Ο θεός Ιανός των Ρωμαίων έδωσε το όνομά του στον μήνα Ιανουάριο.
Ο Ιανός είναι ο θεός κάθε αρχής και αναπόφευκτα κάθε τέλους. Είναι διπρόσωπος, δύο πρόσωπα σε ένα κεφάλι. Προς τιμήν του, στην αρχαία Ρώμη, οι άνθρωποι έκαναν γιορτές και αντάλλασσαν δώρα. Συνέχεια αυτής της παράδοσης είναι το εορταστικό κλίμα των ημερών.
Οι σύγχρονοι εορταστές όμως, μάλλον προτιμάμε να βλέπουμε την πλευρά του Ιανού που κοιτάει προς τις καινούργιες αρχές και να παραβλέπουμε ότι ταυτόχρονα βλέπει και προς το τέλος, όχι μόνο των περασμένων, αλλά και των μελλούμενων.
Έχουμε υιοθετήσει την ευθύγραμμη - ανοδική αντίληψη του χρόνου και τη ζωής.
Οι ποιητές επισημαίνουν την ψευδαίσθηση:
" Ο παρελθών χρόνος και ο μέλλων χρόνος
ότι θα μπορούσε να είχε συμβεί και ότι συνέβη
δείχνουν σε ένα τέλος, που είναι πάντοτε παρόν"
Αλλά και εμείς όσο ανέμελα και να γιορτάζουμε, όσο εγκάρδια και να λέμε : "Χρόνια πολλά" γνωρίζουμε την παροδικότητα. Και την κοντράρουμε. Με γιορτές, με δώρα, με σπίτια, με γέφυρες, έρωτες, όπλα, τέχνες, παιδιά. Όπως κοντράρει τη μεταβολή οτιδήποτε υπάρχει- οι θάλασσες, οι πέτρες, τα δέντρα. Αυτό είναι το παιχνίδι-όλα αλλάζουν και όλα προσπαθούν να μείνουν.
Γι’ αυτό φωτογραφίζουμε. "Πάγωσε τον χρόνο", "απαθανάτισε τη στιγμή", εκφράσεις που δεν χρησιμοποιούμε για άλλα μέσα καταγραφής όπως τη ζωγραφική ή το γράψιμο.
Ο χρόνος παρασύρει μαζί του ό,τι εμφανίζεται αλλά και δημιουργείται από τα φαινόμενα.
Η φωτογραφική εικόνα δημιουργείται και αυτή από τα πράγματα, κυριολεκτικά.
Το φωτόνιο που ακούμπησε το πρόσωπο του αγαπημένου αντανακλάται και καταγράφεται από το φιλμ ή τον αισθητήρα της μηχανής. Οι φωτογραφικές αποτυπώσεις ενέχουν κάτι χειροποίητο, παρά τη μηχανικότητα της διαδικασίας, απαιτούν φυσική παρουσία, άρα χρόνο
( σαν το λικέρ της γιαγιάς που έχει φύγει, φυλαγμένο στο ντουλάπι- το έφτιαξε με τα χέρια της).
Ακριβώς επειδή η φωτογραφική εικόνα είναι η καταγραφή του χρόνου της, μας γίνεται τόσο φανερή η μεταβολή ,όταν κοιτάμε ξανά τις φυλαγμένες φωτογραφίες μας.
Με χαμόγελο συνήθως, μα και με ένα σφίξιμο, σχολιάζουμε βλέποντας παλιά άλμπουμ
" κοίτα πώς ήμουν..."
"θυμάσαι τότε.. ωραία είχαμε περάσει!"
"ο καημένος ο θείος Βασίλης".
Τελικά για κάθε εικονιζόμενο κλάσμα του δευτερολέπτου, η φωτογραφία υπονοεί όλο το χρόνο που περνάει και χάνεται.
Γι’ αυτό η φωτογραφία είναι μελαγχολική τέχνη, όπως είναι και οι γιορτές
"αυτός φευγαλέος κόσμος,
είναι φευγαλέος κόσμος,
ωστόσο... ωστόσο".
Χρόνια πολλά!
Υ.Γ. Οι καλικάντζαροι είναι στρατιώτες του εχθρού (πριονίζουν το δέντρο της ζωής και αναστατώνουν την τάξη). Γι’ αυτό σύντροφοι φωτογράφοι οπλιστείτε με μηχανές, κινητά και φωτογραφίστε καλικάντζαρους. Μην μείνει κανένας... Μέχρι του χρόνου... που θα ξανάρθουν..
το χαϊκού είναι του Κομπαγιάσι Ίσσα
απόσπασμα από τα “Τέσσερα κουαρτέτα”του Τ.Σ.Έλιοτ