Ο σημερινός μου συνομιλητής είναι ένας πολύπειρος φωτογράφος. Αλλά συγχρόνως και ένα μυαλό συγκροτημένο που επεξεργάζεται τα ερεθίσματα μ΄ έναν ιδιαίτερα προσωπικό και τεκμηριωμένο τρόπο. Ο Πολυδεύκης Ασωνίτης, χρόνια φωτογραφίζει, εκτίθεται, δημοσιεύει, αρθρογραφεί, διδάσκει και διδάσκεται. Νομίζω ότι η ιδιότητα του ως φωτογράφου ισοπαλεύει μ’ εκείνη του παιδαγωγού. Ανήκει στο βαρύ πυροβολικό τής περιφέρειας και λόγω της μακρόχρονης πορείας του στο χώρο αλλά και λόγω καθαρά δικής του πια φωτογραφικής ματιάς και έκφρασης. Τον καλωσορίζουμε, λοιπόν …
Πώς βρέθηκες στο χώρο της φωτογραφίας;
Στο χώρο της φωτογραφίας βρέθηκα το 1980. Κάπου εκεί τα πράγματα στην Ελλάδα άρχισαν να ανθίζουν. Η ζωγραφική, η μουσική, ο κινηματογράφος, το θέατρο, ο χορός. Υπήρχε η γενική ανάγκη για έκφραση κυρίως για άτομα που είχαν μία διαφορετική κοινωνική άποψη από την τρέχουσα. Η φωτογραφία, παρότι σου πρόσφερε ευκολότερα αυτή τη δυνατότητα- λόγω της συντομότερης εξοικείωσης με τη χρήση του μέσου- στην Ελλάδα βρισκόταν πιο πίσω από τις άλλες τέχνες. Άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες ιδιωτικές σχολές φωτογραφίας. Στην Αθήνα υπήρχαν μόνο δύο τέτοιες σχολές. Η ΑΚΤΟ και η Ε.Μ.Ε.Φ. (Εργαστήρι Μελέτης και Εφαρμογής της Φωτογραφίας. Τα ΤΕΙ δεν είχαν ακόμη Τμήμα Φωτογραφίας. Πήγα στην ΕΜΕΦ όπου έμαθα την τεχνικήτης φωτογραφίας. Μέσα σε ένα χρόνο άρχισαν να ξεφυτρώνουν και άλλα φωτογραφικά ιδιωτικά εργαστήρια. Συνέχισα στο εργαστήρι του Γιώργου Πασσιά (μόδα και αρχιτεκτονική φωτογραφία) και στη συνέχεια στον στον «Φωτογραφικό Κύκλο» του Πλάτωνα Ριβέλλη. Με αυτόν γνώρισα την αισθητική πλευρά και την ιστορία της φωτογραφίας. Ήμουν στο πρώτο γκρουπ που παρακολούθησε τον Πλάτωνα Ριβέλλη μαζί με καταξιωμένους, σήμερα, φωτογράφους, όπως με τους καλούς φίλους Νίκο Οικονομόπουλο, Ηλία Μπουργιώτη, Πάνο Κοκκινιά.
Τι δυσκολίες συνάντησες στην πορεία σου και τι είναι αυτό που κρατά το ενδιαφέρον σου ζωντανό ως τώρα;
Οι δυσκολίες που συνάντησα είχαν να κάνουν με τη δημιουργία προσωπικού ύφους. Τα σημαντικά ονόματα των φωτογράφων που ενδεικτικά αναφέρω (Μπρεσσόν, Κερτέζ, Ντουανό, Έργουιτ, Μάνιουελ Αλβαρέζ Μπράβο, Έλλεν Μαρκ, Ρονίς, Κουντέλκα, Μπρούνο Μπάρμπεϊ, Αρά Γκιουλέρ) που γνώρισα μέσα από την ιστορία της φωτογραφίας, μπορεί να ήταν ένα σημαντικό κίνητρο αλλά συνάμα αποτελούσε και μία τροχοπέδη. Πώς να αποφύγεις να κάνεις τα ίδια; Πώς να σχηματίσεις το δικό σου ύφος και να ξεφύγεις από το δέλεαρ να πατήσεις, για λόγους ασφάλειας και αναγνώρισης, στο έτοιμο; Διότι είχε ήδη σχηματιστεί ένας κορμός κριτηρίων για το ποια εθεωρείτο, τουλάχιστον εκείνη την εποχή, ως καλή φωτογραφία. Αυτό μου πήρε πολύ χρόνο και θα έλεγα ότι το πράγμα πηγαίνει κάπως έτσι: 1. Μαθαίνω και άρα γνωρίζω, 2. Μιμούμαι για να αποδείξω ότι γνωρίζω, 3. Παλεύω για να αποφύγω τη μίμηση, και 4. Εκφράζομαι προσωπικά.
Τι σε εμπνέει συγκεκριμένα; Υπάρχουν ατμόσφαιρες και ιστορίες που σ’ ενδιαφέρει ιδιαίτερα ν’ αναδεικνύεις φωτογραφικά;
Με εμπνέει το ύφος που ξεκίνησε ο Μπρεσσόν και το πρακτορείο Μάγκνουμ. Μου αρέσουν οι ατμόσφαιρες του Κουντέλκα και του Νίκου Οικονομόπουλου. Η ανθρωποκεντρική δηλαδή φωτογραφία με το γεμάτο κάδρο. Επιζητώ επίσης το φωτογραφικό περιβάλλον να είναι πλούσιο σε κοινωνικές, πολιτισμικές και λαογραφικές αναφορές. Φωτογραφίζω πάντα σε απόσταση αναπνοής από το θέμα. Λειτουργώ όχι μόνο ως φωτογράφος αλλά παράλληλα και ως μέρος του δρώμενου.
Eδώ θέλω να σταθούμε λίγο. ‘Εχεις ζήσει σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και τα τελευταία 30 χρόνια ζεις στα Γιάννενα. Έχεις εικόνες από τις μεγάλες πόλεις, αλλά τελικά, η ζωή σου κοντά στην ύπαιθρο δε σταματά να σου δίνει ερεθίσματα για ιδιαίτερα projects. Μίλησέ μας γι αυτή σου την ανάμιξη σε δρώμενα και καθημερινότητα μιας Ελλάδας που δεν έχει ακόμα αλλοτριωθεί απ' τα δυτικά πρότυπα.
Δε μου άρεσε ποτέ το αστικό τοπίο λόγω υπερβολικού οπτικού θορύβου. Όσες φορές πάντως και αν φωτογράφιζα σ΄αυτό, προσπαθούσα να βρω θέματα που να περιβάλλονται από λιτό φόντο. Αυτό ακριβώς που αναφέρεις, οτιδήποτε δηλαδή που ακόμη δεν αλλοτριώθηκε, αποτελεί το επίκεντρο του ενδιαφέροντός μου. Ο λόγος είναι ότι τα δρώμενα και οι εικόνες της παλιάς Ελλάδας έχουν μια οπτική ελαφρότητα που βοηθά στη δημιουργία μιας σύνθεσης ελκυστικής για το μάτι. Δε μ' ενδιαφέρουν τα θέματα αυτά τόσο από λαογραφικής άποψης όσο από αισθητικής. Βοηθούν στην αισθητική ανάπτυξή τους.
Είσαι πέρα από φωτογράφος και δάσκαλος στο πεδίο. Τι αποκομίζεις από αυτό και πόσο οι θεωρητικές σου τοποθετήσεις βαραίνουν στην προσωπική σου δημιουργία;
Είναι πολύ δύσκολος συνδυασμός γιατί οφείλεις να διδάξεις και να αναλύσεις ακόμη και αυτό που μπορεί να μη σου αρέσει αλλά που θεωρείται αποδεκτό και σημαντικό τόσο στην ιστορία της φωτογραφίας όσο και στο σημερινό της πλαίσιο. ¨Όμως μου αρέσει η ανάλυση και η κριτική. Ο προσδιορισμός κριτηρίων είναι απαραίτητος όταν διδάσκεις τη φωτογραφία όχι μόνο ως προσωπική ελεύθερη έκφραση αλλά και ως επιστήμη. Και ως γνωστό κάθε επιστήμη έχει εργαλεία, κριτήρια και μέθοδο. Αυτό φρενάρει την απόλυτη ελεύθερη έκφραση η οποία όμως, να τονίσω εδώ, ότι ενέχει τον κίνδυνο της ασυδοσίας. Δε μπορεί το οτιδήποτε να είναι τέχνη επειδή μόνο και μόνο μας εκφράζει. Τότε δε θα χρειαζόταν να σπουδάσουμε το αντικείμενο. Η τεκμηρίωση υπάρχει και στη φωτογραφία. Μπορεί να περιορίζει την έκφραση όμως ενισχύει τη γνώση του υπόβαθρου και των ορίων. Εμένα αυτό δε με βαραίνει γιατί το ύφος μου πέρα από έκφραση, μαρτυρά την αναφορά στην ιστορία της φωτογραφίας και τα διατυπωμένα έως τώρα κριτήρια. Θεωρώ τη δουλειά μου ως εσκεμμένη έκφραση. Σέβομαι αυτό που υπήρξε πριν από μένα και αναγνωρίστηκε ως καλό. Μέσα από τη φωτογραφία καταθέτω τον εαυτό μου και όχι μία απροσδιόριστη έκφραση του τύπου «έτσι μου αρέσει».
Τι συμβολίζει για σένα το ασπρόμαυρο; Γιατί το προτιμάς διαχρονικά για τις φωτογραφίες σου;
Προτιμώ το Α/Μ γιατί απλοποιεί και ενοποιεί τις φόρμες. Αναδεικνύει τη σύνθεση και τη διάταξη των μορφών. Δεν σου αποσπά την προσοχή όπως το έγχρωμο. Αυτό βέβαια, αφορά τη δική μου δουλειά.
Ποιο βρίσκεις ότι κρύβει περισσότερες δυσκολίες και προκλήσεις, το Α/Μ ή το έγχρωμο ; Απάντησέ μου και με τις δυo σου ιδιότητες … του δασκάλου, βάσει αυτών που βλέπεις στις δουλειές των άλλων αλλά και του φωτογράφου που έχει μπροστά του χρώμα αλλά δεν το προτιμά.
Το έγχρωμο είναι πιο δύσκολο γιατί χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια να του αφαιρέσεις την αναφορά του στην καθημερινή όραση. Για να κάνεις μια έγχρωμη φωτογραφία δημιουργική, χρειάζεται να χειριστείς σε μεγαλύτερο βαθμό τη θέση (κίνηση και ακινησία) των μορφών και σε μικρότερο το χρώμα που σου αποσπά και σου διαχέει την προσοχή. Σημαντικές δουλειές με χρώμα έχουν κάνει οι φωτογράφοι του πρακτορείου Magnum: Νίκος Οικονομόπουλος και Alex Web. Και οι δυo τους αποφεύγουν τη διάσπαση της προσοχής είτε με την κινητικότητα των μορφών είτε με το φως είτε με την αποκοπή μέρους των μορφών.
Θυμάμαι, όταν ο Νίκος Οικονομόπουλος ξεκίνησε το έγχρωμο, τόνιζε το πόσο δύσκολο είναι το εγχείρημα και το πόσο τον κάνει να ανησυχεί για το αποτέλεσμα. Το ότι πολλοί σημαντικοί φωτογράφοι δεν προτιμούν ακόμη το έγχρωμο, καταδεικνύει τη δυσκολία του.
Πόσο σημαντικό είναι το photoshop στις εικόνες σου;
Πολύ λίγο. Κάνω ορισμένες βασικές διορθώσεις στο camera Raw, όπως έκανα και στην αναλογική φωτογραφία με το είδος του χαρτιού, τα φίλτρα του εκτυπωτή και τη μάρκα του εμφανιστή.
Τι συμβουλεύεις τον ταλαντούχο μαθητή σου και τι τον λιγότερο ξεχωριστό;
Όσον αφορά τον πρώτο θα τον συμβούλευα να είναι μετριοπαθής και να υποστηρίζει και τα άλλα ταλέντα. Δεν είναι μοναδικός. Όσον αφορά το δεύτερο, θα του έλεγα να σπουδάσει τη φωτογραφία και να κάνει υπομονή μέχρι να βρει το ύφος του. Να μη βιάζεται να αναγνωριστεί παπαγαλίζοντας γνωστές συνταγές. Αν θέλει να τα κάνει αλλά, τουλάχιστον, ας το γνωρίζει.
Τι επηρεασμούς έχεις δεχτεί από μεγάλους φωτογράφους; Με ποιόν/ποιους απ αυτούς θα ήθελες ιδανικά να έχες συνεργαστεί;
Μεγάλους επηρεασμούς. Οι παλιοί φωτογράφοι δεν αναγνωρίστηκαν τυχαία και μεροληπτικά. Δε μπορούμε ακόμη και σήμερα να μην τους λαμβάνουμε υπόψη. Η κριτική ήταν πολύ αυστηρή παλαιότερα και έμοιαζε με αυτή στο χώρος της ζωγραφικής. Θα ήθελα να είχα συνεργαστεί με τον Κουντέλκα και τον Νίκο Οικονομόπουλο ή τουλάχιστον να ήμουν δίπλα τους στη φωτογράφιση. Και οι δυό τους βλέπουν τη φωτογραφία ως έκφραση και ως καλή κατασκευή. Χαίρομαι να βλέπω τις φωτογραφίες τους γιατί μου αρέσει η αισθητική τους δομή.
Διαβάζω στο βιογραφικό σου ότι διδάσκεις Σημειολογία της Τέχνης. Θυμάμαι σε μια μικρή φωτοβόλτα μας πριν 2 χρόνια πόσα πραγματάκια μου είχες επισημάνει σ ένα φαινομενικά εύκολο κάδρο που επιχειρούσαμε. Πες μας δυο λόγια γι΄αυτή την παράμετρο στην φωτογραφική τέχνη, ειδικότερα. Βοηθά το να ξέρεις αυτή τη «γλώσσα» ή εγκλωβίζει περισσότερο φωτογράφο και θεατή στερώντας τους τη χαρά της αυθόρμητης προσέγγισης των θεμάτων;
Θα το πω και πάλι- και ας μου θυμώνουν πολλοί φίλοι φωτογράφοι αλλά και μαθητές μου- ότι η αυθόρμητη έκφραση των θεμάτων δεν αρκεί για να κάνεις μια δημιουργική φωτογραφία. Η «έκφραση» δε μπορεί να είναι του τύπου: «Δε γνωρίζω το λόγο που το φωτογράφισα». Η φωτογραφία είναι επιστήμη με μέθοδο και εργαλεία, δηλαδή «γνώση». Η «γνώση» μαζί με την «έκφραση» προσδίδουν σοβαρότητα στο έργο μας. Εάν στηριζόμασταν μόνο και μόνο στην «έκφραση» τότε τα πάντα θα ήταν Τέχνη. Πιστεύω πως κάτι πολύ χρήσιμο για μας τους φωτογράφους είναι όσα είπε ο Αριστοτέλης για τον ορισμό της τραγωδίας στην ποιητική του. Λέει λοιπόν ο Αριστοτέλης ότι αυτό που χαρακτηρίζει την Τέχνη είναι το ότι διαπραγματεύεται μια σπουδαία πράξη ή ένα σημαντικό γεγονός, έχει αφήγηση με αρχή-μέση-τέλος, προβάλλει συναισθήματα, αποδίδει υψηλά νοήματα, αναδεικνύει σημαντικές ιδέες και συσχετίζει τις μορφές με ένα τρόπο που να μην διαχωρίζονται μεταξύ τους αλλά να εντάσσονται σε ένα ενιαίο σύνολο. Επιπλέον, αναφέρει ότι η Τέχνη στηρίζεται σε ένα σενάριο, σε χαρακτήρες κατάλληλους να αναδείξουν μια υπόθεση και την παραγωγή σημαντικών ιδεών. Συνεπώς και στο χώρο της φωτογραφίας, η καλλιτεχνική πρόθεση, για μένα, θεωρείται αναγκαία και εκφράζομαι μέσα από την προσπάθειά μου να την υλοποιήσω.
Αν και βρισκόμαστε σε καιρούς που δεν μας επιτρέπουν τον προγραμματισμό, υπάρχουν μελλοντικά σχέδια που σε κρατούν σε εγρήγορση αυτή την δύσκολη εποχή;
Να πω εδώ ότι αυτό που με απασχολεί ακόμη είναι η ανάπτυξη το ύφους μου. Ένας φωτογράφος που ασχολείται τόσα χρόνια με τη φωτογραφία, οφείλει να φέρει στο φως αισθητικές προτάσεις μέσα από τις οποίες να διαφαίνεται και ο αγώνας του να το πετύχει. Τα σχέδια μου συνεχίζουν να κινούνται στο πλαίσιο της ανανέωσης. Να φαίνομαι εγώ, να φαίνεται η αναφορά στην ιστορία της φωτογραφίας, καθώς και η παραπέρα ανάπτυξη του μέσου.
Λίγα λόγια για τον Πολυδεύκη Ασωνίτη
O Πολυδεύκης Ασωνίτης γεννήθηκε το 1956 στα Γιάννενα. Σπούδασε, Οικονομικά, Παιδαγωγικά και Φωτογραφία. Είναι Διδάκτορας στο αντικείμενο της Σημειολογία της Τέχνης και με μεταπτυχιακό τίτλο στο Τμήμα Επιστημών της Τέχνης της Σχολής Καλών Τεχνών Ιωαννίνων.
Δίδαξε φωτογραφία στο ΤΕΙ Αθηνών και στα ΙΕΚ της Ηπείρου και σε φωτογραφικές ομάδες.
Πραγματοποίησε πολλές ατομικές και ομαδικές φωτογραφικές εκθέσεις, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό
Είναι μόνιμος συνεργάτης του περιοδικού ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ και κύριος αρθρογράφος σε όλα τα μονοθεματικά τεύχη του περιοδικού.
Έχει εκδώσει τρία φωτογραφικά λευκώματα με τίτλους: «Τοπία Παιδικότητας», «Καλλιέπεια» και «Οι Καρβουνιάρηδες της Πίνδου».
Έχει επιλεγεί δύο φορές στη «Φωτομετρία» με τα πρότζεκτ του: «Αμβρακικός» και «Λασπόλουτρα Κρηνίδων» για τις «Παράλληλες Φωνές». Έχει εκθέσει στη «Φωτοβίζιον» του περιοδικού ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ, τρεις φορές. Βασικά φωτογραφικά του πρότζεκτ είναι: «Οι καρβουνιάρηδες της Πίνδου», «Πομακοχώρια Ξάνθης», «Λασπόλουτρα Κρηνίδων», «Τα πανηγύρια στην Ήπειρο», «Αμβρακικός, Αναστενάρια Σερρών», «Οι Αράπηδες της Δράμας», «Μπούλες και Γενίτσαροι Νάουσα», «Αη Συμιός-Μεσολόγγ», «Οι κουδονοφόροι του Σόχου», «Των Μυροφόρων-Κέρκυρα», «Μεγάλη Παρασκευή Κέρκυρα».
Είναι ιδρυτικό μέλος των φωτογραφικών ομάδων Ιωαννίνων, «Φωτόραση» και «Φωτογραφιστές».
