Έβλεπα τις προάλλες έναν πίνακα του Francis Bacon (φωτό πάνω) με σφάγια και μου ήρθε στο μυαλό ένα κομμάτι του Μισίμα δυσκολοχώνευτο...
Γράφει ο Μισίμα «....Ακόμα όμως κι εκείνη η θαμπή σειρήνα και ο κόσμος που αυτή είχε ιχνογραφήσει με το κλάμα της δεν είχαν καταφέρει να τον διαπεράσουν τόσο καίρια και να φτάσουν τόσο βαθιά του όσο αυτός ο σπασμωδικός χτύπος της καρδιάς που έφερνε σε άμεση κι ερεθιστική επαφή το γδαρμένο γατί με τον πυρήνα του κόσμου. Σκεπάζοντας τη μύτη του με το τσαλακωμένο μαντήλι του για να ξεφύγει από την ολοένα αυξανόμενη αποφορά και αναπνέοντας βαθιά με το στόμα αναρωτήθηκε: Τι θα γίνει από δω και μπρος; Τι πρόκειται να επακολουθήσει;»
Πράγματι η εικόνα, ακόμα και η σκέψη των σπλάχνων είναι ανησυχητική. Το μέσα σώμα και του πιο όμορφου κορμιού δεν γοητεύει- ίσως και να μυρίζει. Σκεφτείτε ένα όμορφο τριαντάφυλλο. Το τριαντάφυλλο όμως αποτελείται από ένα σωρό μη-τριανταφυλλένια στοιχεία, αέρα, νερό, μέταλλα και ήλιο. Και κοπριά.
Για να υπάρξει αυτό το πλάσμα που με γοητεύει λειτουργούν σπλαχνικοί μηχανισμοί και μεταβολισμοί καθόλου θελκτικοί. Κι όμως το ένα δεν υπάρχει χωρίς το άλλο, οι δύο όψεις του νομίσματος κάνουν το νόμισμα.
Οι ίδιοι μεταβολισμοί συμβαίνουν και στο μυαλό μας. Όλες οι εμπειρίες, οι αγωνίες, οι αρρώστιες και οι ηδονές, οι έρωτες, ερωτήματα που μπορεί να μην τα έχουμε καν αρθρώσει, τραύματα που μυρίζουν, όλα μαζί γίνονται γόνιμο έδαφος για να είμαστε εμείς: Άνθρωποι μέσα και έξω.
Ο καλλιτέχνης ειδικά δεν πετάει τίποτα, ανακυκλώνει τα πάντα, κυρίως τα πιο δυσάρεστα. Οι χαρές είναι αυτάρκεις και αυτάρεσκες, δεν επιζητούν ανάλυση και αποτύπωση (όσο διαρκούν, αμέσως μετά η νοσταλγία είναι το καλύτερο υπόστρωμα για το έργο).
Μπορεί βέβαια ο καλλιτέχνης να θελήσει να αποφύγει αυτά που πονάνε ή να πέσει με τα μούτρα σε αυτά.
Ειδικά ο φωτογράφος, επειδή χρησιμοποιεί μηχανή για να δημιουργήσει, κινδυνεύει διπλά.
Αν δεν θελήσω να ακουμπήσω μέσα μου μαγνητίζομαι από τις εντυπώσεις - ανούσια, αποστειρωμένα κλικ - σαν να με φωτογραφίζουν τα πράγματα χωρίς την παρουσία μου. Η ευκολία της αποτύπωσης με κάνει να ξεχνιέμαι στα φαινόμενα.
Από την άλλη η μηχανή δεν είναι κατάλληλο μέσο για ψυχανάλυση, παραείναι ρεαλιστική η καταγραφή της. Όταν η εμπειρία είναι επώδυνη απαιτεί από τον φωτογράφο μεγάλο έλεγχο και μεταβολισμό για να φυτρώσει τελικά ομορφιά και κατάφαση - αυτό που είναι το έργο τέχνης.
Αλλιώς η κοπριά γίνεται το έργο. Ο καλός κηπουρός χρησιμοποιεί το λίπασμα στο έδαφος, δεν πασπαλίζει όλο το λουλούδι με αυτό.
Θυμάμαι τον πατέρα μου όταν πριν από χρόνια καλλιεργούσε ένα μικρό μποστάνι. Ανακάτευε χώμα με κοπριά- ούτε λίγη ούτε πολλή και απαραιτήτως χωνεμένη - γιατί αλλιώς μπορεί να κάψει τα φυτά. Και τότε ούτε ντομάτες και μελιτζάνες, ούτε φωτογραφία.
Pema Chondron,The places that scare you
Nan Goldin,Ballad of sexual dependency
Το τραύμα όχι σαν λίπασμα αλλά σαν έργο. Εδώ η φωτογράφος δεν προσπάθησε καμία μεταμόρφωση της τραυματικής εμπειρίας. Εικόνα χρήσιμη για ιατροδικαστική αναφορά.
Sebastião Salgado
Υπάρχουν ανθρώπινα δράματα τόσο συντριπτικά που απλά δεν μπορούν να είναι θέματα ενός καλλιτέχνη, ειδικά φωτογράφου που παλεύει με τον ρεαλισμό της φωτογραφικής αποτύπωσης. Η εικαστική προσέγγιση δεν αρκεί για την μεταμόρφωση. Μακάρι τέτοιες εικόνες να βοηθούν τουλάχιστον στην αντιμετώπιση της τραγωδίας που απεικονίζουν.
August Sander, Πολιτικός κρατούμενος
Θα μπορούσαμε να μην γνωρίζουμε το δράμα του προσώπου και πάλι να θυμόμαστε για πάντα αυτό το βλέμμα. Η γνώση της ιστορίας του βάζει ανάμεσα σε μας και την φωτογραφία ερμηνευτικά φίλτρα που το έργο τέχνης δεν χρειάζεται. Ο Sander όμως ενώ αναγνωρίζει το τραγικό μας προσφέρει την φωτογραφία ενός ανθρώπου και όχι των τραυμάτων του.