσενικής δύναμης που επιθυμεί να δέσει το γυναικείο σώμα, να το παραμορφώσει ή να το κρατήσει αιχμάλωτο. Είναι μια εκδήλωση της επιθυμίας του Woodman; Δεδομένου ότι το σώμα της είναι παθητικό και ενεργό, τα χέλια λειτουργούν ως τα σχοινιά που θα την έδεναν, χαλαρή και κρύα, μέσα σε ένα σκεύος μαγειρικής, αναρωτιέστε αν λειτουργεί ως αρπακτικό ή ως προστάτιδα των χελιών; Όπως και με τόσα πολλά έργα της Woodman, η γοητεία βρίσκεται στο άγνωστο.
Πηγή: Anothermag.com