Με αφορμή τον διαγωνισμό φωτογραφίας που διοργανώνει η Αλυσίδα Πολιτισμού Ιανός, με τίτλο "Ημερολόγια Καραντίνας", μιλήσαμε με τον φωτογραφο Δημήτρη Ταλιάνη, ο οποίος είναι μέλος της κριτικης επιτροπής, σχετικά με τον διαγωνισμό αλλά και για τη δική του φωτογραφική διαδρομή.
Θα ήθελα, μιας και είστε ένας από τους κριτές, να μας απαντήσετε στο ερώτημα, που είμαι σίγουρη θα έχουν και όλοι οι συμμετέχοντες, ποια στοιχεία πρέπει να διαθέτει μια φωτογραφία που περνά από το στάδιο της αξιολόγησης στο στάδιο της επιλογής από τους κριτές;
Αρχικά αν είναι εντός θέματος του διαγωνισμού και μετά αν πληροί τις προϋποθέσεις (διαστάσεις, ανάλυση κ.λπ.) και τα αντικειμενικά κριτήρια μιας άρτιας φωτογραφίας (φωτισμός, κάδρο, χρωματική ισορροπία, εστίαση, βάθος πεδίου, έκθεση κ.λπ.). Μεγάλο, επίσης, ρόλο παίζει το αισθητικό αποτέλεσμα (ευρηματικότητα, πρωτοτυπία, φαντασία, ευαισθησία κ.λπ.). Αυτό φαίνεται κι από το γνωστικό αντικείμενο των μελών της επιτροπής. Εκτός από την αφεντιά μου, στην επιτροπή συμμετέχουν ο ζωγράφος-καθηγητής της ΑΣΚΤ Μάριος Σπηλιόπουλος καθώς και ο ηθοποιός-σκηνοθέτης Σωτήρης Χατζάκης.
Πού απευθύνεται ο διαγωνισμός, κατά κύριο λόγο, σε ερασιτέχνες ή σε επαγγελματίες;
Δεν υπάρχει κάποια διάκριση ή περιορισμός. Από την ανταπόκριση που έχουμε, συμπεραίνουμε πως η μεγαλύτερη συμμετοχή αφορά ερασιτέχνες από αρχάριους έως προχωρημένους. Κάποιοι δε από αυτούς έρχονται να μας ξαφνιάσουν πολύ ευχάριστα. Αξίζει να σημειώσουμε πως στον περσινό διαγωνισμό είχαμε και πολλές και καλές ασπρόμαυρες παρουσίες, χωρίς να αγνοούμε τις πολλές και καλές έγχρωμες φωτογραφίες.
Για ποιο λόγο ένας ερασιτέχνης φωτογράφος θα πρέπει να μπει στη διαδικασία ενός φωτογραφικού διαγωνισμού; Υπάρχει περίπτωση ύστερα από μια τέτοια διάκριση κάποιος ερασιτέχνης φωτογράφος να δει την τέχνη της φωτογραφίας πιο σοβαρά;
Καθώς βρισκόμαστε στο ξεκίνημα μιας πιθανής καλλιτεχνικής πορείας, αυτό που επιδιώκουμε είναι μια αναγνώριση mε μια διάκριση. Στον διαγωνισμό αυτό περνάμε από τρία στάδια επιλογής. Στο πρώτο στάδιο επιλέγονται οι 100 καλύτερες φωτογραφίες και τυπώνονται στους γνωστούς πλέον σελιδοδείκτες του ΙΑΝΟΥ. Από τις εκατό προχωράμε στο δεύτερο στάδιο, όπου επιλέγονται οι 30 καλύτερες φωτογραφίες για εκτύπωση και έκθεση στον γνωστό χώρο του καφέ και τέλος στο τρίτο στάδιο επιλέγονται οι 3 καλύτερες με τα αντίστοιχα βραβεία.
Ο καθένας που συμμετέχει θα βρεθεί σε ένα φιλόξενο περιβάλλον, μαζί με άλλους εραστές της φωτογραφίας, όπου θα μιλήσει, θα ακούσει, θα δει, θα δοκιμαστεί. Έτσι θα έχει μια πιο σφαιρική εικόνα για να συγκρίνει, να επιλέξει, να απορρίψει, να διαμορφώσει γνώμη και κυρίως να αποκτήσει εμπιστοσύνη και αυτοπεποίθηση σε αυτό που κάνει. Από το βήμα αυτό ξεκινά ένα μακρύ ταξίδι, που αργά ή γρήγορα καλείται να ακολουθήσει κάθε καλλιτέχνης που φιλοδοξεί να ξεπεράσει τα όρια του χόμπι και να μπει σε μια περιπέτεια με πολλές και ιδιαίτερες απαιτήσεις. Στη φωτογραφία, όπως και σε κάθε μορφή τέχνης, πέρα από την έμπνευση, χρειάζεται εργατικότητα, ευθύνη, σεμνότητα και γενικότερα επαγγελματισμός.
Μοιραστείτε μαζί μας κάποιες συμβουλές για το ποιες λήψεις θα μπορούσαν να είναι ενδιαφέρουσες για το «ημερολόγιο της καραντίνας»;
Με λίγη σκέψη και φαντασία νομίζω ότι μπορεί να βρει κανείς τον τρόπο που θα φωτογραφίσει για παράδειγμα την απουσία, τη μοναξιά, την κοινωνική απομόνωση, τον φόβο και την αγωνία. Ακόμη τις αλλαγές στις συμπεριφορές των ανθρώπων μέσα και έξω από το σπίτι. Κι ό,τι είναι ικανό για να γεμίσει το κενό που προκάλεσε η αποστασιοποίηση.
Τί δυσκολίες αντιμετωπίζει ένας επαγγελματίας φωτογράφος, και πού μπορεί να υπερέχει ένας ερασιτέχνης, όταν μιλάμε για καλλιτεχνικό έργο;
Είναι διαφορετικές οι αφετηρίες και οι στόχοι. Είναι διαφορετικός ακόμη κι ο τρόπος που σκέφτεται και αντιδρά ο καθένας. Ο επαγγελματίας μπορεί να υπερέχει σε γνώσεις, σε εξοπλισμό, σε δυνατότητες και κυρίως σε εμπειρία. Ο μυημένος ερασιτέχνης μπορεί να υπολείπεται σε εξοπλισμό και πείρα, αλλά διαθέτει πάθος και φαντασία χωρίς δεσμεύσεις και υποχρεώσεις. Σύμμαχο αυτής της ελευθερίας του έχει τον χρόνο. Μπορεί να περιμένει, να στήσει καρτέρι μέρες και εβδομάδες για να επιτύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που ο ερασιτέχνης να δημιουργεί με τρόπο επαγγελματικό, όπως και επαγγελματίας να διαπνέεται από το πάθος του ερασιτέχνη.
Θα ήθελα να γυρίσουμε μαζί στον χρόνο πίσω και να θυμηθείτε το δικό σας ξεκίνημα, τι στάθηκε αφορμή για τη δική σας φωτογραφική διαδρομή;
‹Κάπου στο 1980 ξεκίνησα κι εγώ, λοιπόν, όπως όλοι οι ερασιτέχνες, με τις μικρές δυνατότητες και τις λιγοστές γνώσεις στη φωτογραφία αλλά με όνειρα μεγάλα, να «κατακτήσω τις θάλασσες». Δεν με χωρούσε το μικρό λιμάνι του Μόλυβου. Ένιωθα κάτι να μου έλειπε. Μήπως η σπουδή στο φως, η αναζήτηση θεματολογίας, ο εξοπλισμός ενός επαγγελματία; ·Τα χρόνια περνούσαν, τα ταξίδια πλήθαιναν, η θητεία στη φωτογραφία μεγάλωνε. Όμως, μου έλειπε o ιστός, το οπτικό σενάριο, ο συνδετικός κρίκος που, κατά κάποιο τρόπο, θα έδινε οντότητα και λόγο ύπαρξης σ’ αυτό το υλικό. Και επιτέλους βρέθηκε, όχι μέσα από τυπικά εγχειρίδια για τη φωτογραφία, αλλά μέσα από το έργο των μεγάλων ποιητών μας. Πρώτο βήμα (1987) η έκδοση του λευκώματος «Προσανατολισμοί στο Αιγαίο», πάνω σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη και, δυο χρόνια μετά, το λεύκωμα «Σκουριά κι αρμύρα» πάνω σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη. Χωρίς να το έχω προγραμματίσει και χωρίς να το επιδιώκω, ακολούθησαν πάνω από σαράντα εκδόσεις φωτογραφικών λευκωμάτων, σχεδόν όλα «παρά θίν’ αλός».
Στον διάλογο που είχαμε, μεταξύ άλλων, είπατε:
- Ένας άνθρωπος που είναι “άδειος” δεν μπορεί να δει, ούτε να γράψει, ούτε καν να μιλήσει.
Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο φωτογράφο στις μέρες μας για τους τρόπους που μπορεί να καλλιεργήσει το βλέμμα του φωτογραφικό και μη.
Νομίζω ότι είπα το αυτονόητο. Πώς να ξεδιψάσεις από ένα άδειο ποτήρι; Ο πλούτος συναισθημάτων είναι απαραίτητo στοιχείο για έναν καλλιτέχνη. Πώς θα τραφεί η φαντασία και πως θα λειτουργήσει το όνειρο και ο προβληματισμός του; Χρειάζεται μια γενικότερη παιδεία για να μπορεί να αισθάνεται, να κρίνει, να επιλέγει και εν τέλει να εμπνέεται και να δημιουργεί.
Στην πορεία σας έχετε αξιόλογες συνεργασίες με καλλιτέχνες κι από άλλους χώρους της τέχνης όπως για παράδειγμα με τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Σταμάτη Σπανουδάκη κ.α. Θα θέλατε να μας μεταφέρετε τις εμπειρίες σας και τα συναισθήματά σας από αυτές τις πολύ σπουδαίες συνεργασίες;
Εδώ ταιριάζουν τα λόγια του ποιητή Γ. Μαρκόπουλου «Πατρίδα μου είναι πλέον η μνήμη και περιουσία μου όσοι αγάπησα και όσοι με αγάπησαν». Και πράγματι ευτύχησα να γνωριστώ, να διδαχτώ και να συνεργαστώ με σημαντικούς ανθρώπους, φάρους στη ζωή μου και στο έργο μου.
Στη δημιουργία των ηχοραμάτων, (ένα διάλογο της φωτογραφίας με τη μουσική και τον ποιητικό λόγο), συνεργάστηκα με τους συνθέτες Ηλία Ανδριόπουλο, Ελένη Καραΐνδρου, Σταμάτη Σπανουδάκη, ο οποίος έγραψε πρωτότυπη μουσική για τα ηχοράματα Ημέρα Τρίτη, Γη της Μακεδονίας, Θάλασσα. Στη δημιουργία των φωτογραφικών λευκωμάτων με τον σκηνογράφο Βασίλη Φωτόπουλο, τον ζωγράφο Πάρι Πρέκα, τον συγγραφέα Πάνο Θεοδωρίδη, τον ποιητή Διονύση Καρατζά, τον καθηγητή Νίκο Καραπιδάκη και πολλούς αξιόλογους συγγραφείς που δεν τους αναφέρω για οικονομία χώρου.
Από τα φωτογραφικά λευκώματα που εκδώσατε ποια ήταν αυτά που σας έδωσαν χαρά;
Η μεγαλύτερη χαρά ήταν νομίζω στο πρώτο λεύκωμα «Προσανατολισμοί στο Αιγαίο». Η χαρά του πρωτάρη συνοδευόμενη από συγκίνηση αλλά και αγωνία για μια πορεία στο άγνωστο με την σχετική άγνοια κινδύνου. Μεγάλη στιγμή επίσης ήταν το «Σκουριά κι αρμύρα» τόσο ως λεύκωμα, όσο και ως παρουσίαση ηχοράματος στο Θέατρο Ηρώδου του Αττικού το 1989. Όμορφα χρόνια! Επίσης αξέχαστες παραμένουν οι παρουσιάσεις και η ανταπόκριση του κόσμου στο εξωτερικό ιδιαίτερα σε Ν. Υόρκη και Βοστώνη.
Τι σημαίνει φωτογραφία για εσάς;
Ένα οδοιπορικό φωτογραφικής ποιητικής επέλεξα να είναι η καλλιτεχνική ζωή μου. Πάντα με απασχολούσε η ποίηση της εικόνας. Δεν με ενδιέφερε η πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας που παράγει αναμνήσεις. Με γοητεύει ο λόγος του βλέμματος που καλλιεργεί τη μνήμη.
Η φωτογραφία ως μορφή τέχνης, πέρα από τις τεχνικές γνώσεις, χρειάζεται αισθητική αντίληψη και ευαισθησία βλέμματος. Σε ένα παιχνίδι φωτός και σκιάς ο καλλιτέχνης φωτογράφος αναδεικνύει συναισθήματα και σκέψεις. Και προκαλεί τον θεατή να συν-κινηθεί. Δηλαδή, να ανασυνθέσει με τη δική του ευαισθησία όχι αυτό που είναι η εικόνα, αλλά αυτό που «βλέπει» μέσα από την εικόνα.
Πώς βλέπετε το φωτογραφικό τοπίο στη χώρα μας; Τι θα αλλάζατε, αν ήταν δυνατόν, και τι θα θέλατε να κρατήσετε;
Το φωτογραφικό τοπίο, τόσο σε ερασιτεχνικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο, έχει σημειώσει σημαντική αλλαγή πορείας από την είσοδο της ψηφιακής τεχνολογίας αλλά και της εξάπλωσης της χρήσης του διαδικτύου. Στον τόπο μας παρακολουθούμε και ακολουθούμε, σε ικανοποιητικό βαθμό, νομίζω, τις σύγχρονες τάσεις στην τέχνη και την τεχνολογία της επαγγελματικής φωτογραφίας. Δεν γνωρίζω αν αυτό ισχύει στο ερασιτεχνικό πεδίο και στο πεδίο της εκπαίδευσης, όπου εκεί κυρίως εδράζεται η καλλιτεχνική φωτογραφία.
Αν κάποια στιγμή έπρεπε για κάποιο λόγο να σταματήσετε τη φωτογραφία, σε ποια άλλη μορφή τέχνης θα βρίσκατε το ίδιο ενδιαφέρον;
Σίγουρα στη μουσική και συγκεκριμένα στη μουσική της εικόνας. Όπως ένας στίχος, για παράδειγμα, περικλείει τη μουσική του κι ο συνθέτης καλείται να την ανακαλύψει προκειμένου να έχουμε ένα τραγούδι ως αποτέλεσμα. Κάτι ανάλογο μπορεί να υπάρξει και στη σχέση μουσικής και εικόνας.
Τι μήνυμα στέλνετε στους αναγνώστες του iFocus.gr & του Ιανού σχετικά με τον διαγωνισμό φωτογραφίας;
«Φτάνουν στιγμές που δεν είμαστε τίποτε άλλο παρά μόνο λαίμαργα μάτια κι είναι ίσα-ίσα οι στιγμές αυτές που σε μαθαίνουν πως, αν δεν έβλεπες, δεν θα υπήρχε ο κόσμος ολόγυρά σου και πως αν αξίζει κάποτε κάτι η σύντομή σου τούτη ζωή, θα το χρωστάς ολόκληρο μονάχα στο ότι μπόρεσες να ιδείς. Μα δεν πρέπει και τούτο να σου ξεφύγει: πως είναι τέχνη δύσκολη το να βλέπεις. Οι άνθρωποι και οι τόποι περνούν από μπροστά σου και χάνονται… Το αγώνισμα δεν είναι από τα ευκολότερα. Γιατί υπάρχουν τόποι που δεν υποτάσσονται και ρυθμοί που δεν εξουσιάζονται χωρίς επίμονη προσπάθεια…» (Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος)
Υπάρχει κάποιο μότο που έχετε υιοθετήσει τόσο στη φωτογραφία όσο και στην προσωπική σας ζωή;
Όσοι ασχολούμαστε με τη φωτογραφία, και την παρατήρηση των πραγμάτων γενικότερα στη ζωή, αξίζει να θυμόμαστε τον στίχο του Γιώργου Σεφέρη:
Κατά βάθος είμαι ζήτημα φωτός.
O Δημήτρης Tαλιάνης παρουσίασε το 1987 στην Αθήνα το πρώτο του λεύκωμα με τίτλο Προσανατολισμοί στο Aιγαίο μια φωτογραφική ποιητική στους Προσανατολισμούς του Oδυσσέα Eλύτη και λίγο αργότερα το Σκουριά κι αρμύρα σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη. Ακολούθησαν περισσότερα από σαράντα φωτογραφικά λευκώματα με πρόσφατο το Νήσος Λέσβος (Eκδόσεις Tοπίο).
Oι φωτογραφίες του έχουν κατά καιρούς φιλοξενηθεί σε ατομικές εκθέσεις: Δημήτρια, Πρέσπια, Υακίνθια, Τεχνόπολις, Mουσείο Kυκλαδικής Tέχνης, Mουσείο Aπολιθωμένου Δάσους Λέσβου, Mουσείο Φυσικής Iστορίας Kρήτης, Ελληνοαμερικανική Ένωση, Γαλλικό Iνστιτούτο Kέρκυρας, Γκαλερί: Aργώ, Τρία, Flocart και Black Duck στην Aθήνα, Iανός, Mύλος στη Θεσσαλονίκη, Μπελλώνειο Ίδρυμα και Art Space στη Σαντορίνη, Αποθήκη στη Σύρο, Aργώ στη Λευκωσία και Ελληνικό Ινστιτούτο στη Βοστώνη.
Ακόμη έχουν γίνει περισσότερες από τριακόσιες προβολές ηχοραμάτων (προβολή φωτογραφίας συνδυασμένη με μουσική και λόγο) στην Eλλάδα: Θέατρο Hρώδου του Aττικού, Mέγαρο Mουσικής Aθηνών, Bυζαντινό Mουσείο, Παλιά Bουλή, Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, Ρωμαϊκό Ωδείο Πατρών αλλά και στο εξωτερικό: Unesco στο Παρίσι, Kαθεδρικός Nαός Aγίας Tριάδος στη Nέα Yόρκη, Iνστιτούτο Dei Ciechi στο Mιλάνο, Music hall στη Βυρητό, Esplanade Zagreb Hotel, Πανεπιστήμια Γενεύης, Πέρθ και Harvard (έδρα Γ. Σεφέρη) στη Bοστώνη.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΠΙΟ
Οι Εκδόσεις Τοπίο που είναι εξειδικευμένες αποκλειστικά στην έκδοση βιβλίων με εικόνα (φωτογραφικά λευκώματα, βιβλία τέχνης), από το 1987 μέχρι σήμερα, έχουν τηρήσει με αυστηρότητα τις υψηλότερες προδιαγραφές σε όλους τους επί μέρους τομείς: φωτογράφηση, συγγραφή και επιμέλεια κειμένων, μετάφραση, καλλιτεχνικός σχεδιασμός, επεξεργασία εικόνας, εκτύπωση, βιβλιοδεσία.
H αναζήτηση κάθε φορά των πιο έγκυρων, κατά τομέα, συνεργατών, αξιόλογων λογοτεχνών, επιστημόνων και διακεκριμένων καλλιτεχνών, κάνει μακρύ τον κατάλογο εκείνων με τους οποίους οι εκδόσεις μας είχαν έως σήμερα την τιμή να συνεργαστούν.
Χώροι καταξιωμένοι για την εθνική και πολιτιστική τους προσφορά, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, έχουν κατά καιρούς παρουσιάσει στους χώρους τους βιβλία, ηχοράματα, και συνοδευτικές εκθέσεις εικαστικού υλικού των Eκδόσεων TOΠIO.
Εξίσου αξιόλογοι οι φορείς ή τα ιδρύματα που συνεργάστηκαν μαζί μας, π.χ. Yπουργείο Πολιτισμου, Yπουργείο Aιγαίου, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Ι. Mητρόπολις Κερκύρας, Ι. Mητρόπολις Tρίκης και Σταγών, Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ), Πολεμικό Mουσείο Aθηνών, Mουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, Mουσείο Kυκλαδικής Tέχνης, Mουσείο Φυσικής Ιστορίας Aπολιθωμένου Δάσους Λέσβου, Λαογραφικό Mουσείο Σαντορίνης, Ίδρυμα "Aλέξανδρος Ωνάσης'' και περισσότεροι από 20 Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΤΟΠΙΟ» ΣΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ
· 1990, Μετέωρα, Έξι αιώνες Μοναχισμού: Ημέρα Τρίτη
· 1994, Κέρκυρα, Σύνοδος Κορυφής Ευρωπαϊκής Ένωσης: Κέρκυρα, Ιόνιον Φως
· 1995, Πάτμος, 1900 χρόνια της Αποκάλυψης: Πάτμος, το νησί της Αποκάλυψης
· 2003, Χαλκιδική, Σύνοδος Κορυφής Ευρωπαϊκής Ένωσης: Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα
· 2005, Πάτρα, Πολιτιστική Πρωτεύουσα Ε.Ε.: Πάτρα, το πρόσωπο της πόλης
· 2005, Κέρκυρα, Σύνοδος Πρυτάνεων, Ιόνιο Πανεπιστήμιο: Εικόνες παλιάς Κέρκυρας
https://www.ifocus.gr/magazine/fotografika-portfolios-synenteykseis/2742-dimitris-talianis-odoiporiko-sti-fotografiki-poiitiki#sigProIdb38fd26a86
