Από πολύ μικρή ηλικία αισθανόμουν ότι δεν μπορούσα να εξηγήσω στους άλλους το πως αντιλαμβανόμουν εγώ τον κόσμο γύρω μου, μέχρι που έπιασα κάμερα για πρώτη φορά στα χέρια μου. Ήταν γύρω στα 1986/1987 σε ηλικία 10-11 χρονών και θυμάμαι ακόμα τη μέρα που κοίταξα μέσα από το κλείστρο της κάμερας… ήταν σαν να ανοίχτηκε ένας καινούργιος κόσμος μπροστά μου. Επιτέλους, σκέφτηκα, θα είχα ένα δικό μου τρόπο να επικοινωνήσω, να εκφραστώ, αλλά παράλληλα να συλλέξω εικόνες που θα μπορούσαν να αποτυπώσουν το «δικό» μου κόσμο. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, η κάμερα έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου.
Από πού αντλείς έμπνευση;
Προσωπικά πιστεύω ότι ο καθένας από εμάς αντλεί έμπνευση από πολλά και διαφορετικά πράγματα στη ζωή του. Εγώ αντλώ έμπνευση, πρώτα απ’ όλα, από την εσωτερική μου εικόνα για τον κόσμο. Φωτογραφία για εμένα σημαίνει έκφραση, επικοινωνία ή ακόμα και ψυχοθεραπεία. Σημαίνει να μπορείς να εξωτερικεύσεις τον εσωτερικό σου κόσμο, τις σκέψεις σου και την δική σου πραγματικότητα μέσα από ένα οπτικό μέσο. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι όταν φωτογραφίζω υπάρχει ήδη μια προκαθορισμένη ιδέα ή θέμα, ίσα-ίσα το αντίθετο. Μπορεί να περπατάω στο δρόμο ή να βρίσκομαι σε μια παραλία και να παρατηρήσω κάτι που μπορεί για τον οποιοδήποτε λόγο να μου δημιουργήσει τέτοια ερεθίσματα και εικόνες που ταιριάζουν στην προσωπική μου εικόνα του κόσμου. Φυσικά δεν μπορώ να αρνηθώ ότι έχω επηρεαστεί, κυρίως τα τελευταία χρόνια, και από σημαντικούς φωτογράφους, τόσο παλιούς όσα και νεότερους.
Αγαπημένοι σου μεγάλοι φωτογράφοι τους οποίους θεωρείς αξεπέραστους και αναντικατάστατους;
Ως «μεγάλους φωτογράφους» οι περισσότεροι αναφέρονται σε αυτούς που επηρέασαν τη φωτογραφία ή αυτούς που υπήρξαν πρωτοπόροι σε έναν τομέα της, όπως για παράδειγμα ο Henri Cartier Bresson, Ansel Adams, Dorothea Lange, Robert Doisneau, Jacque Lartigue, Walker Evans, Robert Frank, Edward Western, Andre Kertesz, Brassai και άλλοι. Σίγουρα, όλοι τους έχουν συμβάλει σημαντικά στην εξύψωση της φωτογραφίας ως καλλιτεχνικό μέσο, αλλά κατά την ταπεινή μου άποψη, η φωτογραφία ως μορφή τέχνης, οφείλει πολλά στο Άλφρεντ Στίγκλιτζ και στις προσπάθειες του να αναδείξει τη φωτογραφία ως μια ισάξια, με τις υπόλοιπες, μορφή τέχνης.
Γνωρίζω πως έχεις αποκτήσει αρκετά, έως πολλά, βιβλία φωτογραφίας τα τελευταία χρόνια, θα ήθελες να προτείνεις στους αναγνώστες μας κάποια από αυτά;
Στη συλλογή μου έχω, όντως, αρκετά βιβλία φωτογραφίας, από λευκώματα μέχρι και θεωρητικά ή φιλοσοφικά.
Για όσους ενδιαφέρονται να εμβαθύνουν και να κατανοήσουν, όχι μόνο τη φωτογραφία ως μορφή τέχνης, αλλά και τις ανησυχίες και τον τρόπο σκέψης ορισμένων «μεγάλων» φωτογράφων, θα πρότεινα τα εξής βιβλία:
▪ «Susan Sontag - Περί Φωτογραφίας»
- Κάθε πρόταση, κάθε παράγραφός και σελίδα του συγκεκριμένου βιβλίου προσφέρουν στον αναγνώστη τη δυνατότητα να εμβαθύνει στη φωτογραφία ως μέσο έκφρασης και να του δημιουργηθούν ερωτήματα σχετικά με τη σημασία της φωτογραφίας και της επίδρασης που μπορεί να έχει στη ζωή μας. Για την Sontag, «συλλέγοντας φωτογραφίες, συλλέγεις τον κόσμο», όπως και ότι η «φωτογραφία είναι, πραγματικά, εμπειρία αιχμαλωτισμένη…», και δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο μαζί της.
▪ «Έντουαρντ Γουέστον – Περί της τέχνης της φωτογραφίας»
- Δεν νομίζω ότι υπάρχουν πολλά βιβλία που πραγματικά φτάνουν στη σκέψη ενός μεγάλου φωτογράφου. Αυτό το βιβλίο είναι εξαιρετικό και είναι απαραίτητο για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα για αυτόν τον «μεγάλο» φωτογράφο, τη διαδικασία σκέψης του και την προσέγγιση και την άποψη του για τη φωτογραφία, καθώς για τον Γουέστον
«…αν έχεις να φωτογραφήσεις ένα βράχο, κάν’τον να μοιάζει με βράχο αλλά έτσι που να είναι κάτι περισσότερο από βράχος»
▪ «Robert Adams - Beauty in Photography»
- Στο συγκεκριμένο βιβλίο ο Adams προσφέρει μια μεγάλη σειρά από δοκίμια σχετικά με το γιατί θα πρέπει να ενδιαφερόμαστε για την τέχνη, ειδικά τη φωτογραφία ως τέχνη. Ένα εκπληκτικό και συνάμα απλό βιβλίο για όσους πραγματικά θέλουν να «σκεφτούν» ή αλλιώς να φιλοσοφήσουν σχετικά με τη φωτογραφία.
▪ «Robert Adams – Why People Photograph»
- Άλλο ένα εκπληκτικό βιβλίο, συλλογή από δοκίμια που έγραψε ο Adams για διαφορετικές περιπτώσεις, τα οποία διαπραγματεύονται ένα επαναλαμβανόμενο θέμα – «…την προσπάθεια που όλοι κάνουν, φωτογράφοι και μη φωτογράφοι, να επιβεβαιώσουμε τη ζωή χωρίς να πούμε ψέματα».
Όσον αφορά, τώρα, τα λευκώματα ή/και άλλου τύπου βιβλία φωτογραφίας, θα έλεγα ότι η συλλογή μου περιλαμβάνει κυρίως βιβλία / λευκώματα που αφορούν τη φωτογραφία δρόμου, που είναι και το αγαπημένο μου είδος φωτογραφίας. Συγκεκριμένα, θα πρότεινα σε όσους ενδιαφέρονται για το συγκεκριμένο είδος τα ακόλουθα βιβλία:
▪ «Larry Fink – Fink on Warhol – New York Photographs of the 1960s»
▪ «Daido Moriyama – How I Τake Photographs» και «Joel Meyerowitz – How I make Photographs»
▪ «Alex Webb and Rebecca Noris Webb – On Street Photography and the Poetic Image”
▪ «Magnum Streetwise – The ultimate collection of street photography» και «Magnum Contact Sheets»
Τέλος, ίσως θα είχε και νόημα να αναφέρω και ένα πολύ ιδιαίτερο και αγαπημένο βιβλίο/λεύκωμα του Βασίλη Κολτούκη και της Catherine Auzuret, «Μια Χώρα Για Όλα Τα Μάτια», για όσους ενδιαφέρονται για την καλλιτεχνική/ποιητική φωτογραφία. Οι συγκεκριμένες φωτογραφίες, μου θυμίζουν κάτι βγαλμένο από όνειρο ή μάλλον από εφιάλτη, που αναπόφευκτα κάνει τον αναγνώστη να κοιτάξει ξανά και ξανά την κάθε φωτογραφία, να σκεφτεί, και να προβάλει τη δική του προσωπική ερμηνεία, βγαλμένη από τις δικές του εμπειρίες και τον ψυχικό του κόσμο.
Παρατηρώ από τη δημόσια εικόνα σου ως φωτογράφος πως έχεις μια αγάπη, μία ροπή στη φωτογραφία δρόμου. Τι ψάχνεις και τι σε ελκύει στον δρόμο;
Αν και κατά καιρούς έχω ασχοληθεί και με άλλα είδη φωτογραφίας, θα έλεγα ότι η φωτογραφία δρόμου είναι το είδος της φωτογραφίας που με έχει κερδίσει περισσότερο απ’ όλα τα άλλα είδη. Ίσως με μια-δύο εξαιρέσεις - την αναμνηστική φωτογραφία και το (καλλιτεχνικό) αυτοπορτραίτο, δυο είδη τόσο διαφορετικά από τη φωτογραφία δρόμου, αλλά εξίσου σημαντικά ως προς την αποτύπωση του «δικού» μου κόσμου. o Αυτό που με ελκύει στη φωτογραφία δρόμου είναι το απρόβλεπτο, το χάος που μπορεί να επικρατεί σε μια πόλη και ότι πρέπει δημιουργήσεις συνδέσεις μεταξύ πραγμάτων που μπορεί να μην συσχετίζονται, την ευκαιρία να δημιουργήσεις εικόνες που προκαλούν συναίσθημα, να κάνουν τον θεατή να αισθανθεί μέρος της σκηνής που φωτογραφίζεται και να του δώσεις τη δυνατότητα να «εισχωρήσει» έστω για μια στιγμή στον δικό σου κόσμο, να αποτυπώσεις μια στιγμή ή «…τα στιγμιαία σκίτσα της καθημερινής ζωής», όπως είχε πει και ο Bresson, στιγμές οι οποίες μας καλούν να τις τραβήξουμε γιατί μας δημιουργούν τέτοια ερεθίσματα και εικόνες που ταιριάζουν στην προσωπική μας εικόνα του κόσμου, κάτι που τουλάχιστον εγώ προσπαθώ να μεταδώσω όσο καλύτερα μπορώ μέσα από τις εικόνες μου (κάποιες φορές όχι τόσο επιτυχημένα, αλλά μόνο από τα λάθη σου γίνεσαι καλύτερος)
https://www.ifocus.gr/magazine/fotografika-portfolios-synenteykseis/3245-theodoros-katsikis#sigProId981b4553ee
Στην εποχή της εικόνας, στατικής και κινούμενης, κι ενώ κάθε στιγμή κατακλυζόμαστε από φωτογραφίες, εσένα ποια είναι η στάση σου απέναντι σε αυτό το φαινόμενο;
Είναι αλήθεια ότι δεν υπάρχει στιγμή που να μην κατακλυζόμαστε από φωτογραφίες. Οι νέοι φωτογράφοι που τώρα κάνουν τα πρώτα τους βήματα, ενδέχεται να έχουν επηρεαστεί από την τάση που υπάρχει να θεωρείται «ωραίο», «ποιοτικό» ή ακόμα και «έργο τέχνης» οποιαδήποτε φωτογραφία έχει τραβηχτεί. Βέβαια, σε αυτό, έχουν συμβάλει αρκετά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Instagram, που έχει εκλαϊκέψει την έννοια του «ποιοτικού» και του «ωραίου» και έχει μετατρέψει τη φωτογραφία σε ένα ανταγωνιστικό είδος, όπου ο αριθμός από likes μεταφράζεται ως το πρότυπο φωτογραφίας. Αυτό έχει και ως αποτέλεσμα, πραγματικά ποιοτικές φωτογραφίες να «χάνονται» μέσα στον ατελείωτο ωκεανό από μέτριες, και μερικές φορές αδιάφορες, φωτογραφίες, που δυστυχώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αναδείξει ως πρότυπα της καλής φωτογραφίας. o Ως χρήστης των κοινωνικών δικτύων, πρέπει να παραδεχτώ ότι είναι πολύ εύκολο να παρασυρθείς σε μια «ανταγωνιστική» συμπεριφορά στο κυνήγι περισσότερων likes, όπως επίσης και να μην επιτρέψεις στον εαυτό σου να εκφραστεί με το δικό σου μοναδικό τρόπο και ύφος, μόνο και μόνο από το φόβο ότι η φωτογραφία σου μπορεί να μην ταιριάζει στο πλαίσιο που έχει ορίσει το οποιοδήποτε κοινωνικό δίκτυο. Όπως έχει πει και ο Πλάτων Ριβέλλης, στο βιβλίο του «Νέος Μονόλογος για τη φωτογραφία και την τέχνη»,
“…η τέχνη δεν είναι αθλητισμός…δεν στοχεύουμε στην αποδοχή από τον μεγαλύτερο αριθμό θεατών…πρέπει να κατευθύνουμε τη φωτογραφική μας μανία σε περιοχές που μας ενδιαφέρουν προσωπικά…”,
κάτι που εγώ το μεταφράζω ως τη σημασία του να είναι κανείς πιστός στη δική του οπτική, και που προσπαθώ να θυμάμαι κάθε φορά που τραβάω μια φωτογραφία.
Τι θα πρέπει να περιέχει μια ενδιαφέρουσα φωτογραφία, κατά τη δική σου γνώμη;
Μια ενδιαφέρουσα φωτογραφία, κατά την άποψή μου, είναι αυτή που κάνει τον θεατή να σταματήσει και να σκεφτεί, να κάνει ερωτήσεις ή/και να δημιουργήσει ένα συγκεκριμένο συναίσθημα, μια ιστορία ή μια ιδέα. Πέρα από αυτό, όλοι οι κανόνες της σύνθεσης θα πρέπει να ισχύουν, αν και υπάρχουν αρκετές φορές που μια φωτογραφία μπορεί να μην ακολουθεί πιστά όλους του κανόνες, αλλά να εξακολουθεί να είναι ενδιαφέρουσα. Πάρτε για παράδειγμα μερικές από τις φωτογραφίες του Daido Moriyama που είναι συχνά θολές ή/και λοξές.
Στην έκθεση Through the Looking Glass του iFocus συμμετέχεις με ένα πρότζεκτ πολύ προσωπικό. Πόσο δύσκολο είναι για εσένα να εκθέτεις στο κοινό πολύ προσωπικές και ως τώρα κρυφές πτυχές του εαυτού σου; Πες μας λίγα λόγια για το τι θες να επικοινωνήσεις με τους θεατές;
Αν με ρωτούσατε πριν από μερικά χρόνια κατά πόσο θα μου ήταν εύκολο να εκθέσω στο κοινό πολύ προσωπικές στιγμές, και ίσως όπως αναφέρατε, κρυφές έως τώρα πτυχές του εαυτού μου, θα σας έλεγα ότι θα το θεωρούσα δύσκολο έως και αδύνατο. Όμως τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, όπως όλοι έτσι και εγώ, βίωσα τον εγκλεισμό και τη μοναξιά με την έναρξη της πανδημίας. Οι συνθήκες αυτές με οδήγησαν σε ένα εσωτερικό ταξίδι αυτόανακάλυψης του εαυτού μου. Δεν θα ήθελα να «ορίσω» ή να «περιγράψω» τι θα ήθελα να επικοινωνήσω στους θεατές, κυρίως γιατί δεν θα ήθελα να επηρεάσω το πως ή το τι θα αντιληφθεί ο ίδιος ο θεατής «διαβάζοντας» της φωτογραφίες μου.
Ποιοι είναι οι επόμενοι φωτογραφικοί σου στόχοι;
Να συνεχίσω και να εξελίξω το πως προσεγγίζω τη φωτογραφία δρόμου, όπως για παράδειγμα να εστιάσω περισσότερο στην αφηγηματική προσέγγιση
Παρατηρώντας το φωτογραφικό τοπίο της χώρας μας υπάρχει κάτι ενοχλητικό που αν ήταν στο χέρι σου θα άλλαζες άμεσα και γιατί;
Μέσα από τα λίγα χρόνια που ασχολούμαι με τη φωτογραφία, αυτό που παρατήρησα είναι ότι υπάρχει μια τάση να μην αφήνουμε, πολλές φορές, τη φωτογραφία να μιλήσει από μόνη της. Μερικές φορές έχω την αίσθηση ότι συμμετέχω στην αφήγηση μιας ιστορίας που βρίσκεται ήδη στη μέση καθώς δεν υπάρχει καμία απολύτως δυνατή κατανόηση της φωτογραφίας χωρίς κάποιο γραπτό ή ηχητικό μέσο… ότι υπάρχει, δηλαδή, μια ανάγκη να χρησιμοποιήσουμε λέξεις, ήχους ή/και μουσική για να ορίσουμε τι ή πως θα «διαβάσει» ο θεατής μια φωτογραφία. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, απλά, κατά τη ταπεινή μου άποψη, ο συγκεκριμένος τρόπος παρουσίασης μιας φωτογραφίας αφαιρεί, εξ ‘ορισμού, από την ίδια τη φωτογραφία τη δυναμική της, δηλαδή να αφήσουμε το φωτογραφία να «μιλήσει» στον θεατή και με τη σειρά του ο ίδιος ο θεατής να μεταφράσει τη φωτογραφία με βάση τη κατανόηση του δικού του εσωτερικού κόσμου.
Δώσε μας ένα μότο για τη φωτογραφία ή για τη ζωή που υιοθετείς και θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας.
Η ζωή είναι απρόβλεπτη και χαοτική, αλλά πρέπει να τη ζήσεις
Θα ήθελα, επίσης, ένα review για την εμπειρία σου από τα σεμινάρια του iFocus και γιατί θα πρότεινες σε κάποιον να τα παρακολουθήσει
Τα τελευταία 2 χρόνια αποφάσισα να παρακολουθήσω αρκετά σεμινάρια από το iFocus, κυρίως για να διευρύνω τους φωτογραφικούς μου ορίζοντες. Έχοντας παρακολουθήσει σεμινάρια σε διάφορες άλλες «σχολές», σχεδόν όλα αποτυχημένα, δεν ήταν μέχρι που ξεκίνησα στο iFocus να «πιέζομαι» (πάντα με θετικό τρόπο) για να εξελίξω τη φωτογραφική μου ματιά και ύφος. Θεωρώ ότι στάθηκα άτυχος σε όλες τις προηγούμενες προσπάθειες μου να λάβω μια ουσιαστική και εποικοδομητική ανατροφοδότηση σχετικά με τις φωτογραφίες μου, κάτι που έλαβα μόνο από τα σεμινάρια που παρακολούθησα στο iFocus. Αυτή η «πίεση» και η σωστή ανατροφοδότηση, μου έδωσε τη δυνατότητα όχι μόνο να εξελίξω τη φωτογραφική μου ματιά, αλλά και να εξελιχθώ και εγώ ως φωτογράφος.
Προσωπικά, θεωρώ ότι ως φωτογράφοι δεν σταματάμε ποτέ να μαθαίνουμε και να δοκιμάζουμε νέες δημιουργικές προσεγγίσεις, όπως και να εξελίσσουμε τη φωτογραφική μας ματιά. Υπό αυτό το πρίσμα, θεωρώ τον εαυτό μου ως αιώνιο μαθητή της φωτογραφίας και της τέχνης ως μορφή έκφρασης και απελευθέρωσης του εσωτερικού μας, και μοναδικού, κόσμου.