Ο Βασίλης Κάντας είναι ένας άνθρωπος αεικίνητος. Είναι μια περίπτωση φωτογράφου και θεωρητικού με σκέψη δομημένη, με μια τάση ανάλυσης των πάντων, με έφεση στη σημειολογία και το συμβολισμό. Ένας διάλογος μαζί του είναι σίγουρο ότι θα αποτελέσει τροφή για σκέψη στην καλύτερη περίπτωση και, στην χειρότερη, θα σου ανατρέψει τον μέχρι εκείνη τη στιγμή σταθερό σου κόσμο. Σαν δάσκαλος, έχει ενθουσιασμό και πίστη σ αυτό που κάνει. Ψάχνει και ψάχνεται διαρκώς. Αναθεωρεί, ξέροντας ότι η ζωή κι η γνώση δεν μένουν ποτέ στάσιμες … συχνά αυτοαναιρούνται.

΄Ολα είναι μέσα στην εξέλιξη, στην επιθυμία για βελτίωση, στο κυνήγι της αλήθειας. Κι ο λόγος, ως γνωστόν, είναι αδύνατον να κυριολεκτήσει.

  Βασίλη, πού οφείλεται η ενασχόλησή σου με την φωτογραφία; Ποιό ήταν το τυχαίο γεγονός στη ζωή σου που σε έστρεψε προς αυτήν την κατεύθυνση;

Ουσιαστικά η υποψία πως η έμφυτή μου τάση να παρατηρώ διερευνητικά τον κόσμο, θα μπορούσε να εκφραστεί με φωτογραφίες. Καταλυτικά, μια καθηγήτριά μου που διέκρινε ιδιαιτερότητα κι ένας φίλος μου που προθυμοποιήθηκε να μου χαρίσει μια camera˙ ευχαριστώ λοιπόν τους Σ.Τ. & Ν.Κ. Στα είκοσί μου χρόνια. 

  Σαν φωτογράφος τι σκεφτόσουν προτού κάνεις το κλικ; Το να εκφράσεις τον εαυτό σου όσο γίνεται καλύτερα ή το να εκφραστείς και να σε καταλάβουν και οι άλλοι; Πόσο σε απασχολούσε δηλαδή το να επικοινωνήσεις  με τον άγνωστο θεατή;

Το πώς θα αποκτήσει νόημα, η αναπαράσταση που έφτιαχνα. Η παραγωγή μιας εικόνας ενέχει και την προσωπική έκφραση, αναπόφευκτα. Το να επικοινωνήσω, ναι, είναι πάντα ζητούμενο. Ο βαθμός διαπερατότητας είναι μονίμως υπό διαπραγμάτευση. Ζητά τόλμη το διαφανές. Δεν νομίζω πως το έργο μου έως τώρα του έχει αφεθεί. 

  Συχνά στεκόμαστε  μπροστά σε μια φωτογραφία κι αισθάνομαστε αμήχανα από το γεγονός ότι ή την" διαβάζουμε" υποτυπωδώς η και καθόλου. Παρόλα αυτά νιώθουμε ότι έχει επιλεγεί και τοποθετηθεί εκεί για να πει πράγματα. Αυτό συμβαίνει γιατί είμαστε φωτογραφικά ανεκπαίδευτοι ή γιατί απλά η εικόνα δεν κατάφερε να μας συγκινήσει; Μ' άλλα λόγια υπάρχει γλώσσα την οποία πρέπει να κατέχουμε για να συνομιλήσουμε με τις φωτογραφίες ή το μόνο που μετρά είναι το γκελ που θα γίνει στην ψυχή μας απλά και μόνο με την θέασή της;

Όταν νιώθουμε ανεπαρκείς στο να αντιληφθούμε μια φωτογραφία –ή ορθότερα μια σειρά φωτογραφιών- είναι για διάφορους λόγους, μεταξύ των οποίων η γνώση του ρεπερτορίου σημαινόντων, η γνώση των πρακτικών του μέσου, η αδυναμία ψυχικού συσχετισμού, η εγγενής απροσδιοριστία που φέρει μια φωτογραφία ως διαδικασία αφαίρεσης, μεταμόρφωσης, υπέρβασης. Ωστόσο θα υπογραμμίσω έναν ακόμη λόγο: η αδυναμία σχηματοποίησης (εκ μέρους του δημιουργού) ενός εύγλωττου, ώριμου, συνειδητού, κατάλληλου οπτικού επιχειρήματος. Ακόμα κι αν ο δημιουργός -ή η πραγματικότητα εμπρός του φακού ως αχειροποίητη- τα καταφέρει, δεν μας εγγυάται κανείς πως η αντιληπτική διεργασία που συμβαίνει στον θεατή θα του επιτρέψει την συνάντηση με την ολότητα του οπτικού ερεθίσματος. Οι άνθρωποι επικοινωνούν εν μέρει˙ το ίδιο και οι φωτογραφίες τους.

   Το θέμα μιας φωτογραφίας είναι, τελικά, αυτό που ο θεατής εισπράττει; Κι η πραγματικότητα που αντίκρυσε ο φωτογράφος ή η "εικόνα" που είχε στο μυαλό του να δώσει ασχολούμενος με το συγκεκριμένο θέμα; Πώς παντρεύονται όλα αυτά; Μοιραία, δεν υπερισχύει μόνο ο δικός μου τρόπος (του θεατή δηλαδή ) να "μεταφράζω”;

Το θέμα μιας φωτογραφίας δεν το θέτει ο θεατής˙ όπως και το θέμα ενός τεστ δεν το θέτει ο μαθητής. Ο μαθητής και ο θεατής συχνά αρθρώνουν λόγο/σκέψη για άλλα πράγματα που εκπορεύονται από το θέμα που τέθηκε˙ ελπίζοντας πως είναι «μέσα στο θέμα». Το θέμα στη Φωτογραφία το θέτουν οι δημιουργοί της: η φωτογράφος, η συσκευή, η πραγματικότητα εμπρός του φακού, τα συνκείμενα, οι συνθήκες πρόσληψης κ.α.  Ο θεατής αντιλαμβάνεται ό,τι θέλει/μπορεί. Δυστυχώς και ευτυχώς.

   Σαν φωτογράφος με μια φωτογραφία περιγράφω "εμένα" ουσιαστικά; Γίνεται αλήθεια αυτό ν'αλλάξει; Να πάω και λίγο "πιο πέρα από εμένα";

Και βέβαια γίνεται. Και είναι ευκταίο αυτό. Η φωτογραφική ωριμότητα επιλέγει τι από τα τρία θα ιεραρχηθεί: κάτι του κόσμου εδώ μέσα / κάτι του κόσμου εκεί έξω / κάτι από την συνδιαλλαγή τους. 

    Τι είναι για σένα ένας φωτογράφος;  ‘Ενας παρατηρητής και καταγραφέας της ζωής;  'Ενας ερμηνευτής του ανθρώπινου σύμπαντος;  ‘Ενας  ηδονοβλεψίας;  ‘Ενας παραχαράκτης;  ‘Ενας καλοποροαίρετος στοχαστής ή ένας εμμονικός ανατόμος των πραγμάτων;  Τι είναι αυτό που ωθεί τόσο πολύ κόσμο να φυλακίζει σε μια τεχνητή μνήμη το θαυμαστό, το οικείο αλλά και το παντελώς ανούσιο;

  Ένας φωτογράφος μπορεί να είναι όλα τα παραπάνω και άλλα επιπλέον. Ό,τι χρήση επιθυμεί, μπορεί να την εντάξει στις πολλαπλές εκδοχές της Φωτογραφίας. Μάλιστα η σύγχρονη διεθνής πρακτική αυτό ακριβώς διατυμπανίζει: την ελευθερία χρήσεων του μέσου. Το ερώτημα ωστόσο που θεωρώ σπουδαίο να απαντήσει ο φωτογράφος, πριν τοποθετήσει τη δική του πρακτική στο πεδίο, είναι το «ποια χρήση είναι η πιο ωφέλιμη»; 

    Πώς εξηγείς την τάση προς το μυστηριώδες, το παράξενο, το ανοίκειο και το φανερά προκλητικό που επικρατεί τις τελευταίες δεκαετίες; Σου λείπει η ειλικρίνεια, η απλότητα και η καθαρότητα των μεγάλων φωτογράφων του προηγούμενου αιώνα; Η  αισθητική είναι σίγουρα καταδικασμένη ν’ αλλάζει ανάλογα με την τάση ή την πρωτοπορία που υπηρετεί. Υπάρχει όμως όριο σ’ αυτό;

Οι τάσεις των εποχών που εκφράζονται και μέσα από τα δημιουργικά αντικείμενα ενασχόλησης, αναλύονται από τους ερευνητές των ανθρωπιστικών επιστημών. Δεν μπορώ να βοηθήσω προς την απάντηση. Άλλωστε δεν βρίσκω ιδιαίτερα ωφέλιμη την ανάλυση των έργων μέσω κανονιστικών πλαισίων -τάσεων, ρευμάτων, κινημάτων, εποχών. Προτιμώ να προσπαθώ να καταλάβω το μερικό, το μικρό. Την μια σειρά φωτογραφιών, τον ένα φωτογράφο, τον ένα θεατή. Φωτογραφικά μιλώντας, το close up ενός μεγαλύτερου κάτι.

   Φέτος, έχεις πολλές δραστηριότητες. Πέρα από το e-learning του ΕΚΠΑ όπου για δεύτερη χρονιά διδάσκεις, θα τρέξεις το σεμινάριο «Ανόμοιες εικόνες για το ίδιο» στη ΛεΦΚι Χανίων, το εργαστήριο «Χάος, μετά την τάξη, μετά το χάος» κάθε Σάββατο στην Συνθετική Αυτογνωσία,  το σεμινάριο "(Σ)τάσεις της φωτογραφίας" στο iFocus κάθε 2η Τετάρτη του μήνα, καθώς και ένα πρωτότυπο workshop  με τίτλο "Photo Scrabble : Αλληλοεξαρτώμενες Μυθοπλασίες", επίσης στο iFocus, κάθε Πέμπτη. Πώς προέκυψε η ιδέα του "Photo Scrabble";

Οι ιδέες με περιτριγυρίζουν. Όταν βρίσκω χρόνο για δημιουργικά πράγματα, ανοίγω την χαραμάδα για λίγη ώρα, φυσά, μπαίνουν, κλείνω. 

Οι εικόνες με περιτριγυρίζουν. Όταν κρατώ camera, ενίοτε ανοίγω f22, t:1/60, φωτίζει, μπαίνουν, κλείνω.

Στο μεταξύ ζω, παρατηρώντας & μελετώντας τον κόσμο μας.

   Ποιες θεωρείς αρετές για έναν καλό δάσκαλο και ποιές είναι οι παγίδες που προσπαθείς να αποφύγεις; 

Αρετές που μπορώ πρόχειρα να σκεφτώ, είναι  η προετοιμασία για την κάθε συνάντηση, το ενδιαφέρον για το αντικείμενο, η γενναιόδωρη διάθεση, η αμεσότητα στην επικοινωνία, η ευθύτητα, η υπομονή,  διαλεκτικότητα, η πολυφωνία, η συνεργατικότητα, η προσπάθεια ενσυναίσθησης, η παρότρυνση, η επιβράβευση. 

Παγίδες προς αποφυγή είναι η ισχυρογνωμοσύνη, η έπαρση, η επιβολή. 

   Μαθήματα -και εξ αποστάσεως-, σεμινάρια, workshops, mentoring ... ένα σωρό εργαλεία που μπορούν να πλουτίσουν με γνώση, να προβληματίσουν γόνιμα, να ανοίξουν ορίζοντες και να συμβάλουν σε μια ακόμα μεγαλύτερη εξερεύνηση των δυνατοτήτων μας όχι μόνο στο τεχνικό πεδίο αλλά και για ψυχική και πνευματική εξέλιξη . Τι θα συμβούλευες, τους παθιασμένους, για φωτογραφίες που ν' αντέξουν στο χρόνο; 

Να μελετούν οτιδήποτε έχει παραχθεί με κόπο και σύνεση. Να βρίσκουν τον τρόπο να ρωτούν και τον χρόνο να συλλογίζονται. Να πράττουν. Και πάλι από την αρχή. 

    Δεν θα παραλείψω την ερώτηση κλισέ, με την έννοια ότι συνηθίζω να την κάνω σε όλους. Ποιον φωτογράφο θα ήθελες να παρακολουθήσεις να δουλεύει ή ενδεχομένως να βγείς μαζί του για μια φωτοβόλτα;  Και με ποιον θεωρητικό της φωτογραφίας θα ήθελες να είχες μια χαλαρή αλλά ουσιαστική κουβέντα;    

Από φωτογράφους, θα ήθελα να γνωρίσω κάποιον από τους μελλοντικούς μαθητές μου, εκείνος ξέρει ποιος είναι, εγώ ακόμη όχι. 

Από θεωρητικούς της φωτογραφίας, έναν καλύτερό μου εαυτό.

Λίγα λόγια για τον Βασίλη

Ο Βασίλης Κάντας έχει σπουδές Φωτογραφίας (BA, PhD) Κριτικής Θεωρίας (MA) και Εκπαίδευσης (PGCert). Διδάσκει το εξ’ αποστάσεως πρόγραμμα «Φωτογραφία: Θεωρητικές προσεγγίσεις & προσωπικό ύφος» στο ΕΚΠΑ. Σχεδιάζει και παραδίδει σεμινάρια που αφορούν την παραγωγή φωτογραφικών έργων. Έχει εργασθεί ως λέκτορας Φωτογραφίας (Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, London South Bank University, London College of Communication), επιμορφωτής σεμιναρίων περί Επικοινωνίας της Εικόνας (Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) εκπαιδευτής Φωτογραφίας (ΔΙΕΚ Κηφισιάς & Χαιδαρίου), σε studios διαφημιστικής εικόνας κ.α. Μέλος του ΕΕΤΕ & της ΕΣΕ, ιδρυτής του φωτογραφικού οργανισμού PRES, εκθέτει το έργο του από το 2001.