Με αφορμή την ατομική έκθεση φωτογραφίας, Caryatides | Hommage a Francesca Woodman, της Beatrice Zervas aka Arwen που φιλοξενείται στην iFocus Photo Gallery από τις 26 Απριλίου έως και τις 10 Μαίου 2025, διαβάστε τη συνέντευξη που παραχώρησε στον Dr. Tobias Wall.

Θα θέλαμε να ξεκινήσουμε με μια θεμελιώδη ερώτηση: Τι σημαίνει η τέχνη για εσάς;

Για μένα, η τέχνη είναι ένα έργο που υπερβαίνει την πραγματικότητα. Ένα έργο τέχνης, όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ, ενσωματώνει μια μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης πέρα από την καθημερινότητα. Οφείλει να ανοίγει νέους τρόπους σκέψης και συνείδησης για το μέλλον και να εμπνέει ελπίδα, σε όλες τις εκφάνσεις της.

Αυτό είναι, λοιπόν, και το κίνητρό σας στην τέχνη;

Ναι. Μέσα από τις εικόνες μου, θέλω να υπερβώ αυτό που αποκαλούμε πραγματικότητα και να καταστήσω ορατά και αισθητά εκείνα που κάποιος δεν θα βίωνε χωρίς να τα δει. Σκοπός μου είναι να υπερβώ το όριο αυτού που μπορεί να ειπωθεί με λέξεις. Παραφράζοντας τον Βιτγκενστάιν: αν δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για κάτι, τότε πρέπει να δημιουργήσει μια εικόνα γι’ αυτό. Και δεν πρόκειται μόνο για την εξωτερική εμπειρία ή αντίληψη· αφορά επίσης την ενασχόληση με την εσωτερική πραγματικότητα, τη σχέση μας με τον εαυτό μας ως πολιτισμικό ον, οι ρίζες του οποίου εκτείνονται βαθιά στην ιστορία. Μέσα από τη δουλειά μου, επιδιώκω να συντονιστώ με εκείνα τα βαθύτερα στρώματα και να βρεθώ σε αρμονία με το συλλογικό ασυνείδητο που μας συνδέει όλους. Για μένα, αυτό το υπερπροσωπικό ασυνείδητο μοιάζει με έναν κοινό τόπο ονείρων. Το ονομάζω «Nexus Somnia», μια σύνδεση που διαμορφώνεται μέσα από τα όνειρά μας. Έτσι, οι φωτογραφίες μου αποκτούν ονειρικό χαρακτήρα, όπου διάφορα επίπεδα πραγματικότητας αλληλεπικαλύπτονται.

Πώς προέκυψε αρχικά το ενδιαφέρον σας για τη φωτογραφία;

Από πολύ νωρίς. Στα επτά μου χρόνια, ο παππούς μού έδωσε να χρησιμοποιήσω για πρώτη φορά τη Leica του. Ήμουν εκστασιασμένη, φωτογραφίζοντας τον κόσμο της παιδικής μου ηλικίας—στο δρόμο ή σε οικογενειακές γιορτές. Σύντομα έγινα η «οικογενειακή φωτογράφος». Αργότερα, ωστόσο, σπούδασα ψυχολογία και, για πολλά χρόνια, αφοσιώθηκα κυρίως στην κλινική πρακτική και την έρευνα. Μόνο τα τελευταία χρόνια βρήκα τον απαραίτητο χρόνο για να ασχοληθώ εκ νέου με τη φωτογραφία σε πιο εντατικό επίπεδο. Αρχικά, το έκανα μόνο για προσωπική ευχαρίστηση, δίχως ιδιαίτερες φιλοδοξίες. Σχεδόν αυθόρμητα, πήρα μέρος σε έναν διαδικτυακό διαγωνισμό φωτογραφίας και, προς έκπληξή μου, κέρδισα το πρώτο βραβείο. Ακολούθησαν αρκετές επιτυχημένες εκθέσεις, όπως η σειρά αναπαραστάσεων της Sleeping Muse του Brancusi. Σταδιακά, συνειδητοποίησα πως η δουλειά μου είχε απήχηση και ότι μπορούσα να εμπιστευτώ τη δική μου καλλιτεχνική διαίσθηση. Έτσι, ένα χόμπι εξελίχθηκε σε κάτι πιο σοβαρό.

 Ποια «concepts» καθοδηγούν τη δουλειά σας;

Δεν είμαι βέβαιη ότι ο όρος «concept» είναι ο κατάλληλος για να περιγράψει την προσέγγισή μου. Τα προκαθορισμένα «concepts» ενέχουν κινδύνους στην τέχνη. Δεν

πρέπει να επιβάλλονται στη δημιουργική διαδικασία, διότι τότε ανακόπτουν τη δυναμική ροή της έμπνευσης. Μια ιδέα δεν πρέπει να είναι υπερβολικά επεξεργασμένη ή άκαμπτη. Τη στιγμή που βρίσκομαι σε τέτοια θέση, έχω ήδη πέσει σε παγίδα.

Κι όμως, οι φωτογραφίες σας φαίνονται αρκετά «conceptual» και μελετημένες σε βάθος.

Πράγματι, η ίδια η διαδικασία των λήψεων—η τελική υλοποίηση μιας ιδέας—απαιτεί μεγάλη τεχνική και οργανωτική προετοιμασία. Όλα πρέπει να σχεδιαστούν και να προετοιμαστούν με ακρίβεια. Όμως, το πραγματικό έργο αναδύεται διαφορετικά. Δεν ξεκινά απλώς με μια ιδέα. Αντιθέτως, είναι μια μακρά διαδικασία που υπερβαίνει τον έλεγχό μου. Αρχικά υπάρχει μια αόριστη σύλληψη. Σταδιακά, διάφορες επιρροές, εντυπώσεις και βιώματα συμπυκνώνονται σε μια συγκεκριμένη καλλιτεχνική σύλληψη. Τότε έρχεται ο περιβόητος «Καιρός»—η στιγμή κατά την οποία όλα δένουν μεταξύ τους.

Ζήσατε κι εσείς τον “Καιρό” στη σειρά φωτογραφιών σας με τις Καρυάτιδες;

Ναι, θα μπορούσε να το πει κανείς. Αυτή η σειρά φωτογραφιών έχει τη δική της ιδιαίτερη ιστορία. Αρχικά, είχα σκεφτεί τη φωτογράφιση σε υποβρύχιο περιβάλλον. Η καθοριστική ώθηση ήρθε κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης σε γκαλερί στη Νέα Υόρκη: ενώ παρακολουθούσα μια έκθεση των φωτογραφιών της Francesca Woodman—καλλιτέχνιδας που γνώριζα ήδη από βιβλία και θαύμαζα—με συνεπήρε αμέσως η ένταση και η ποιητικότητα στο έργο της. Ιδιαίτερα με εντυπωσίασε ο τρόπος με τον οποίο διερεύνησε τους ρόλους των γυναικών στη φωτογραφία, η σκηνοθεσία του γυναικείου σώματος ως αντικειμένου και φευγαλέας ουσίας, η απεικόνιση της ομορφιάς και της ευθραυστότητας, την οποία υπερβαίνει μέσα από τη μορφή της Καρυάτιδας. Μια τόσο βαθιά ματιά σε τόσο τρυφερή ηλικία. Το έργο της Woodman διακρίνεται από μια συντριπτική πνευματικότητα, που θα μπορούσε κανείς να πει ότι «έπρεπε να πεθάνει για να βγει» από τον ρόλο της ως γυναίκα. Από τότε δεν μπόρεσα να αποτινάξω τη δημιουργική δύναμη των φωτογραφιών της. Ειδικά το Blueprint of a Temple, ένα κολάζ στο οποίο εμφανίζει νέες γυναίκες ως Καρυάτιδες—τις αρχαίες γυναικείες κίονες—με συγκλόνισε βαθιά. Με αυτόν τον τρόπο ελευθερώνει, κατά κάποιον τρόπο, το δίλημμα. Η ίδια η γυναίκα αναβαθμίζεται σε γλυπτό.

Αυτή η εμπειρία υπήρξε για μένα μοιραία, καθώς με οδήγησε στη δική μου φωτογραφική ενασχόληση με τις Καρυάτιδες: μια σύγχρονη απόδοση του γυναικείου στοιχείου που επανερμηνεύει τη δύναμη και την ομορφιά της αρχαιότητας.

Ωστόσο, στις δικές σας εικόνες, οι Καρυάτιδες βρίσκονται σε κίνηση.

Οι Καρυάτιδες προέρχονται από τις ιέρειες που χόρευαν στους ναούς· στην αρχιτεκτονική, όμως, μεταβάλλονται σε στατικές μορφές, υποστηρίζοντας το οικοδόμημα. Εγώ ήθελα να τις κάνω να χορέψουν ξανά στη δική μας εποχή. Επιδίωξα να δημιουργήσω σύγχρονες αντι-εικόνες των αρχαίων Καρυατιδών, συνδυάζοντας το μεγαλείο της κλασικής τέχνης με τη δυναμική και την αυτοπεποίθηση της γυναίκας του σήμερα. Παρουσιάζω γυναίκες που δεν υπομένουν παθητικά και στωικά κάθε βάρος, αλλά κινούνται—δρουν με δύναμη και αυτενέργεια—και ταυτόχρονα παραμένουν όμορφες και θηλυκές.

Συνεπώς, επιλέξατε μορφές θεαινών από την ελληνική μυθολογία για τη σειρά των Καρυατιδών σας, αφού οι θεότητες πάντα θριαμβεύουν.
Η κίνηση είναι κεντρικό στοιχείο των φωτογραφιών σας.

Ναι, η κίνηση και η έλλειψη βαρύτητας. Γνωρίζετε τον Αίολο; Είναι ο αρχαίος θεός των ανέμων, του αέρα και κατ’ επέκταση της αγάπης και της ελαφρότητας. Ο Αίολος είναι ο αγαπημένος μου θεός, η βασική μου έμπνευση, διαρκής συνοδός στο έργο μου—ακόμη και στην κίνηση που αποδίδω στις Καρυάτιδες.

Για μένα, ένας άνθρωπος σε κίνηση—σωματική ή πνευματική, χορεύοντας ή συζητώντας — είναι κάτι εξαιρετικά όμορφο. Είναι σαν να αναστέλλονται οι νόμοι της φυσικής και της λογικής, σαν να υπερβαίνει κανείς το επίγειο ή το πραγματικό. Αυτό θεωρώ ότι είναι η «υπέρβαση» που προανέφερα: το ξεπέρασμα της πραγματικότητας. Υπάρχουν φωτογράφοι που, κατά την άποψή μου, κατάφεραν να αποτυπώσουν αυτή την αίσθηση της υπέρβασης μέσω της κίνησης. Ο George Hoyningen-Huene είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Το έργο του Miss Sonia (Vionnet Pajamas 1 του 1931, σημ. επιμ.) έχει μεγάλη σημασία για μένα· αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, τη «μούσα» των Καρυατιδών μου.

Υπάρχουν και άλλοι καλλιτέχνες ή φωτογράφοι που επηρέασαν τη δουλειά σας;

Ο πνευματικός μου τόπος είναι η τέχνη και η φιλοσοφία. Ωστόσο, ας παραμείνουμε προς το παρόν στην τέχνη. Τρέφω μεγάλη αγάπη για τους Προραφαηλίτες, για παράδειγμα. Στη φωτογραφία με ελκύουν όσοι δημιουργούν τους δικούς τους, πλούσιους κόσμους. Δεν είμαι σε καμία περίπτωση μινιμαλίστρια. Αγαπώ τα πρωτότυπα σκηνικά, το φαντασιακό στοιχείο και την προσοχή στη λεπτομέρεια—όχι ως φτηνή επιδεικτικότητα ή κενό εντυπωσιασμό, αλλά ως έκφραση εσωτερικού πλούτου. Ο Tim Walker, για παράδειγμα, είναι δεξιοτέχνης των ονειρικών, απόλυτα σκηνοθετημένων εικαστικών χώρων. Και ο Christian Tagliavini αναπλάθει την ιστορία της τέχνης, χτίζοντας ένα μοναδικό αισθητικό σύμπαν, σχεδιάζοντας ο ίδιος τα κουστούμια και τα αντικείμενά του. Και εγώ η ίδια σχεδιάζω τα ενδύματα των θεαινών που φωτογραφίζω.

Στις εικόνες σας συνυπάρχουν ψηφιακά και πραγματικά στοιχεία. Ποια είναι αληθινά και ποια εικονικά ή φανταστικά;

Οι εικόνες μου αποτελούνται από πολλά επίπεδα. Φτιάχνω τα φόντα επεξεργαζόμενη υπάρχουσες εικόνες ή δικούς μου πίνακες με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης. Τα σώματα των θεαινών φωτογραφίζονται σε πραγματικό περιβάλλον: κατά τη διάρκεια φωτογραφήσεων σε ειδικό στούντιο που διαθέτει δεξαμενή νερού. Ωστόσο, ακόμη και όσα εκτυλίσσονται μπροστά στην κάμερα είναι εν τέλει φανταστικά, με την έννοια ότι δεν συμβαίνουν στην καθημερινότητα. Αυτές οι γυναίκες δεν θα συμπεριφέρονταν ποτέ έτσι στην πραγματική ζωή—βουτώντας σε διαφανείς δεξαμενές νερού με μακριές ενδυμασίες, κρατώντας την ανάσα τους. Δεν έχει σχέση με την «πραγματικότητα». Επιπλέον, είμαι συχνά—πιο συχνά απ’ όσο θα ήθελα—υποκείμενη στην τύχη κατά τη φωτογραφική διαδικασία. Πρέπει να «συλλάβω» τη σωστή στιγμή, ακριβώς στο όριο μεταξύ «πραγματικότητας» και «σκηνοθεσίας». Δεν μπορεί να χαραχτεί σαφής διαχωριστική γραμμή στο έργο μου, είτε χρησιμοποιώ εικονικά είτε πραγματικά μοτίβα. Στόχος μου είναι να ανοίξω έναν χώρο πέρα από αυτούς τους δυϊσμούς.

Τι είδους χώρο επιδιώκετε να ανοίξετε;

Είναι ο χώρος μέσα μας, αυτός που νωρίτερα ονόμασα NEXUS SOMNIA, ο χώρος του συλλογικού ασυνείδητου. Για τις Καρυάτιδές μου, επέλεξα μορφές από την ελληνική μυθολογία—θεότητες και μούσες που ενσαρκώνουν διαχρονικά θέματα της ανθρώπινης ύπαρξης: την ομορφιά, τη φθαρτότητα, τις προσδοκίες, την αστάθεια, την ευθραυστότητα κτλ. Αυτά τα μοτίβα, τα οποία βρίσκονται βαθιά ριζωμένα στο υποσυνείδητό μας, τα φωτίζω σε συνάρτηση με σύγχρονα ζητήματα, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η αειφορία, η αυτοδιάθεση και, τελικά, η επιδίωξη της ευτυχίας.

Η Λήδα, για παράδειγμα, αποτελεί μια πολυεπίπεδη εικόνα όχι μόνο από τεχνική άποψη, αλλά και ψυχολογικά. Γνωρίζουμε ότι αποπλανήθηκε από τον Δία με τη μορφή ενός κύκνου, αλλά δεν ξέρουμε αν τον αγάπησε κι εκείνη—κάτι που υπονοείται από το ζευγάρι των κύκνων στο φόντο. Ούτε μπορούμε να γνωρίζουμε τι της έμεινε στο ψυχικό της «αποτύπωμα» μετά από αυτήν τη συνάντηση· μπορούμε μόνο να εικάσουμε. Κρατά στην αγκαλιά της ένα ρομποτικό βρέφος…

Ή η Ευρυδίκη μπορεί να θεωρηθεί ως θύμα μιας τοξικής σχέσης, όπου η επίμονη επιθυμία του Ορφέα να την αντικρίσει—θέτοντας την ανάγκη του πάνω από την ευθραυστότητα της ζωής της—μας θυμίζει δυναμικές που συναντούμε και σε σύγχρονες σχέσεις, φωτίζοντας παράλληλα τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τέτοιου είδους ζητήματα σήμερα.

Η Ευτέρπη, η Μούσα της Μουσικής, αναδύεται μέσα από ένα ψηφιακό, ηλεκτρονικό περιβάλλον—εξέλιξη που μας ωθεί να αναλογιστούμε αν αυτό υποδηλώνει το μέλλον τη τέχνης.

Η Εκάτη, στο κατώφλι του εικονικού και του πραγματικού, μας καλεί να διακρίνουμε το γνήσιο από το απατηλό.

Ανάλογα, η Δίκη μας θέτει ενώπιον ζητημάτων δικαίου και ηθικής, εγείροντας το ερώτημα: ποιος κατέχει την εξουσία να ορίσει τη δικαιοσύνη;

Παράλληλα, η Περσεφόνη—εμφανιζόμενη ως μια Bene Gesserit—μας ωθεί να αναρωτηθούμε αν μπορούμε να διαφυλάξουμε τη φροντίδα για τη Μητέρα Γη.

Η Αμφιτρίτη, μυθική κυρίαρχος των θαλασσών, θρηνεί στη δική μου εικόνα για τη ρύπανση των ωκεανών. Κάθε θεά δημιουργεί μια γέφυρα ανάμεσα στους αιώνες και το παρόν.

Η Κουκουβάγια της Αθηνάς μπορεί να συγκριθεί με έναν δορυφόρο που απορροφά τις αμέτρητες πληροφορίες που κυκλοφορούν—διαδικασία που θέτει το ερώτημα: συμβάλλει πραγματικά στην επίτευξη της ειρήνης;

Εν τω μεταξύ, η Άρτεμις δεν κυνηγά πια στα δάση, αλλά στο World Wide Web. Η Αγνοδίκη διευθύνει τον χώρο της ιατρικής, εμπνεόμενη από το logos και τις αρχές της επιστήμης.

Το βλέμμα της Ουρανίας υψώνεται στο σύμπαν, οραματιζόμενο την εμφάνιση νέων κόσμων.

Η Ίρις μάς διερωτάται αν η αγάπη μπορεί πραγματικά να υπερβεί το μίσος και τον πόλεμο.

Τελικά, αναρωτιέται κανείς ποια δύναμη υπερισχύει: η θλίψη που προσωποποιεί η Μελπομένη ή η χαρά που εκφράζει η Θάλεια.

Στοχαστικά απέναντι στα αισθητικά ιδεώδη, θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε αν η ομορφιά αποδίδεται καλύτερα από τη διαχρονική γοητεία της Ελένης ή τη διαρκή νεότητα της Αφροδίτης.

Η Νίκη μάς προκαλεί να διερευνήσουμε τα όρια της σωματικής βελτίωσης.

Στη σφαίρα της Σελήνης, αντιμέτωποι με προβλήματα ψυχικής υγείας, αναρωτιόμαστε αν οι φροϋδικές έννοιες του Έρωτα και του Θανάτου διατηρούν την αξία τους.

Τέλος, η Ερατώ μας καλεί να αναρωτηθούμε αν η αγάπη είναι αναπόφευκτο να οδηγεί στον πόνο.

Επιπλέον, οι γυναίκες με τις οποίες συνεργάζομαι, στις δικές τους ζωές δραστηριοποιούνται σε τομείς που συνδέονται με τα θέματα που αντιπροσωπεύουν οι θεότητες. Έτσι, η Αμφιτρίτη ζωντανεύει από μια θαλάσσια βιολόγο, η Νίκη από μια πρώην Ολυμπιονίκη, η Λήδα από μια ειδικό στην πληροφορική κ.ο.κ. Σκοπός μου είναι να δημιουργήσω έναν μυθολογικό κόσμο στο παρόν, όχι από αισθητική επιπολαιότητα, αλλά για να αναδείξω το διαχρονικά ανθρώπινο στοιχείο.

Τέλος, θα θέλαμε να θίξουμε το ερώτημα που όλοι θέτουν όταν βλέπουν τις εντυπωσιακές σας εικόνες: Πώς τις δημιουργείτε;

Η παραγωγή τέτοιων εικόνων είναι ένα περίπλοκο εγχείρημα. Διστάζω να αναφερθώ πολύ στις τεχνικές πλευρές της δημιουργίας, γιατί δεν θέλω αυτό να επισκιάσει το ίδιο το έργο. Λειτουργώ τόσο στο στούντιο όσο και στον υπολογιστή. Τα μοντέλα μου είναι ξεχωριστές γυναίκες—οι «θεές» μου—που φορούν τα ενδύματα που σχεδιάζω και βουτούν στη δεξαμενή νερού. Η εικόνα του φόντου με την οποία αλληλεπιδρούν είναι ήδη ορατή στον χώρο κατά τη διάρκεια της λήψης. Όλα πρέπει να είναι σχολαστικά προετοιμασμένα. Ωστόσο, η πραγματική φωτογράφιση μοιάζει με κατάσταση έκστασης: νιώθω σαν να βρίσκομαι σε έκσταση, με τον ρυθμικό ήχο των φλας και τη δυνατή μουσική. Είναι σαν να «κολυμπάω» μέσα στις εικόνες, παρέα με τα μοντέλα στη δεξαμενή. Η μούσα αναλαμβάνει τα ηνία, αποστερώντας με από τον συνήθη έλεγχό μου. Την ίδια στιγμή, πρέπει να διατηρώ υψηλή συγκέντρωση, καθώς έχουμε πολύ λίγο χρόνο στη διάθεσή μας. Πρόκειται για μια εξαιρετικά έντονη διαδικασία. Όλες μαζί, πρέπει να αξιοποιήσουμε τη στιγμή όπου όλα γίνονται αυθεντικά και ανάλαφρα, αιωρούμενα. Κάθε φορά, μένω έκπληκτη με το τελικό αποτέλεσμα—πώς ρέουν τα υφάσματα, οι εκφράσεις των μοντέλων, η κίνηση των σωμάτων και ο τρόπος που όλα συνταιριάζουν. Αυτός είναι ο «Καιρός»—και η βίωσή του είναι αγνή ευδαιμονία.__