Ο Κώστας Παπαϊωάννου είναι φωτογράφος, επιμορφωτής φωτογραφίας και συνιδρυτής του Reframe Greece. Με αφορμή το επερχόμενο workshop φωτογραφίας με τίτλο "In progress"  θα πραγματοποιηθεί στις 2 και 3 Δεκεμβρίου φθηνά iFocus Photo Gallery, συζητήσαμε μαζί του για διάφορα θέματα που σχετίζονται με τη φωτογραφία. 

Για ποιο λόγο φωτογραφίζετε;

Μου αρέσει που μπαίνουμε κατευθείαν στα βαθιά. Οι λόγοι για τους οποίους φωτογραφίζω  είναι αρκετοί, αλλά πιστεύω ότι ο πιο βασικός από όλους είναι το γεγονός ότι η φωτογραφία μου επιτρέπει να έρθω σε μία πιο ουσιαστική επαφή με ό,τι υπάρχει γύρω  και μέσα μου. Να παρατηρήσω, να στοχαστώ πάνω σε αυτό που βλέπω (ή νιώθω) και  να προσπαθήσω να ανακαλύψω πώς λειτουργεί ο κόσμος και τι με συνδέει με αυτόν. Κατά τη γνώμη μου, ο φωτογράφος οφείλει πρώτα απ’ όλα να είναι ένας στοχαστικός παρατηρητής της πραγματικότητας. Για να συμβεί αυτό πρέπει να μην ψάχνει απλώς το όμορφο, αλλά το ουσιώδες. Να μην ψάχνει για εικόνες ή για θέματα, αλλά να ψάχνει για την εσωτερική δύναμη των πραγμάτων

Πώς θα χαρακτηρίζατε το είδος φωτογραφίας που κάνετε;

Επειδή ασχολούμαι  αρκετά χρόνια, έχω προσεγγίσει διάφορες πλευρές της  φωτογραφίας. Σίγουρα με ενδιαφέρει η ανθρωποκεντρική φωτογραφία, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι περιορίζομαι μόνο στο να φωτογραφίζω ανθρώπους. Πολλές φορές κάποια θέματα έχουν πολύ έντονο ανθρωποκεντρικό ενδιαφέρον ακόμα και όταν δεν υπάρχει ανθρώπινη παρουσία. Aυτό που με ενδιαφέρει γενικά, είναι να κινηθώ στα όρια μεταξύ φωτογραφίας ντοκουμέντου και προσωπικής αφήγησης. Με απλά λόγια να δημιουργώ εικόνες που από τη μία τεκμηριώνουν ένα γεγονός ή μία κατάσταση, από την άλλη όμως φέρουν έντονα την προσωπική μου σφραγίδα.

Τα τελευταία χρόνια, με ενδιαφέρει επίσης να εξερευνήσω και τις δυνατότητες που προσφέρει το φωτογραφικό μέσο προκειμένου να αναδείξουμε κάποιες αθέατες, δια γυμνού οφθαλμού, πλευρές του κόσμου, μέσω μιας μη ρεαλιστικής αναπαράστασης της πραγματικότητας. Ταυτόχρονα με ενδιαφέρουν σε πολύ μεγάλο βαθμό οι διασυνδέσεις μεταξύ των πραγμάτων που υπάρχουν γύρω μου. Κάθε πράγμα που υπάρχει εκεί έξω συνυπάρχει με κάτι άλλο, αλλά ταυτόχρονα είναι και ανεξάρτητο από αυτό. Για μένα είναι μεγάλη πρόκληση να ανακαλύψω τι μπορεί να συνδέεται με τι, και πώς εγώ συνδέομαι με όλα αυτά. Οι συνδέσεις στις οποίες αναφέρομαι, δεν είναι πάντα “λογικές” και εύκολα αντιληπτές. Πολλές φορές οφείλονται  αποκλειστικά στη δημιουργική φαντασία του φωτογράφου και αυτό είναι κάτι που με γοητεύει.

Κατά τη στιγμή της λήψης μιας φωτογραφίας η φαντασία του φωτογράφου παίζει σίγουρα σημαντικό ρόλο. Τι γίνεται όμως όταν δεν μιλάμε αποκλειστικά για μεμονωμένη φωτογραφία αλλά για μία σειρά εικόνων; Εκεί νομίζω ότι τα πράγματα είναι διαφορετικά.

Πράγματι η μεμονωμένη φωτογραφία λειτουργεί τελείως διαφορετικά σε σχέση με μία σειρά εικόνων. Η κύρια διαφορά έχει να κάνει με τον τρόπο μετάδοσης του μηνύματος. Για να τοποθετηθώ επακριβώς, θα πω ότι παρά την επικρατούσα άποψη, δεν θεωρώ δεδομένο ότι η φωτογραφία μεταφέρει πάντα ένα μήνυμα. Νομίζω ότι αυτό που τελικά μεταδίδει είναι περισσότερο μία αίσθηση πάρα ένα μήνυμα. Αυτή η αίσθηση μεταφέρεται πολύ καλύτερα και πολύ πιο δυναμικά, μέσα από μία σειρά εικόνων και όχι από μία μεμονωμένη φωτογραφία και γι’ αυτό πάρα πολλές φορές προτιμώ αντί για μεμονωμένες φωτογραφίες να παρουσιάζω contact sheets τα οποία λειτουργούν τελείως διαφορετικά σε αφηγηματικό επίπεδο. Επίσης, θεωρώ ότι μία σειρά εικόνων (ακόμα και όταν μιλάμε για σκόρπιες εικόνες που δεν ανήκουν σε κάποιο project) μας βοηθάει να καταλάβουμε περισσότερα πράγματα για το βλέμμα του φωτογράφου και τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει γενικά τη φωτογραφία.

Πώς γεννήθηκε η ιδέα να παρουσιάζετε ολόκληρα τα contact sheets και όχι επιλεγμένες φωτογραφίες;

Όταν ξεκίνησα να φωτογραφίζω κάπου κοντά στο 2000, οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές ήταν πολύ υποδεέστερες σε σχέση με τις μηχανές με φιλμ οπότε δεν χρησιμοποιούσα ψηφιακή τεχνολογία. Τότε, για να δεις τις φωτογραφίες που ήταν που είχες τραβήξει, έπρεπε μετά την εμφάνιση του φιλμ, να κάνεις "δείγματα", δηλαδή contact sheets. Επειδή με εξυπηρετούσε πολύ ο συγκεκριμένος τρόπος συνέχισα να εργάζομαι έτσι ακόμα και όταν πέρασα στην ψηφιακή τεχνολογία. Κάποια στιγμή μου ζητήθηκε να συμμετάσχω σε μία ομαδική έκθεση με 6 φωτογραφίες μου και επειδή δεν είχα χρήματα για να τυπώσω "κανονικές" φωτογραφίες σκέφτηκα να παρουσιάσω 6 απο τα contact sheets που ήδη είχα εκτυπωμένα. Στην έκθεση αυτή, συνειδητοποίησα ότι υπάρχει μία τελείως διαφορετική προσέγγιση από πλευράς θεατή όταν βλέπει ένα σώμα δουλειάς και αυτό ισχύει ακόμα και όταν τα contact sheets δεν αφορούσαν ένα συγκεκριμένο project ή μία συγκεκριμένη θεματική ενότητα. Αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πλέον με ενδιαφέρει μία άλλου είδους επαφή και με τη φωτογραφία αλλά και με τον θεατή, με εκαναν να αποφασίσω για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα να παρουσιάζω τη δουλειά μου μόνο μέσα από contacts.

Πρόσφατα  πραγματοποιήσατε μία διάλεξη στη σχολή Καλών Τεχνών της Φλώρινας με θέμα "η φωτογραφία πέρα από την αναπαράσταση".  Τι ακριβώς υπονοεί αυτός ο τίτλος;

Σε πολλές περιπτώσεις ο πρωτεύον και ίσως μοναδικός στόχος της φωτογραφίας είναι να καταγράψει την πραγματικότητα έτσι όπως είναι, δημιουργώντας μία όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστική αναπαράσταση, του πραγματικού κόσμου. Αυτή είναι η μία πλευρά της φωτογραφίας και έχει αρκετά μεγάλο ενδιαφέρον, ωστόσο για μένα το μεγαλύτερο ενδιαφέρον βρίσκεται στο γεγονός ότι η φωτογραφία μπορεί να ξεφύγει από τη ρεαλιστική αναπαράσταση του κόσμου και να δημιουργηθούν νέοι κόσμοι που παρουσιάζουν ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Σε αυτή τη διάλεξη ήθελα να αναφερθώ στη συγκεκριμένη φωτογραφική προσέγγιση και να τονίσω ότι η φωτογραφική μηχανή δεν είναι απλά μία συσκευή που αναπαριστά την πραγματικότητα αλλά ένα δημιουργικό εργαλείο που μπορεί να λειτουργήσει με πολλούς επιπλέον τρόπους.

Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;

Αυτή την περίοδο έχω επικεντρωθεί στο Reframe Greece, το οποίο είναι ένα project που τρέχουμε μαζί με τον Νίκο Ι. Καλλιανιώτη και ο στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μία πανελλήνια φωτογραφική κοινότητα που θα ασχολείται με την τέχνη της φωτογραφίας και όχι μόνο. Ξεκινάμε με το "In progress" workshop το οποίο θα πραγματοποιηθεί το πρώτο σαββατοκύριακο του Δεκεμβρίου στην Αθήνα και στη συνέχεια προγραμματίζουμε διαφορές φωτογραφικές και εκπαιδευτικές δράσεις που θα πραγματοποιηθούν σε πολλά μέρη της Ελλάδος.

Ένα Μότο σου για τη φωτογραφία αλλά και κατ' επέκταση για τη ζωή

Γενικά πιστεύω ότι η ουσία των πραγμάτων βρίσκεται πέρα από την αντίληψή μας γι’ αυτό και πολλές φορές οι αισθήσεις μας δεν μπορούν να τη συλλάβουν. Άρα ένα σχετικό μότο θα μπορούσε να είναι το

"Αν θες να καταλάβεις τι υπάρχει γύρω σου, φρόντισε να νιώθεις και όχι απλά να σκέφτεσαι"