Με αφορμή την προσωπική έκθεση του Βασίλη Γεροντάκου, In Praise of Dreams, κρυφοκοιτάζουμε πώς είναι να ονειρεύεσαι με τα μάτια ορθάνοιχτα...Με το ένα πόδι στην πραγματικότητα και με το άλλο στο όνειρο ο Βασίλης μάς ξεναγεί στον δικό του...ονειρικό κόσμο. Συνέντευξη: Δώρα Λαβαζού

Τι σημαίνει για σένα η φωτογραφία;

Η φωτογραφία για μένα είναι ο καθρέφτης ενός ανερμήνευτου χρόνου.Αν συνδυαστεί αυτό, με το γεγονός ότι η φωτογραφία είναι σιαμαία με την πραγματικότητα, τότε έχουμε την πιο αληθοφανή και μυστηριώδη τέχνη.

Ποιο γεγονός στάθηκε αφορμή για την έναρξη της φωτογραφικής σου διαδρομής;

Όταν τυχαία έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο του Kertesz. Μέχρι εκείνη την ώρα,πίστευα ότι η φωτογραφία καταγράφει ή εξωραΐζει την πραγματικότητα.

Ποια είναι, κατά την άποψη σου, τα απαραίτητα στοιχεία που συνθέτουν μια καλή φωτογραφία ώστε να μπορεί ο θεατής να συν-κινηθεί στη θέα της;

Πολλά θα μπορούσαμε να πούμε και τίποτα.Θα κρατήσω αποστάσεις από διάφορες ιδεολογικές,αισθητικές ή άλλες τοποθετήσεις. Η αλήθεια για μένα είναι το πιο σημαντικό. Ποια αλήθεια θα μου πείτε.σίγουρα όχι η

αληθοφάνεια. Θα μπορούσαμε να την πούμε ειλικρίνεια,και πάλι όμως δεν θα είμαστε απολύτως κατανοητοί.Για κάποιον που θέλει να κρατηθεί ζωντανός, η μόνη αλήθεια είναι το οξυγόνο.Δεν μπορώ να σου το περιγράψω διαφορετικά. Είναι κάτι πολύτιμο, που αμέσως αντιλαμβάνεται ένας ευαίσθητος θεατής,χωρίς να μπορεί να το ερμηνεύσει

Πώς προέκυψε η διδασκαλία στη ζωή σου;

Όπως όλα τα πράγματα στην ζωή μου,φαινομενικά τυχαία.Κάποιοι φίλοι, μου ζήτησαν να βοηθήσω στο στήσιμο ενός φωτογραφικού εργαστηρίου,και χωρίς καν να το σκεφτώ,χωρίς να ξέρω αν μπορώ,είπα ναι. ʼγνοια κινδύνου θα έλεγα.

Τι σε γεμίζει περισσότερο η φωτογραφική διαδικασία ή η διδασκαλία;

Η διδασκαλία έχει γίνει πια μέρος της φωτογραφικής διαδικασίας.Αν θέλετε νοιώθω πρώτα φωτογράφος και έπειτα δάσκαλος. Εξάλλου δεν πιστεύω στους δασκάλους που δεν έχουν ᾽᾽ματώσει᾽᾽ δουλεύοντας με μια μηχανή στο χέρι.Πως μπορώ να δώσω λύσεις σε διάφορα πρακτικά ζητήματα. Ο Σεφέρης έλεγε ότι γράφει ποιήματα όπως ένας κινέζος μανιακός χειροτέχνης. Ο φωτογράφος πάνω απ ́ όλα είναι κτίστης.Ο δάσκαλος από την άλλη,πρέπει να ξεπεράσει τον ᾽᾽αυτισμό᾽᾽ και τον ανταγωνισμό του δημιουργού, και να δει με καθαρή ματιά το έργο των άλλων φωτογράφων,όπως και των μαθητών του.Με παρηγορεί το γεγονός ότι σημαντικοί φωτογράφοι έκαναν μαθήματα για να ζήσουν.Ο Robert Adams έλεγε ᾽᾽ Εδώ και λίγο καιρό κατάλαβα ότι μπορούσα να κερδίζω τη ζωή μου διδάσκοντας φωτογραφία. Ταυτοχρόνως γνώριζα ότι παρέμενε αδύνατον να επιζήσω φωτογραφίζοντας, δηλαδή κάνοντας αυτό που θα δίδασκα. Ειρωνείες τέτοιου είδους δεν γλυκαίνουν τη ζωή᾽᾽

Στο σεμινάριο, Φωτογραφία κι άλλες μορφές τέχνης, τι προσπαθείς να εμφυσήσεις στους μαθητές σου; Είναι μια εύκολη διαδικασία για ένα μαθητή αυτή η σπουδή ή βασική προυπόθεση είναι ο μαθητής να έχει,ήδη, μια στοιχειώδη καλλιτεχνική καλλιέργεια ;

Όχι ,ο καθένας μπορεί να το παρακολουθήσει.Τα προβλήματα που καλείται να επιλύσει ένας δημιουργός σε οποιαδήποτε τέχνη είναι ίδια. Αυτό που αλλάζει είναι το μέσον,άρα και ο τρόπος επίλυσης.Εστιάζουμε στις

ομοιότητες, διαφορές,στον τρόπο που μετέτρεψαν φωτογράφοι τα διάφορα ρεύματα της τέχνης σε δυναμικές φωτογραφικές κατευθύνσεις, και στην εμπνευστική δύναμη που μπορεί να ασκήσουν οι άλλες τέχνες πάνω στη φωτογραφία ή το ανάποδο.Γερμανοί ζωγράφοι όταν ο Stieglitz ήταν μαθητής ακόμη, του έλεγαν, ᾽᾽φυσικά δεν είναι τέχνη, άλλά θα θέλαμε να ζωγραφίζουμε με τον τρόπο που φωτογραφίζεις᾽᾽. Η απάντηση ήταν ᾽᾽Δεν ξέρω τίποτα από τέχνη, αλλά για κάποιον άγνωστο λόγο, δεν θέλησα ποτέ να φωτογραφίσω, με τον τρόπο που εσείς ζωγραφίζετε᾽᾽. Το σεμινάριο αυτό, κάνει περισσότερο συνειδητό,᾽᾽εγωιστή᾽᾽ αν θέλετε, τον φωτογράφο. Ρίξτε μια ματιά στις λίστες των φωτογραφικών εκδηλώσεων που συμβαίνουν καθημερινά,να δείτε πόσες φωτογραφικές δραστηριότητες έχουν ανάγκη τα δεκανίκια της μουσικής,συνοδευτικών κειμένων,κλπ.Από την άλλη πιστεύω ότι υπάρχουν συγκλονιστικά έργα σε τέχνες με παράδοση πολλών αιώνων,που ένας φωτογράφος οφείλει να έρθει σε επαφή μαζί τους,κάνοντας μια αναδρομή στην ιστορία της τέχνης. Εξάλλου δεν έχετε αναρωτηθεί, γιατί όταν τελειώνει μια καλή συναυλία ή ταινία,σας τρώει το δάκτυλο σας να κάνετε ορισμένα κλικ;

Πόσο βοηθά έναν φωτογράφο μια προσωπική έκθεση ή ένα φωτογραφικό λεύκωμα, είναι απαραίτητα εφόδια και στοιχεία που οφείλει ένας φωτογράφος να κουβαλά στις αποσκευές του;

Όχι βέβαια,εγώ φωτογράφιζα για μια δεκαετία τουλάχιστον, χωρίς να δείχνω σε κανέναν τίποτα.Υπάρχουν φωτογράφοι όπως η jenny de vasson,η Vivian Maier, που δεν έδειξαν ποτέ την δουλειά τους ,και ανακαλύφθηκαν τυχαία.Ο καθένας αισθάνεται την ώρα που πρέπει να γίνει κάτι, μια έκθεση,ένα βιβλίο,μπορεί και ποτέ όμως.Μην κοιτάτε σήμερα που όλοι θεωρούν υποχρεωτικές τέτοιες κινήσεις,είναι μια νεύρωση της

εποχής.Συνήθως οι λόγοι που οδηγούν σε τέτοιες αποφάσεις,γίνονται γιατί έχεις ανάγκη ένα ξεσκαρτάρισμα, να αφήσεις κάτι πίσω σου, για να ξεκινήσει ένας νέος κύκλος.Αν είσαι συνειδητός,δεν είναι μια προσθήκη στο βιογραφικό σου,αλλά ένα ξεγύμνωμαλες αυτό είμαι.χωρἰς να ψάχνεις φίλους ή εχθρούς.

Ζούμε τραγικές στιγμές ως έθνος, κρίση σε όλα τα επίπεδα, προσφυγικό, οικονομικά αδιέξοδα, προσωπικά αδιέξοδαΜπορεί η Τέχνη, και δη, η φωτογραφία να αποτελέσει καταφύγιο ευαίσθητων ψυχών που ψάχνουν απεγνωσμένα διέξοδο;

Σίγουρα το να εκφράσει κάποιος τα συναισθήματα του, ή οτιδήποτε άλλο, καλό είναι,και η τέχνη προσφέρεται γι ́αυτό.Δεν θα το έλεγα καταφύγιο, αφού σε βάζει σε άλλους μπελάδες,σε φέρνει αντιμέτωπο με τον εαυτό

σου,τον κόσμο γύρω σου, και σε αναγκάζει να πάρεις μια θέση καθαρή, ειλικρινή,και αυτό έχει κόστος και είναι σκληρό πολλές φορές.Εσύ ίσως να μιλάς για το επικοινωνιακό μέρος,και μπορεί να έχεις δίκιο, γιατί φέρνει

κοντά ανθρώπους που κινδυνεύουν να μαραθούν,και ψάχνουν ένα τρόπο να δημιουργήσουν.

Τούτες τι μέρες μπορούμε να δούμε έργα σου στην γκαλερί Καπλανών 5. Βάφτισες την έκθεση σου "In Praise of Dreams", πόσο είσαι επηρεασμένος από τον μουσικό της τζαζ Jan Garbarek κι από την μουσική Jazz;

Ήμουν τυχερός γιατί γνώρισα την jazz πολύ νωρίς στα 14 μου, ως βενιαμίν μιας παρέας μουσικών και την λάτρεψα.Έπειτα δούλεψα για χρόνια στο ραδιόφωνο, στην μοναδική jazz συχνότητα της Αθήνας, τον jazz fm, και αυτό ήταν η αιτία να δεθώ ακόμη περισσότερο.Δεν είναι μόνο η jazz όμως,αν δεν ακούσω το πρωί που θα σηκωθώ μουσική, νοιώθω χαμένος.Τον Jan Garbarek, ναι, τον αγαπώ ως μουσικό,και επηρέασε υπόγεια πολύ την μουσική που έκανα.Ο τίτλος της έκθεσης είναι δανεισμένος,το έχω πει δημόσια αυτό,αλλά η νονά δεν είναι ο Jan είναι η Wislawa Szymborska μια πολωνή ποιήτρια.

Ποιος είναι ο κύριος λόγος που αποφάσισες να κάνεις αυτήν την περίοδο μια έκθεση που πατά με το ένα πόδι στο όνειροενώ το άλλο είναι μετέωρο στην τραγική πραγματικότητα που όλοι ζούμε;

Όταν έστειλα κάποια ενημερωτικά μηνύματα για τη έκθεση,πήρα από κάποιον την εξής απάντηση ᾽᾽έδώ ο κόσμος καίγεται και εσύ μέσα τις νεφέλες᾽᾽αντίδραση αναμενόμενη, την περίμενα ομολογώ.Ως άνθρωπος

που πέρασε ένα φεγγάρι βλέποντας άστρα από τηλεσκόπια και μόνιτορ,ξέρω ότι η ζωή,ήταν, είναι,και θα είναι, τρομακτική.Αυτό που μας κάνει να την αντέχουμε είναι η λήθη και η άγνοια.Τον καιρό της λεγόμενης ᾽᾽ευμάρειας᾽᾽ είδα φίλους να πεθαίνουν,να αυτοκτονούν.,να αρρωσταίνουν βαριά.Δεν θέλω να μειώσω σε τίποτα την κρισιμότητα της κατάστασης.Αυτό που μας σώνει είναι η αλληλεγγύη.Ας προσφέρουμε ο καθένας ότι έχει,να ξέρουμε όμως ότι αστέρια συνθλίβονται κάτω από αδιανόητες εκρήξεις,παιδιά πεθαίνουν πριν ακόμη γεννηθούν,και αν ένας κομήτης πάρει τροχιά τέτοια για να μας σημαδέψει,καμιά interamerican ή κρατική βοήθεια δεν μας σώνει. Οι αστρονόμοι ξέρουν ότι ο ουρανός που βλέπουμε είναι το παρελθόν.τα όνειρα που αναφέρομαι δεν είναι οι φαντασιώσεις ενός φευγάτουείναι η ίδια η ζωή.

Κατά τον Φρόυντ, τα όνειρα προσφέρουν μια κλειδαρότρυπα στο ασυνείδητο μας. Με τη βοήθεια του υποσυνείδητού μας συγκρατεί τις καταπιεσμένες μας επιθυμίες και τους κρυφούς μας πόθους. Αλλά επίσης με τα άσχημα όνειρα μας υποδεικνύει για το τι δεν θα θέλαμε να γίνει στην πραγματικότητα. Δυστυχώς το υποσυνείδητο δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει λέξεις για να μας μιλήσει και αναγκαστικά πρέπει να χρησιμοποιήσει κάποια σύμβολα είτε παγκόσμια κατανοητά είτε προσωπικά ώστε να περάσει εμμέσως με αυτά κάποια μηνύματα).

Ο Γιουνγκ παρόλο που μελετούσε μαζί με τον Φρόυντ, άρχισε να διαφοροποιείται με τις θεωρίες του. Ο Φρόυντ έσπαγε το όνειρα σε κομμάτια και ανέλυε το κάθε ένα χωριστά ενώ ο Γιουνγκ προσπαθούσε να τα αναλύσει ενωμένα για να δει όλη την «εικόνα» Tι από τα δυο επιδιώκεις ως καλλιτέχνης να αποκομίσει ο θεατής μπαίνοντας στον δικό σου ονειρικό κόσμο;

Για μένα τα όνειρα είναι υλικό για δημιουργία,πέρα από ψυχαναλυτικές ή άλλες θεωρίες, και αυτό πιστεύω ότι πρέπει να κάνει κάθε δημιουργός που ασχολείται με τα όνειρα.Για να δώσω όμως και μια απάντηση στο ερώτημα σου,η αλήθεια είναι ότι στα 20 ασχολήθηκα αρκετά με την ψυχανάλυση μέσω των βιβλίων,και θα έλεγα ότι είμαι πιο κοντά στον Jung αφού με ενδιαφέρει περισσότερο η αναγωγή στην μονάδα και η ολιστική αντίληψη.Επίσης χρησιμοποιεί πολύ την εικόνα που είναι πιο κοντά στους καλλιτέχνες.

Κάποτε, γράφει ο Ελύτης (Ανοιχτά χαρτιά), όταν ρώτησα ένα θείο μου, τι είδους όνειρα έβλεπε, μ απάντησε με ιερή αγανάκτηση: Όνειρα; τρελός είμαι παιδάκι μου να βλέπω όνειρα;», και συνεχίζει ο Ελύτης, «Καταλαβαίνετε, δηλαδή: το ένα τρίτο της ζωής μας είναι αμελητέο και καταδικαστέο, ίσως και ανήθικο».

Και συνεχίζει ο Ελύτης: «Ανάμεσα στη φροϋδική Επιστήμη των Ονείρων και στους λαϊκούς Ονειροκρίτες έτρεφα πάντοτε την ελπίδα να βρω έναν τρίτο δρόμο, έναν τρόπο λιγότερο επιστημονικό, και συνάμα λιγότερο αφελή, που να μου επιτρέπει να χειρίζομαι το υλικό των ονείρων, ανεξάρτητα και πάνω από την ψυχαναλυτική ή την προφητική σημασίας τους. Πολύ γρήγορα όμως κατάλαβα ότι «δεν είναι εύκολες οι θύρες»Ήταν για εσένα εύκολες οι θύρες, ο τρίτος δρόμος που αναφέρει ο Ελύτης, για εσένα, ήταν ο δρόμος της φωτογραφίας;

Δύσκολα μου βάζεις. Μπορεί να είναι και έτσι, δεν ξέρω, καμιά πόρτα δεν είναι εύκολο να ανοίξει, τίποτα δεν δίνεται δωρεάν.

Ας ονειρευτούμε πως ανακαλύπτεις μια χρονομηχανή, ας ονειρευτούμε πως είσαι χρονοταξιδιώτης, πού θα ήθελες να βρεθείς και με ποιον φωτογράφο θα ήθελες να συναντηθείς;

Με όλους αυτούς τους φωτογράφους που αγαπώ, σε ένα μεγάλο τραπέζι, να πίνουμε και να τρώμε, όπως με τους μαθητές μου. Και δεν θα τους ρωτούσα για τις φωτογραφίες τους, αλλά για τις ζωές τους.

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σου;

Η βαριά αρρώστεια που σε καθηλώνει...

Υπάρχει κάτι που σε κάνει να νιώθεις το ίδιο ευτυχισμένος όσο σε κάνει η φωτογραφία;

Ότι ζωντανό υπάρχει γύρω μου. Με αυτά ταΐζω την φωτογραφία,και αυτή ξέρει να τους δίνει διάρκεια.Χωρίς αυτά η φωτογραφία δεν υπάρχει.

Υπάρχει ένα γεγονός, όσον αφορά πάντα στη φωτογραφική σου πορεία, το οποίο θα μείνει ανεξίτηλο στη μνήμη σου και η γεύση, στη θυμισή του, να είναι ευχάριστη;

Το φωτογραφικό γεγονός,αυτό το κλικ,αυτό το ΝΑΙ κάθε φορά που με κρατάει ζωντανό μέσα στην φωτογραφία και δεν τα έχω παρατήσει.

Για να κλείσουμε αυτή τη συνέντευξη, θα ήθελα από εσένα, μια φράση, ένα στίχο, ακόμα κι ένα μουσικό κομμάτι που σε κάνουν να ονειρεύεσαι, έστω κι αν τα μάτια σου είναι ορθάνοιχτα

Θα σου θυμίσω τον Massimo Troisi στην τανία Il Postino, που σηκώνει το μικρόφωνο στα αστέρια για να τα ηχογραφήσει λέγοντας :

Νούμερο 7 Ουρανός με τα αστέρια πάνω από το νησί_

Λίγα λόγια για τον Βασίλη

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε φλάουτο στο Αthenaeum ωδείo, μαθηματικά και αστρονομία στο πανεπιστήμιο της Αθήνας και είναι μέλος του φωτογραφικού κύκλου.Στο ραδιόφωνο δούλεψε σαν παραγωγός και συνέθεσε μουσική σε διάφορες θεατρικές παραστάσεις.Έχει λάβει μέρος σε ομαδικές και ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει εκδώσει ένα βιβλίο με τίτλο ''φωτογραφίες''. Διδάσκει φωτογραφία στην Αθήνα όπου ζει μόνιμα.

E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

www.camera-work.org/vassilis-gerontakos