«Τα έργα τέχνης παρουσιάζουν συγκεκριμένες ομοιότητες με τους ανθρώπους» είχε πει ο Ντράγιερ. «Ακριβώς όπως μιλάμε για την ψυχή κάποιου ανθρώπου,μπορούμε επίσης να μιλήσουμε για την ψυχή ενός έργου τέχνης, για την προσωπικότητά του».
Ο Λόγος τού Καρλ Τέοντορ Ντράγιερ
Στον “Λόγο” δυο οικογένειες με διαφορετικά αντιλήψεις αντικρούονται. Ο χριστιανισμός αντιμετωπίζεται ως δόγμα και όχι ως μια πράξη αγάπης. Οι προκαταλήψεις, ο βαθύς συντηρητισμός και η μισαλλοδοξία διαφαίνονται σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, όμως ο αδιαπραγμάτευτος έρωτας δυο γόνων και ο θάνατος ενός μέλους της οικογενείας θα αναδιαμορφώσουν τις μεταξύ τους σχέσεις και την πίστη τους.
Τα θέματα του Ντράγιερ πάντα βασίζονταν σε λογοτεχνικά ή θεατρικά έργα άλλων, πιθανόν να οφείλεται στον ισχυρισμό του ότι ο ίδιος δεν ήταν λογοτέχνης. Ίσως όμως να είναι και αποτέλεσμα τής βαθιάς του επιθυμίας να αποκρύψει, να μην αποκαλύψει την παιδική του ηλικία, τις εμμονές του, τους φόβους του, την απόρριψη που δέχτηκε σαν παιδί, καθώς η παρουσία του πατέρα και της μητέρας υπήρξε μηδενική ενώ η σκληρότητα των θετών του γονιών μέχρι να τους εγκαταλείψει οριστικά, παρούσα.
Ο τρόπος με τον οποίο δούλευε, μαρτυρούσε την ανάγκη του για τελειομανία. Επιδίωκε να γυρίζει σε πραγματικούς χώρους και διάλεγε ηθοποιούς που ανταποκρίνονται στην πραγματική ηλικία των ηρώων. Απεχθανόταν το μακιγιάζ και έδινε προσοχή στη λεπτομέρεια. Δε σεβόταν απλώς την αληθοφάνεια, ήθελε και κυνηγούσε την αλήθεια.
Οι ταινίες του Ντράγιερ έχουν ως άξονα την αδιαλλαξία, την απόρριψη του διαφορετικού, το στείρο φανατισμό, την καταπίεση των αδυνάτων. Τις περισσότερες φορές γυναικείοι ρόλοι αναδεικνύουν στις ταινίες του την καταγγελία και την κάθαρση. Οι ηρωίδες του αποτελούν θύματα καταπίεσης και αντίστασης ενώ παράλληλα εξυμνούν το γυναικείο φύλο. Σε κάθε περίπτωση ο Ντράγιερ προβάλλει την αγάπη ως τη μόνη λύση και απάντηση στα αδιέξοδα της ζωής.
Ο κινηματογραφιστής Henning Bendtsen (φωτό κάτω)
Ακόμη και αν είχε κινηματογραφήσει μόνο τον “Λόγο” και τη “Γερτρούδη” του Ντράγιερ και πάλι θα είχε μια θέση στο πάνθεον του κινηματογράφου. Bendtsen και Ντράγιερ είχαν μια αρμονική συνεργασία, είναι γνωστό άλλωστε ότι συνδέθηκαν και ως επαγγελματίες αλλά και ως άνθρωποι.
Από την αρχή ο Bendtsen κατανόησε τι εννοούσε ο Ντράγιερ όταν αναφερόταν στο ρεαλιστικό μυστικισμό. Χάρη στον Δανό κινηματογραφιστή μπορούμε να διακρίνουμε στο “Λόγο” μεγάλης διάρκειας πλάνα με “κενούς χρόνους”. Όλες οι κινήσεις της κάμερας και της σύνθεσης του κάδρου ήταν σχεδιασμένες με ακρίβεια.
Ο ρυθμός της ταινίας μοιάζει να είναι αργός, όμως ο Bendtsen που ταυτιζόταν με το όραμα του Nτράγιερ για αλήθεια ήθελε να ακολουθήσει πιστά τις κινήσεις των ανθρώπων μέσα σε ένα χώρο, στον οποίο ο χρόνος είναι σχετικός και οργανώνεται ανάλογα από τις δουλειές της φάρμας, τις ώρες προσευχής ή του καφέ.
Στο “Λόγο” η αυστηρότητα, η λιτότητα και η υποβλητικότητα κυριαρχούν, θέλοντας με αυτό το τρόπο να εμποδίσει το θεατή να ταυτιστεί με τους ήρωες της ταινίας. Το έντονο κοντράστ του φωτισμού αντανακλά και δημιουργεί διαφορετικές διαθέσεις μέσα στο ίδιο κάδρο καταλήγοντας σε μια σχεδόν υπνωτισμένη ατμόσφαιρα ακινησίας ώστε η εικόνα να συνεχίσει να υπάρχει περισσότερο από μια φευγαλέα στιγμή.
“Η Τέχνη πρέπει να περιγράφει τον εσωτερικό κόσμο και όχι τον εξωτερικό, για αυτό και χρειάζεται να εγκαταλείψουμε το Νατουραλισμό και να βρούμε τον τρόπο να εισάγουμε νέες εικόνες.. Η αφηρημένη Τέχνη επιτρέπει στο σκηνοθέτη να βγάλει τον κινηματογραφιστή από τη φυλακή του Νατουραλισμού"
"Ο Λόγος" Διάρκεια: 126΄
Σκηνοθεσία: Carl Theodor Dreyer
Σενάριο: Carl Theodor Dreyer, βασισμένο στο ομώνυμο θεατρικό του Kaj Munk
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Henning Bendtsen
Ηθοποιοί: Henrik Malberg, Emil Hass Christensen, Cay Kristiansen, Preben Lerdoff Rye