O Γερμανός πρωτοποριακός κινηματογραφιστής Καρλ Φρόιντ ( Ιανουάριος 16, 1890- Μάιος 3, 1969) που έγινε ευρύτερα γνωστός μέσα από την αξεπέραστη  διεύθυνση φωτογραφίας στη Μητρόπολη, ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε την κάμερα χωρίς τρίποδο. Για πρώτη φορά η κάμερα ήταν ελεύθερη και μπορούσε να κινηθεί γύρω από το σετ. Δεν περιοριζόταν πλέον σε μια θέση δίνοντας με αυτό το τρόπο καλλιτεχνική φόρμα στα συναισθήματα. Δημιούργησε καινοτόμους τρόπους μετακίνησης της κάμερας, όπως η τοποθέτηση της πάνω σε γερανό. Χαρακτηριστικό ήταν το  δείγμα της τεχνολογίας που χρησιμοποιήθηκε από τον κινηματογραφιστή ο οποίος μετήλθε ημιεπαργυρωμένα κάτοπτρα προκειμένου να συλλάβει τη ζωντανή δράση με το μινιατουριστικό σκηνικό.

Γερμανικός εξπρεσιονισμός

Σε μια Γερμανία ηττημένη και διαλυμένη με έντονη την ταξική ανισότητα, την κοινωνική καταπίεση και την εμφάνιση του ναζισμού δημιουργήθηκε το ιδεολογικό υπόβαθρο του εξπρεσιονισμού κάνοντας για πρώτη φορά την εμφάνιση του μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο μεσουρανώντας τη δεκαετία του 1920. Τα απρόσωπα αστικά κέντρα με τα γιγάντια κτίρια συνέθεσαν την υπερβολή, το γεωμετρικό, τα υπόγεια νοήματα, τους συμβολισμούς του ρεύματος του εξπρεσιονισμού.

Χαρακτηριστική είναι η θέση του ανθρώπινου στοιχείου σε αυτό το κινηματογραφικό ύφος. Ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως ένα γρανάζι μιας καλό-κουρδισμένης μηχανής μέσα σε ένα αποπνικτικό τρόπο παραγωγής. Τα πρώτα στοιχεία της ναζιστικής ισοπέδωσης είναι εμφανή. Τα πρόσωπα έχουν νοσηρή, σχεδόν αποτροπιαστική μορφή, και έντονη παραμόρφωση. Το βλέμμα των περισσότερων είναι τρομαγμένο, παράξενο, γεμάτο τρόμο, κυριευμένο από πάθη. Η κοινωνική δομή, αντανακλάται από τα κτίρια που στο πάνω μέρος των πλάνων, είναι ογκώδη, αυστηρά, απόλυτα, τεράστια δομημένα όπως οι σημερινοί ουρανοξύστες, σε αντίθεση με τα κτίρια της βάσης που είναι ερείπια και κατακόμβες επισημαίνοντας με αυτό τον τρόπο τις ταξικές διαφορές. Ο Γερμανικός εξπρεσιονισμός αποκαλύπτει την χρεωκοπία της φανατικής πίστης στη λογική και την επιστήμη και τον τρόμο για τον πόλεμο που πλησιάζει..

Φριντς Λανγκ

Ο σημαντικότερος Γερμανόφωνος σκηνοθέτης Φριντς Λανγκ (Friedrich Anton Christian Lang, 5 Δεκεμβρίου 1890 - 2 Αυγούστου 1976) θεωρείται από πολλούς ο πατέρας του κινηματογραφικού εξπρεσιονισμού. Η συμβολή του ήταν τεράστια ανοίγοντας νέους δρόμους στην έβδομη Τέχνη. Το Ινστιτούτο Βρετανικού Κινηματογράφου του έδωσε μάλιστα το χαρακτηρισμό «Master of Darkness.»

Γεννήθηκε το 1890 στη Βιέννη. Μετά το σχολείο, παρακολούθησε για σύντομο διάστημα μαθήματα στην Ανώτερη Τεχνική Σχολή της Βιέννης, ενώ αργότερα άρχισε να παίρνει μαθήματα ζωγραφικής. Στο διάστημα μεταξύ 1910 και 1914 ταξίδεψε στην Ευρώπη και όπως ο ίδιος ισχυρίζονταν, στην Ασία και τη Βόρεια Αφρική. Με το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, επιστρέφει στη Βιέννη και κατατάσσεται στο στρατό. Τον Ιούνιο του 1916 τραυματίζεται σοβαρά και καθώς αναρρώνει γράφει μερικά σενάρια για ταινίες. Το 1918 επιστρέφει στη Βιέννη με νευρικές διαταραχές από τους βομβαρδισμούς και για σύντομο διάστημα δουλεύει ως ηθοποιός, προτού δεχθεί τη δουλειά του σεναριογράφου στην εταιρεία παραγωγής Decla του Έριχ Πόμερ στο Βερολίνο. Εκεί, εργάστηκε για λίγο ως σεναριογράφος αλλά γρήγορα στράφηκε στη σκηνοθεσία συνεργαζόμενος με εταιρείες όπως η UFA και η Nero-Film.

Το 1920 γνωρίζει την ηθοποιό και συγγραφέα Τέα φον Χάρμπου (1889 - 1954), η οποία έγραψε σχεδόν πάντοτε μαζί του τα σενάρια των πιο γνωστών του ταινιών: Dr. Mabuse der Spieler, Die Nibelungen, Metropolis, και Μ. Παντρεύονται το 1922 για να χωρίσουν το 1933. Την ίδια χρονιά απαγορεύεται από το Γ' Ράιχ η προβολή της ταινίας του Testament des Dr. Mabuse και ο Λανγκ φεύγει για το Παρίσι, για να καταλήξει, ένα χρόνο αργότερα στην Αμερική. Αρχικά υπογράφει συμβόλαιο με την ΜGΜ και τα επόμενα είκοσι χρόνια θα σκηνοθετήσει αρκετές αμερικανικές ταινίες. Το 1950 σκηνοθετεί τις τρεις τελευταίες του ταινίες στα γερμανικά, οι οποίες έτυχαν άσχημης υποδοχής από το κοινό. Το 1964, σχεδόν τυφλός, έγινε πρόεδρος της επιτροπής του Φεστιβάλ των Καννών^.  Ως σκηνοθέτης είχε τη φήμη του τελειομανούς και κακού χαρακτήρα που κακομεταχειριζόταν τους ηθοποιούς^. Πέθανε στην Καλιφόρνια το 1976.

Ο Λανγκ όταν είδε τους ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης σκέφτηκε για πρώτη φορά τη διασημότερη, όπως έμελλε να αποδειχθεί ταινία του: Τη <<Μητρόπολη>>. << Κοίταζα τους δρόμους, τα αναμμένα φώτα και τα πανύψηλα κτίρια και εκεί μου ήρθε η ιδέα για το Metropolis >>. Είχε αναφέρει πιο συγκεκριμένα. Η γεωμετρία του Λανγκ θυμίζει κυβισμό, φουτουρισμό, στρουκτουραλισμό, αλλά και αφαιρετισμό. Σημαντικές είναι και οι αναφορές στη θρησκεία με διάφορα συμβολικά στοιχεία σε όλη τη διάρκεια της ταινίας που αφορούν το χριστιανισμό μέχρι τις ανατολίτικες δοξασίες και τις αιγυπτιακές λατρείες. Αξιοπρόσεχτο το όνομα Μαρία, ( γυναίκα που υποδύεται την ηγέτη της επανάστασης).

Κινηματογραφιστής

O Γερμανός πρωτοποριακός κινηματογραφιστής Καρλ Φρόιντ ( Ιανουάριος 16, 1890- Μάιος 3, 1969) που έγινε ευρύτερα γνωστός μέσα από την αξεπέραστη διεύθυνση φωτογραφίας στη Μητρόπολη, ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε την κάμερα χωρίς τρίποδο. Για πρώτη φορά η κάμερα ήταν ελεύθερη και μπορούσε να κινηθεί γύρω από το σετ. Δεν περιοριζόταν πλέον σε μια θέση δίνοντας με αυτό το τρόπο καλλιτεχνική φόρμα στα συναισθήματα. Δημιούργησε καινοτόμους τρόπους μετακίνησης της κάμερας, όπως η τοποθέτηση της πάνω σε γερανό. Χαρακτηριστικό ήταν το δείγμα της τεχνολογίας που χρησιμοποιήθηκε από τον κινηματογραφιστή ο οποίος μετήλθε ημιεπαργυρωμένα κάτοπτρα προκειμένου να συλλάβει τη ζωντανή δράση με το μινιατουριστικό σκηνικό. ( Για τα πελώρια τοπία της Μητρόπολης χρησιμοποιήθηκαν μινιατούρες της πόλης και η διαδικασία << Schufftan>> η οποία δημιουργήθηκε για αυτή ειδικά τη ταινία.) Χρησιμοποιήθηκαν καθρέφτες για να <<τοποθετήσουν>> τους ηθοποιούς μέσα στα μικροσκοπικά σκηνικά. Η μοντέρνα αισθητική του, με επιρροές Αρ Ντεκό, τα ασύμμετρα πλάνα, οι μορφές με εξωπραγματική έκφραση είναι στοιχεία της ταινίας που οφείλουν την ύπαρξη τους στον Καρλ Φρόιντ, ο οποίος κατάφερε να βυθίσει με ένα αξεπέραστο τρόπο την κάμερα στις εφιαλτικές παραισθήσεις τους Φριντς Λάνγκ. Η αρχιτεκτονική του φωτογραφία με κύριο χαρακτηριστικό τον φουτουρισμό, είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία αυτού του εξπρεσιονιστικού αριστουργήματος.

Metropolis

H Μητρόπολη (1927) του Φριντς Λανγκ ήταν η πιο ακριβή βωβή ταινία που έγινε ποτέ  και η πρώτη ταινία επιστημονικής φαντασίας στην ιστορία του κινηματογράφου ( η αρχική της διάρκεια μάλιστα ήταν πάνω από δυο ώρες). Πρόκειται για μια επική ταινία, με τεράστια σκηνικά, χιλιάδες κομπάρσους, εκπληκτικά για την εποχή της ειδικά εφέ, αισθησιακές και βίαιες σκηνές, σπουδαίες ερμηνείες, γοτθικά στοιχεία και καινοτόμες σεκάνς φαντασίας. Παρόλο που χρηματοδοτήθηκε από  το μεγάλο Γερμανικό κινηματογραφικό στούντιο UFA απέτυχε εισπρακτικά λόγω του αμφιλεγόμενου χαρακτήρα της και παραλίγο να επιφέρει καταστροφή στο στούντιο. Η πρεμιέρα της ταινίας στην πλήρη μορφή της (153’) έγινε στις 10 Ιανουαρίου 1927. Οι παραγωγοί εκείνη την περίοδο σκέφτηκαν ότι μια μικρότερης διάρκειας εκδοχή της ταινίας θα ήταν ίσως πιο ελκυστική και εμπορική για την αγορά. Για αυτό μετά από μερικές εβδομάδες προβολής στους κινηματογράφους, η ταινία ξαναμπήκε στο μοντάζ και κόπηκαν διάφορες σκηνές της. Έτσι ξεκινά ο μύθος της αναζήτησης σε πλήρη μορφή. Έξω από το Βερολίνο ελάχιστοι θεατές είδαν ποτέ την ολοκληρωμένη κοπιά, με αποτέλεσμα στην Ευρώπη και Αμερική να παίζονται κόπιες της ταινίας με αρκετά νοηματικά και τεχνικά  κομμάτια ασύνδετα μεταξύ τους. Το 2001 μια αποκατάσταση της ταινίας με συγκεντρωμένο όσο υλικό είχε βρεθεί, με αποτέλεσμα μια ταινία 124 λεπτών προβλήθηκε στο φεστιβάλ Βερολίνου.  << Η Μητρόπολη>> έγινε η πρώτη ταινία που μπήκε ως παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, στον κατάλογο με τα έργα Παγκόσμιας Μνήμης της UNESCO.

Πληροφορίες

• Γερμανία (Universum (UFA), 120’
• Α/Μ Βωβός Κινηματογράφος
• Παραγωγή Erich Domner
• Σκηνοθεσία: Fritz Lang
• Φωτογραφία : Karl Freud, Guther Rittom
• Σενάριο: Fritz Lang , Thea von Harbou
• Μουσική: Goottfried Huppertz
• Ηθοποιοί: Alfred Abel, Gustav Frohlich,Brigitte Helm, Rudolf Klein- Rogge, Fuitz Rasp, Theodor Loos, Heinrich George