Η τεχνική του φωτογραφικού πορτραίτου* χρησιμοποιείται με μεγάλο ενδιαφέρον στη συμβουλευτική ή θεραπευτική διαδικασία**. Ιδιαίτερα όταν ο ενδιαφερόμενος έχει τη δυνατότητα να είναι ο δημιουργός των φωτογραφιών, συνειδητά ή ασυνείδητα, αναπαριστά τις εμπειρίες του, τα συναισθήματα του, τις σκέψεις του˙τη δική του πραγματικότητα. Βγάζοντας ο ενδιαφερόμενος φωτογραφία τον ίδιο του τον εαυτό, ανακαλύπτει περισσότερα για το ποιος είναι ή ποιος θα ήθελε να είναι, συγκρίνει τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα στα επιθυμητά και στα ρεαλιστικά μέρη της ταυτότητας  του και έτσι αντιλαμβάνεται καλύτερα από που πιθανά προέρχονται πιθανές προσδοκίες και ματαιώσεις του.  

Πέρα όμως από την ενεργητική θέση που προσφέρει η λήψη φωτογραφιών, συχνά ο ενδιαφερόμενος καλείται να προβεί σε ανασκόπηση «καθημερινών» φωτογραφιών που βρίσκονται σε περιοδικά/εφημερίδες ή στο διαδίκτυο προκειμένου να αναζητήσει εκείνες που του θυμίζουν τον εαυτό του ή που αποτελούν μια μεταφορική εικόνα του εαυτού του.

Ο Scheafer και η Weiser συμφωνούν ότι με μια πιο διευρυμένη «ματιά» τα πορτραίτα δύναται να περιλαμβάνουν αντικείμενα, οπτικές μεταφορές, αντιστοιχίσεις και συμβολισμούς εαυτού (όπως μάσκες, αντικείμενα του περιβάλλοντος, κ.α). Συνεπώς, ένας συνδυασμός εργασιών με φωτογραφίες του ενδιαφερόμενου και από τον ενδιαφερόμενο, μπορούν να διεγείρουν ενδιαφέρουσες συζητήσεις. Τόσο οι φωτογραφίες από έξω προς τα μέσα (τραβηγμένες από  κάποιο τρίτο άτομο), όσο και από μέσα προς τα έξω (τραβηγμένες από τους ίδιους) καθρεπτίζουν τον ίδιο του τον εαυτό του. Κάθε πορτραίτο μπορεί να είναι μια εξερεύνηση διαφορετικών απόψεων του ενδιαφερόμενου ή όψεων του εαυτού του.

Στον πυρήνα των ζητημάτων που θέτει ο ενδιαφερόμενος συνήθως βρίσκονται θέματα αυτοεκτίμησης, αυτογνωσίας, αυτοαποδοχής. Με την τεχνική του πορτραίτου μπορεί κανείς να παρατηρήσει τον εαυτό του, χωρίς φίλτρα, προσθήκες ή ερμηνείες  από τους άλλους. Συνεπώς τα θεραπευτικά αποτελέσματα που προκύπτουν είναι πολύ ισχυρά. Τα πορτραίτα δίνουν τη δυνατότητα για τη διερεύνηση αυτών των εννοιών γι΄αυτό και συχνά η τεχνική μπορεί να φαντάζει επώδυνη. Ωστόσο, πρόκειται για έναν ασφαλή τρόπο, ώστε να αντιμετωπίσει  oενδιαφερόμενος την πιθανή άρνησή του και να συνεχίσει την διαδικασία της προσωπικής του ανάπτυξης, ρίχνοντας φως στους όποιους περιορισμούς και άμυνες

Ο Scheafer επισημαίνει ότι η τεχνική του πορτραίτου εστιάζει στις αντανακλάσεις της αυτοεικόνας. Όταν η εσωτερική εικόνα κάποιου ανθρώπου είναι πολύ φτωχή ή κατεστραμμένη καθίσταται πολύ δύσκολο να λάβει θετική ανατροφοδότηση.

 Η Weiser περιγράφει την εν λόγω τεχνική ως ευκαιρία για τον πελάτη να διαφοροποιηθεί από τα κομμάτια εκείνα του εαυτού του που δεν του είναι αρεστά και να δοκιμάσει εναλλακτικές εικόνες του εαυτού του.

Αναμφίβολα οι εργασίες της τεχνικής του πορτραίτου ωθούν τον ενδιαφερόμενο να περάσει πολύ χρόνο με τον εαυτό του, διερευνώντας τις εσωτερικές ανησυχίες και να πάρει το χρόνο του ώστε να μετακινηθεί σε νέο σημείο προκειμένου να δημιουργήσει το πορτραίτο του. 

Για κάποιους ανθρώπους μπορεί να είναι η πρώτη φορά που δέχονται τέτοιες αναθέσεις και να χρειάζεται να αφιερώσουν  αρκετό χρόνο για να σκεφτούν την ιδιωτική ζωή τους με κάθε λεπτομέρεια, να διερευνήσουν στις δικές τους ανάγκες ή ακόμα να αναγνωρίσουν ότι έχουν τα δικά τους συναισθήματα  πέρα από αυτά  που πιθανά τους υποδεικνύουν οι άλλοι να «αισθανθούν».

Ο ενδιαφερόμενος όταν έχει τη δυνατότητα να  παρατηρήσει οπτικά τον εαυτό του, χωρίς η διαδικασία να φιλτράρεται από τις απόψεις άλλων, τότε συνειδητοποιεί πόσο πολλές αντιλήψεις και κρίσεις του εαυτού του δημιουργούνται από την εσωτερίκευση των αντιλήψεων των άλλων, πέρα από την αντανάκλαση της δικής τους εσωτερικής ταυτότητας. Μια τέτοια συνειδητοποίηση μπορεί να αποτελέσει σκαλί για την αυτογνωσία προκειμένου να ξεκινήσει κανείς να αντιλαμβάνεται ότι οι ίδιος είναι υπεύθυνος για τις όποιες επιθυμητές αλλαγές. Έτσι αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι εξαρτάται αποκλειστικά από τον ίδιο όχι μόνο να ξεκινήσει αυτή την διαδικασία αλλά και να αποδεχτεί την ευθύνη των αποτελεσμάτων .

Ο Doug επισημαίνει ότι το γεγονός της προηγούμενης εξοικείωσης των ανθρώπων με τη φωτογραφία, καθώς οι περισσότεροι ενδιαφερόμενοι έχουν υπάρξει οι ίδιοι  φωτογράφοι αλλά και έχουν ποζάρει για να φωτογραφίθούν, καθιστά τη φωτογραφία μια προσέγγιση χαμηλού ρίσκου και αποτελεσματικό εργαλείο στα χέρια των ειδικών.

Με την κατάλληλη καθοδήγηση ενός ειδικού, ο ενδιαφερόμενος έχει τη δυνατότητα να νιώσει άνετα, να διερευνήσει τον εσωτερικό του εαυτό και να μπει σε διάλογο μαζί του. Η Rubin επιμένει ότι σε μια πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση στην οποία συμμετέχει και ένας ειδικός, ο οποίος γνωρίζει  πώς να χειριστεί τους ψυχολογικούς μηχανισμούς άμυνας του ενδιαφερόμενου, που τυχόν υποβόσκουν, παρέχεται  ανατροφοδότηση με στόχο την αποδέσμευση, την καλύτερη επικοινωνία και αποκάλυψη των συναισθημάτων και των βαθύτερων  ασυνείδητων σκέψεων. 

Η Case και οι συνεργάτες της  τονίζουν τον ρόλο που έχει ο ειδικός στην εκμαίευση αληθειών  που πηγάζουν από τον ψυχικό κόσμο των ενδιαφερόμενων, αλλά και στην βοήθεια ώστε να μεταβούν από τον εσωτερικό στον εξωτερικό κόσμο. 

Για την Weiser κατά τη διάρκεια της συμβουλευτικής/ θεραπευτικής  παρέμβασης  είναι σημαντικό ο ειδικός να αναγνωρίζει τα μη λεκτικά σημάδια και κυρίως τα οπτικά ώστε να μπορέσει  να κατανοήσει τις «μη συνειδητές όψεις της επικοινωνίας» πέρα από τα όσα οι πελάτες εκφράζουν με λόγια, παραμένοντας ως πρωταρχικός σκοπός να βοηθηθεί ο άνθρωπος να δει καλύτερα τη ζωή του εστιάζοντας στα στιγμιότυπα, τα οποία αντιπροσωπεύουν τη διανοητική και συναισθηματική του περιουσία.

Τα φωτογραφικά αποτελέσματα μιας εργασίας πορτραίτου μπορούν να δώσουν απαντήσεις με τρόπο που οι λέξεις ποτέ δεν θα μπορούσαν να εξηγήσουν πλήρως ή να προσδιορίσουν. Συζητώντας τις φωτογραφίες μια επιπρόσθετη βοήθεια προκύπτει από τις αποδείξεις που προσφέρει η φωτογραφία, οι οποίες αποδείξεις προηγουμένως ήταν ασυνείδητες  και συνεπώς μη διαθέσιμες στη θεραπευτική διαδικασία, μέχρι που τους δόθηκε φωνή μέσα από τη φωτογραφική δραστηριοποίηση.

Ο Ριβέλλης επίσης, αναφέρεται σε αυτή την ιδιότητα της φωτογραφίας˙ μοιάζει τόσο αληθοφανής που την κάνει να ξεχωρίζει από τις άλλες μορφές εικόνας, όπως το σκίτσο ή τη ζωγραφική, καθώς η συναισθηματική φόρτιση του θεατή προέρχεται από την πεποίθησή του ότι πρόκειται για την πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

*Στα πορτραίτα περιλαμβάνονται κάθε είδους φωτογραφίες που ο ενδιαφερόμενος βγάζει τον εαυτό του, κυριολεκτικά ή μεταφορικά.

**Οι όροι συμβουλευτική και ψυχοθεραπείαχρησιμοποιούνται στο εν λόγω άρθρο χωρίς απόλυτη διάκριση, δεδομένου ότι οι βιβλιογραφικές πηγές στις οποίες στηρίχτηκε η συγγραφή του  προέρχονται από την ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας όπου τα όρια της συμβουλευτικής και της ψυχοθεραπείας και τα πλαίσια άσκησης τους διαφοροποιούνται σημαντικά.

Για την Weiser, J.επίσης, βλέπε: See what I mean? Photography as nonverbal communication in cross-cultural psychology. In F. Polyatos (Ed.), Cross Cultural Perspectives in Non Verbal Communication (pp.245-290). Toronto: Hogrefe.

http://www.bc-psychologist.com/downloads/other/Weiser_BCPA_08.pdf

Photo credit: August Sander, "Nun" 1921

Masters of Photography: Humberto Rivas

Κείμενο Χρήστος Κοψαχείλης

Πρόσφατα Άρθρα

News (28 Μαρ 2024)

Το Ελληνικό Κέντρο Φωτογραφίας απευθύνει ανοιχτό κάλεσμα σε νέους φωτογράφους και καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν το φωτογραφικό μέσο να υποβάλουν αίτηση για συμμετοχή στο πρόγραμμα Νέοι Έλληνες...

News (27 Μαρ 2024)

Ο Φωτογραφικός Όμιλος Καβάλας και η @L.LOVES ART BOOKS παρουσιάζουν το Σάββατο 30 Μαρτίου και ώρα 19:30 στο Χαλήλ Μπέη Τζαμί στην Καβάλα την φωτογραφική εργασία του Αλέξανδρου Ζαφειρίδη με τίτλο So...

News (20 Μαρ 2024)

Ο IANOS, για έβδομη συνεχή χρονιά, διοργανώνει Διαγωνισμό Διηγήματος και Φωτογραφίας με θέμα, αυτή τη φορά, το «Παρά θίν’ αλός». Η ομηρική έκφραση παρά θίν’ αλός(Ιλιάδα, Α’, 326), σημαίνει στην...

News (20 Μαρ 2024)

Η Nikon, σε συνεργασία με τα The Comedy Wildlife Awards, είναι στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσει ότι ο παγκοσμίου φήμης διαγωνισμός είναι πλέον ανοικτός για τις συμμετοχές του 2024. Τα The...

News (20 Μαρ 2024)

Την Πέμπτη 21 Μαρτίου 2024, στις 19:00 θα πραγματοποιηθεί παρουσίαση του έργου τριών φωτογράφων του Φωτογραφικού Κύκλου στα πλαίσια των καθιερωμένων "Συναντήσεων της Πέμπτης" του σωματείου.Η...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (20 Μαρ 2024)

Ομαδική έκθεση φωτογραφίας με θέμα "Ο Τόπος Μου" η οποία συνδιοργανώνεται από τρεις φωτογραφικές ομάδες: την "F22" της Πτολεμαΐδας (σε επιμέλεια του Σάκη Δαζάνη), την "Αντίθεση" της Βέροιας και την...

News (19 Μαρ 2024)

Στο πλαίσιο των εβδομαδιαίων συναντήσεων, η Φωτογραφική Ομάδα fplus, σε συνεργασία με την Αντιδημαρχία Πολιτισμού Δήμου Λαρισαίων, φιλοξενεί την Τρίτη 19 Μαρτίου 2024, και ώρα 19:30, στο Μύλο του...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (15 Μαρ 2024)

Η Γκαλερί INTERZONE στην πόλη της Ρώμης φιλοξενεί την από κοινού έκθεση των Δάφνη Κοτσιάνη και Ηλία Γεωργιάδη με τίτλο "Density". Οι δύο Έλληνες εικαστικοί φωτογράφοι ως δίδυμο παρουσιάζουν τα έργα...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (15 Μαρ 2024)

Η Fujifilm Hellas με υπερηφάνεια παρουσιάζει μέρος του φωτογραφικού έργου της ελληνικής κοινότητας των Official Fujifilm X-Photographers, που εγκαινιάζεται στο foyer του 2ου ορόφου και...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (04 Μαρ 2024)

Το Photometria Photography Center έχει τη χαρά να σας παρουσιάσει τη 2η του έκθεση με δημόσιο κάλεσμα σε δημιουργούς! Η εκθεση "Εκείνη" αποτελεί μία αναδρομή στην αρχέγονη και σύγχρονη...

Cinema (27 Φεβ 2024)

 Η Ελληνοαμερικανική Ένωση συνεχίζει τη νέα κινηματογραφική της δράση “HAU Movie Club” και με αφορμή τον Μήνα Αφροαμερικανικής Παράδοσης προβάλλει την οσκαρική κλασική αμερικανική...

Εκθέσεις Φωτογραφίας (26 Φεβ 2024)

Ετοιμαστείτε για ένα φωτεινό ταξίδι στον κόσμο της φωτογραφίας! Η Photoglobe, η σχολή φωτογραφίας που αναδεικνύει τα ταλέντα της Θεσσαλονίκης, σας προσκαλεί σε μια έκθεση φωτογραφίας με τίτλο...