Συναντήσαμε την φωτογράφο Αλεξάνδρα Φωκαέως με αφορμή τα εγκαίνια της έκθεσης της «Ψυχρή Εφεδρεία: οι τελευταίες μέρες ενός εργοστασίου», η οποία διεξάγεται στην Παροικιά της Πάρου, και μας μίλησε σχετικά με την έκθεση και την πορεία μιας ερευνητικής διαδικασίας.
Η «Ψυχρή Εφεδρεία» δεν είναι μια συνηθισμένη έκθεση. Μπορείς να μας μιλήσεις για το σκεπτικό της;
Η «Ψυχρή Εφεδρεία» είναι μια έκθεση που παρουσιάζει την πορεία μιας ερευνητικής διαδικασίας που βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη. Η έρευνα αυτή μελετάει το Εργοστάσιο της ΔΕΗ στην Πάρο, το οποίο βρίσκεται από το 2018 σε θερμή εφεδρεία και πρόκειται σύντομα να περάσει σε ψυχρή έως και την απεγκατάστασή του. Το Εργοστάσιο της Πάρου είναι ένας αυτόνομος σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με την δική του ιστορία. Μέσα στον μισό αιώνα λειτουργίας του, βρέθηκε να πορεύεται παράλληλα με τις κοινωνικο-πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις στα ελληνικά νησιά. Μια σειρά από σημασίες του Εργοστασίου που συνηθίζουμε να παραβλέπουμε, φωτίζονται μέσα από την έρευνα και την εξέταση αρχείων και προφορικων μαρτυριών. Κατά κάποιο τρόπο, μέσα από τις πρακτικές της έρευνας, αποδίδουμε στο Εργοστάσιο τις αξίες που αυτό έχει ως προς την τεχνολογία, την επιστήμη αλλά και ως προς την κοινωνία, τους ανθρώπους και τη φύση. Η έκθεση παρουσιάζεται στον «Αρχίλοχο», τον χώρο που λειτούργησε για κάποια χρόνια η παλιά ιδιωτική ηλεκτρική εταιρεία της Παροικιάς, μέχρι την εξαγορά της από την ΔΕΗ το 1961.
H «Ψυχρή Εφεδρεία» είναι ένα ερευνητικό έργο. Με ποιο τρόπο εντάσσεται η φωτογραφία σε μια έρευνα;
H φωτογραφία σε αυτό το project δεν είναι απλά ένα μέσο καταγραφής μιας πραγματικότητας. Είναι ένα μέσο έρευνας, ένα μέσο που χρησιμοποιούμε για να καταλάβουμε τι συμβαίνει σήμερα στο Εργοστάσιο της ΔΕΗ στην Πάρο. Αυτό που προσπαθήσαμε να κάνουμε ήταν να παρατηρήσουμε με φωτογραφικό τρόπο μια παροντική συνθήκη που βρίσκει το Εργοστάσιο σε παύση λειτουργίας, σε εφεδρεία. Η ερευνητική φωτογραφία είναι πια μία τάση στην φωτογραφία που εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της καλλιτεχνικής έρευνας. Για ‘μένα προσωπικά, η ενασχόληση με την έρευνα είναι μια νέα περιπέτεια που μοιράζομαι με την ομάδα της «Ψυχρής Εφεδρείας».
Τι σημαίνει η φωτογραφία για εσένα; Με ποια αφορμή ακολούθησες την τέχνη της φωτογραφίας;
Η φωτογραφία είναι πολλά παραπάνω από καταγραφικό μέσο. Αν και φωτογραφίζω χρόνια τώρα, προσπαθώ ακόμα να εντοπίσω και να αποδομίσω τους τρόπους που η φωτογραφία λειτουργεί ώστε να πει μια ιστορία, να κρατήσει μια στιγμή που συμπυκνώνει συναισθήματα, αναμνήσεις και μνήμες για τους ανθρώπους. Τα συναισθήματα που εγγράφονται στην υλικότητα είναι και σε αυτό το φωτογραφικό-ερευνητικό πρότζεκτ το βασικό σημείο αναφοράς της δουλειάς μου. Νομίζω από μαθήτρια είχα ένα ενδιαφέρον για την υλικότητα -πρώτα απ’ όλα της ίδιας της κάμερας που είχαμε σπίτι. Την μαθητική περιέργεια διαδέχθηκαν σπουδές στην φωτογραφία στο Λονδίνο. Τα τελευταία χρόνια εργάζομαι ως επαγγελματίας φωτογράφος με βάση την Πάρο και έχω καταφέρει να εργάζομαι και να συνεργάζομαι με μια σειρά πολύ αξιόλογων συνεργατών, όπως η Clean Blue Paros, η Modal και άλλες.
Με ποιους τρόπους εργάστηκε αυτή η μικτή ομάδα ερευνητών και επιστημόνων στο συγκεκριμένο έργο;
Η «Ψυχρή Εφεδρεία» είναι μια έρευνα που ξεκίνησε από την ιστορικό τέχνης Κατερίνα Κωνσταντίνου το 2019 στο πλαίσιο της διδακτορικής της διατριβής στην ανθρωπολογία. Πολύ σύντομα προσκληθήκαμε μαζί με τον φωτογράφο Αντώνη Κουνέλλα να συμβάλλουμε στην έρευνα με τα δικά μας μέσα. Με τον Αντώνη Κουνέλλα προερχόμαστε από διαφορετικά πεδία της φωτογραφίας. Ο Αντώνης από το πεδίο του κινηματογράφου και της κινούμενης εικόνας κι εγώ από την καταγραφική φωτογραφία, δηλαδη την φωτογραφία- ντοκουμέντο. Έτσι έχουμε δύο διαφορετικές φωτογραφικές προσεγγίσεις, οι οποίες συνομιλούν με το ερευνητικό υλικό που συλλέγει η Κατερίνα από τοπικές εφημερίδες των δεκαετιών του 1960 και 1970, το Ιστορικό Αρχείο της ΔΕΗ, ιδιωτικά αρχεία εργαζομένων και συνταξιούχων και πολλά ακόμα. Αυτή η πρώτη φάση της έρευνας περιλαμβάνει και μια ακουστική πραγμάτευση του Εργοστασίου. Οι μουσικοί Δημήτρης Καραγεώργος και ο Κώστας Στρατουδάκης καταγράφουν ήχους και ηχοτοπία για να τα συνθέσουν με μια συναυλία ηλεκτροακουστικής μουσικής στο πλαίσιο των εγκαινίων της έκθεσης. Η έρευνα συνεχίζεται και ελπίζουμε ότι οι συνθήκες θα το επιτρέψουν να την δείξουμε πιο εμπλουτισμένη και άλλου.
Την διοργάνωση του project έχει αναλάβει η εταιρεία Modal: Public Heritage Lab, η οποία ειδικεύεται στους ερευνητικούς πειραματισμούς μεταξύ επιστημών και τέχνης. Η έκθεση έχει τεθεί υπό την αιγίδα και έχει την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και την συνεργασία αρκετών ακόμα φορέων: του ΑΣΠ Πάρου, της ΔΕΗ Α.Ε., του Π.Σ. Αρχίλοχου και άλλων.
