H φωτογραφία δρόμου δεν ορίζεται. Οπότε, κάθε προσπάθεια προσδιορισμού της θα κατέληγε ταυτόχρονα και σε μια αποτυχία. Αν και η εφαρμογή της είναι εύκολη, για παράδειγμα μπορεί να γίνει ακόμα και κάτω από το σπίτι μας, η εκτέλεσή της δεν εγγυάται ένα άρτιο ή επιθυμητό αποτέλεσμα, γεγονός που καθιστά τη φωτογραφία δρόμου αρκετά ιδιόρρυθμη. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια ενός εκ των κορυφαίων φωτογράφων δρόμου, του Alex Webb, που μας λέει ότι συχνά το 99% των λήψεών του οδηγούνται σε αποτυχία. Κάπου εδώ όμως αρχίζει μια πρόκληση.

Έχοντας υπόψιν όλες αυτές τις ιδιαιτερότητες ή τις παραμέτρους ξεκίνησα να συνθέτω αυτό το κείμενο όχι για να ορίσω τι είναι η φωτογραφία δρόμου, αλλά έχοντας σκοπό να τονίσω το αντίστροφο, δηλαδή το τι δεν είναι  φωτογραφία δρόμου.

Ο λόγος είναι απλός: στην εποχή που διανύουμε, η οποία χαρακτηρίζεται από το marketing, την επικράτηση των social media και το γρήγορο κέρδος, η παραπληροφόρηση και η αλλοίωση του νοήματος, όχι μόνο στη φωτογραφία αλλά και στη ζωή εν γένει, αποτελούν στοιχεία κυρίαρχα. Το αποτέλεσμα είναι να δίνονται παραπλανητικά νοήματα και να αναδύονται εφήμερες τάσεις, παραμορφώνοντας την πραγματικότητα και στρέφοντας έτσι τους επίδοξους φωτογράφους σε λανθάνουσες επιλογές. Συνέπεια όλων αυτών είναι, όταν συναντώ ανθρώπους, που εξασκούν την φωτογραφία δρόμου, σε διαλέξεις και σεμινάριά μου, να  δείχνουν εν μέρη απογοητευμένοι και  εν συνεχεία συγχυσμένοι από το φωτογραφικό υλικό τους. Οι λόγοι μπορεί να είναι πολλοί, όμως ο παρονομαστής είναι κοινός.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν την λίστα με το τι δεν είναι φωτογραφία δρόμου από το ότι δεν υπάρχει σκηνοθετημένη φωτογραφία δρόμου. Επειδή είναι μια ενστικτώδης διαδικασία, χωρίς προκαταλήψεις, δεν χωρά οποιαδήποτε μορφή σκηνοθεσίας, καθώς αλλοιώνει το αποτέλεσμα, κάτι που είναι ενάντια στη φύση αυτού του είδους φωτογράφισης. Ο φωτογραφιζόμενος δε γνωρίζει ότι φωτογραφίζεται με συνέπεια οι εκφράσεις και τα συναισθήματα που προκύπτουν να είναι αυθεντικά. Αυτή θεωρώ ότι είναι η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στην φωτογραφία δρόμου έναντι των άλλων ειδών φωτογραφίας, η οποία προσωπικά με κάνει να την λατρεύω και να την ξεχωρίζω, γιατί μπορώ να παρατηρήσω το «αληθινό» σε ένα κόσμο που δείχνει να εγκλωβίζεται και να κινείται στην παγίδα του «φαίνεσθαι».

Για τον ίδιο λόγο η φωτογραφία δρόμου δεν είναι documentary, καθώς στο τελευταίο ζητάς την συγκατάθεση του φωτογραφιζόμενου, παύοντας έτσι να αποτελεί φωτογραφία δρόμου.

Αν και αναπαράγει μια σκηνή της πραγματικότητας, η φωτογραφία δρόμου δεν είναι μια καταγραφή της ή μια εικόνα φωτορεπορτάζ. Θα την παρομοίαζα με μια παραμορφωμένη πραγματικότητα, που μπορεί να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε κάτι για τη ζωή. Αυτό την κάνει να συνδέεται περισσότερο με την Τέχνη παρά με αυτό που προσφέρει μια δημοσιογραφική εικόνα, που σκοπό έχει την πληροφόρηση.

Η φωτογραφία στο δρόμο δεν είναι κάτι που ολοκληρώνεται σε διάρκεια μιας ημέρας, μιας εβδομάδας ή ακόμη και σε ένα  μήνα. Απαιτεί χρόνο και μεγάλη δέσμευση για να αποδώσει καρπούς και δεν περικλείεται μέσα σε ένα project. Χρειάζεται περίσσεια ενέργεια και αντοχή, γιατί η κάλυψη πολλών χιλιομέτρων σε διάφορες καιρικές συνθήκες, σε γνωστούς και άγνωστους δρόμους, είναι αναγκαία.

Δεν υπάρχουν κανόνες στην φωτογραφία δρόμου, κυριαρχεί η αφαίρεση. Όταν προσπαθείς να συλλάβεις μια ελεύθερη και στιγμιαία αντίδραση έξω στο δρόμο, όλοι οι κανόνες πάνε περίπατο. Το πώς θα το αποδώσει ο κάθε δημιουργός, θα εξαρτηθεί από την ψυχοσύνθεσή του, την οπτική του αντίληψή, που θα έχει ο ίδιος καλλιεργήσει και θα εφαρμόσει αργότερα, ασυνείδητα, σε κλάσματα δευτερολέπτου. Για παράδειγμα, η επιτυχία μιας εικόνας δεν εξαρτάται μόνο από το φως, τα σχήματα, τα πρόσωπα, αλλά κυρίως από την ιστορία που θα μας πει. Αν και οι παράγοντες που αναφέραμε είναι σημαντικοί, δεν καθορίζουν αποκλειστικά τη φωτογραφία δρόμου.

Η φωτογραφία δρόμου δεν χρειάζεται να γίνεται μονάχα στους δρόμους μιας πόλης, καθώς δεν έχει όρια. Μπορεί να εφαρμοστεί οπουδήποτε έξω, από ένα σοκάκι μιας μεγαλούπολης, έως στην άκρη του βουνού ή στην παραλία, με τρόπο πάντα αυθόρμητο.

Η φωτογραφία δρόμου δεν είναι ένα απλό snapshot. Στο διαδίκτυο υπάρχει μια πληθώρα φωτογραφιών που κουράζουν, αναπαράγουν κλισέ κάδρα και είναι κενές νοήματος/περιεχομένου, αλλά τους αποδίδεται η ταμπέλα της φωτογραφίας δρόμου. Όπως ανάφερα στην εισαγωγή, η φωτογραφία στο δρόμο είναι πιθανώς μια από τις πιο προσιτές μορφές φωτογραφίας, μπορεί να εκτελεσθεί ακόμα και με το κινητό μας, δεν απαιτείται δηλαδή ακριβός εξοπλισμός σε φακούς και κάμερες ή περιφερειακά, όπως φώτα, και μπορεί να γίνει οπουδήποτε. Αυτό όμως το γεγονός την κάνει και πιο δύσκολη, γιατί, ενώ «πυροβολείς» ανελέητα, στο τέλος της ημέρας διαπιστώνεις ότι οι εικόνες που μπορεί και να αξίζουν είναι δυσανάλογες με τον αριθμό των φωτογραφιών που τράβηξες.

Η φωτογραφία δρόμου δε χρειάζεται να είναι μόνο ασπρόμαυρη. Γενικά υπάρχει ο μύθος ότι μια φωτογραφία όταν την κάνουμε ασπρόμαυρη παίρνει καλλιτεχνικό χαρακτήρα και άρα μπορεί να σταθεί καλύτερα και σα φωτογραφία δρόμου. Υπάρχουν στοιχεία που κάνουν μια φωτογραφία ασπρόμαυρη, και αυτό δεν επηρεάζει το ύφος της αλλά το περιεχόμενό της.

Δεν χρειάζεται να έχει πάντα ανθρώπινο στοιχείο η φωτογραφία δρόμου. Μπορεί απλώς να το υπονοεί, κι αυτό μπορεί πολλές φορές να είναι πιο δύσκολο αλλά και συνάμα ιδιαίτερο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η δουλειά του αγαπημένου Fred Herzog, ο οποίος με την εκλεπτυσμένη ματιά του στις αρχές της δεκαετίας του ‘60 μας έδινε πλούσιες σκηνές σε χρώμα και σχήμα από την καθημερινότητα στους δρόμους χωρίς να περιέχει πάντα τον άνθρωπο.

Η φωτογραφία δρόμου δεν χρειάζεται να ανήκει σε κάποιο στυλ ή ύφος ή σειρά εικόνων. Η αυτονομία που προσφέρει από μόνη της μια φωτογραφία, μέσα από την ιστορία που λέει, είναι αρκετή.

Μια φωτογραφία δρόμου για να σταθεί δεν χρειάζεται λόγια, μεγάλους τίτλους ή να ανήκει σε κάποιο project.

Η φωτογραφία δρόμου δεν τελειώνει, δεν πεθαίνει. Δεν είναι τάση, μόδα, αλλά κάτι προσωπικό, μια έκφραση, μια ανάγκη. Χαρακτηριστικό είναι το ρητό της Αμερικανίδας φωτογράφου δρόμου, Helen Levitt:

«Δεδομένου ότι είμαι ασαφής, εκφράζω τον εαυτό μου με εικόνες».

Εμπνευστείτε από μεγάλους φωτογράφους χωρίς όμως να παραφράζετε τα λεγόμενά τους ή απλώς να τους αντιγράφετε. «Αν οι φωτογραφίες σας δεν είναι αρκετά καλές, τότε δεν είστε αρκετά κοντά», είχε πει ο  σημαντικός φωτογράφος Robert Capa. Αυτό είναι ένα από τα ρητά που επηρέασαν πολύ τη φωτογραφία του δρόμου, όπως και εμένα. Είναι κάτι που χτίζεται με τον καιρό και με την πάροδο του χρόνου άρχισα να ανακαλύπτω τακτικές και να τονώνω την αυτοπεποίθησή μου πλησιάζοντάς τα θέματά μου όλο και περισσότερο. Ωστόσο, μην κάνετε το λάθος να πλησιάσετε απλά για να πλησιάσετε, πέφτοντας στην παγίδα της καταγραφής. Το μόνο που χρειάζεται είναι να πλησιάζετε αρκετά για να έχετε αυτήν την κλίμακα που απαιτείται ή την κατάλληλη προοπτική που χρειάζεστε για να αποδώσετε μια στιγμή.

Η φωτογραφία του δρόμου δεν προσφέρει κάποια αίγλη. Δεν έχει πλατό, βοηθούς, μοντέλα ή ακριβά σκηνικά και φώτα. Πηγάζει μέσα από τις παρατηρητικές μας δεξιότητες, την ικανότητά μας να περνάμε απαρατήρητοι και από τα αντανακλαστικά μας. Μην αφήσετε τον εαυτό σας, λοιπόν, να εγκλωβιστεί σε συμβατικές ιδέες σχετικά με το τι είναι η φωτογραφία δρόμου, γιατί το μόνο που θα καταφέρετε είναι να μπείτε σε ένα καλούπι, μια μανιέρα, στην οποία συχνά πολλοί φωτογράφοι υποκύπτουν και την αναπαράγουν. Ο φωτογράφος δρόμου, αφού παρατηρεί, έπειτα οργανώνει την φαντασία του και μετά φωτογραφίζει μια πραγματικότητα που συχνά προσπερνάμε, με τρόπο ελεύθερο. Αποδεχτείτε την πρόκληση που σας προσφέρει η φωτογραφία δρόμου και σύντομα η προσωπική σας ματιά, και η ιδέα σας θα μετουσιωθεί σε ξεχωριστό αποτέλεσμα.